Φοροδιαφυγή: Τέλος στα αντιφατικά πρόστιμα με ιστορική απόφαση του ΣτΕ

Το Συμβούλιο της Επικρατείας με την απόφαση 818/2025 βάζει τέλος στις αντιφατικές αποφάσεις, κρίνοντας ότι η αμετάκλητη αθωωτική απόφαση ποινικού δικαστηρίου δεσμεύει πλέον τη φορολογική διοίκηση. Η ιστορική αυτή κρίση αποτρέπει την επιβολή εξοντωτικών προστίμων για περιστατικά που η ποινική δικαιοσύνη έκρινε ότι δεν τελέστηκαν, ενισχύοντας την ασφάλεια δικαίου.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται να θεραπεύσει μια χρόνια παθογένεια του ελληνικού νομικού συστήματος, όπου η αυτοτέλεια των δικαιοδοσιών οδηγούσε συχνά σε παραλογισμούς. Μέχρι πρότινος, ένας πολίτης μπορούσε να κριθεί αθώος από το ποινικό δικαστήριο για μια κατηγορία, αλλά η φορολογική διοίκηση να διατηρεί το δικαίωμα να τον τιμωρεί με εξοντωτικά πρόστιμα για την ίδια ακριβώς πράξη. Αυτή η θεσμική δυσαρμονία υπονόμευε την έννοια του κράτους δικαίου και εξέθετε τους φορολογούμενους σε διπλή διακινδύνευση.

Το ιστορικό της υπόθεσης και η εικονικότητα

Η συγκεκριμένη υπόθεση, που έφτασε μέχρι το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο, αφορούσε έναν φορολογούμενο στον οποίο είχαν επιβληθεί κυρώσεις για έκδοση εικονικών φορολογικών στοιχείων το 2003. Παρά το γεγονός ότι το ποινικό δικαστήριο τον είχε απαλλάξει αμετάκλητα, κρίνοντας ότι δεν είχε καμία συμμετοχή στην έκδοση των επίμαχων τιμολογίων, τα διοικητικά δικαστήρια αρχικά αρνήθηκαν να δεσμευτούν από αυτή την κρίση. Η απόφαση αυτή έρχεται σε αντίθεση με την ευρύτερη τάση του Συμβουλίου της Επικρατείας να θέτει αυστηρά όρια στις αυθαιρεσίες της διοίκησης.

Το διοικητικό Εφετείο, εφαρμόζοντας ένα παρωχημένο νομοθετικό πλαίσιο, είχε επικυρώσει τα πρόστιμα, θεωρώντας ότι η ποινική αθώωση δεν παράγει αυτόματο αποτέλεσμα στη διοικητική δίκη. Ωστόσο, η απόφαση ΣτΕ 818/2025 ανατρέπει πλήρως αυτή τη λογική, υπογραμμίζοντας ότι η ασφάλεια δικαίου απαιτεί την εναρμόνιση των δικαστικών κρίσεων όταν αυτές βασίζονται στα ίδια πραγματικά γεγονότα.

Η σύγκρουση ποινικής και διοικητικής δικαιοσύνης

Η σύγκρουση αυτή δημιουργούσε αντιφατικές καταστάσεις, καθώς τα διοικητικά πρόστιμα στη φορολογική νομοθεσία έχουν πλέον αναγνωριστεί ότι έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα. Σε αντίθεση με περιπτώσεις όπου η εφορία μπορεί να ελέγξει το πραγματικό τίμημα μιας συναλλαγής με βάση τεκμήρια, εδώ το ζήτημα ήταν η ύπαρξη ή μη του αδικήματος. Όταν ένα δικαστήριο αποφαίνεται ότι η πράξη δεν τελέστηκε, η διατήρηση της οικονομικής τιμωρίας προσκρούει στην αρχή της αναλογικότητας.

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η μη δέσμευση των δικαστηρίων οδηγούσε σε μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες και επιβάρυνε το σύστημα με πολλαπλές δίκες για το ίδιο θέμα. Η νέα αυτή κρίση ευθυγραμμίζεται με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έχει επανειλημμένα καταδικάσει πρακτικές που παραβιάζουν το τεκμήριο αθωότητας μέσω διοικητικών κυρώσεων.

Οι επιπτώσεις για τους φορολογούμενους

Η απόφαση αυτή δημιουργεί ένα ισχυρό δίχτυ προστασίας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Πλέον, η αμετάκλητη αθωωτική απόφαση αποτελεί “ασπίδα” απέναντι σε αυθαίρετους καταλογισμούς της φορολογικής διοίκησης. Είναι μια εξέλιξη που θυμίζει τη σημασία της αντικειμενικής ευθύνης και των ορίων της, όπως είχε κριθεί και σε υποθέσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ για φορολογικά ζητήματα.

Στο εξής, οι φορολογικές αρχές οφείλουν να επιδεικνύουν μεγαλύτερη προσοχή στη συγκέντρωση αποδείξεων, καθώς η κατάρρευση μιας κατηγορίας στο ποινικό ακροατήριο θα συμπαρασύρει αυτόματα και τα διοικητικά πρόστιμα. Η επόμενη μέρα στη φορολογική δικαιοσύνη αναμένεται να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη διαφάνεια και σεβασμό στα δικαιώματα του φορολογούμενου, μειώνοντας τις περιπτώσεις όπου το κράτος εισπράττει πρόστιμα για ανύπαρκτες παραβάσεις.