Δημήτρης Φραγκιόγλου: Η πολιτική ορθότητα αναγκάζει την κωμωδία σε αυτολογοκρισία

Ο καταξιωμένος ηθοποιός Δημήτρης Φραγκιόγλου, σε μια αποκαλυπτική παρέμβαση στην εκπομπή «Πρωίαν σε είδον» της ΕΡΤ, προειδοποίησε για τον κίνδυνο «θανάτου» της σάτιρας λόγω των σύγχρονων κοινωνικών περιορισμών. Υποστηρίζοντας ότι η πολιτική ορθότητα επιβάλλει έναν άτυπο μηχανισμό αυτολογοκρισίας, ο καλλιτέχνης ξεκαθάρισε πως η κωμωδία οφείλει να παραμένει το «κακό παιδί» της τέχνης για να διατηρεί τη δυναμική της.

Η συζήτηση για τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης στην ψηφιακή εποχή έχει λάβει διαστάσεις κοινωνικού φαινομένου, καθώς η λεπτή γραμμή ανάμεσα στην ελευθερία της σάτιρας και τον σεβασμό στην ετερότητα επαναπροσδιορίζεται διαρκώς. Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας παγκόσμιας τάσης όπου οι δημιουργοί περιεχομένου βρίσκονται αντιμέτωποι με το δίλημμα της κοινωνικής αποδοχής έναντι της καυστικής κριτικής, ένα θέμα που απασχολεί έντονα τη δημόσια τηλεόραση και τους λειτουργούς της.

Η «παγίδα» της πολιτικής ορθότητας και η αυτολογοκρισία

Ο Δημήτρης Φραγκιόγλου τοποθετήθηκε με ειλικρίνεια για το πώς η πολιτική ορθότητα — η τάση αποφυγής εκφράσεων ή πράξεων που θεωρούνται ότι αποκλείουν ή προσβάλλουν περιθωριοποιημένες ομάδες — επηρεάζει άμεσα τη δημιουργική διαδικασία. Σύμφωνα με τον ηθοποιό, οι περιορισμοί που τίθενται σήμερα αναγκάζουν τους καλλιτέχνες σε μια μορφή εσωτερικής λογοκρισίας, η οποία αλλοιώνει το τελικό αποτέλεσμα. Όπως επισήμανε, η κωμωδία και η σάτιρα δεν μπορούν να λειτουργήσουν μέσα σε στενά καλούπια, καθώς η ίδια τους η φύση είναι ανατρεπτική.

Σε αντίθεση με παλαιότερες εποχές, όπου η αναγνωρισιμότητα, όπως αυτή που βίωσε ο ίδιος ως «Χλαπάτσας» στα «Της Ελλάδος τα παιδιά», βασιζόταν σε μια πιο ελεύθερη προσέγγιση των χαρακτήρων, σήμερα οι δημιουργοί σταθμίζουν κάθε λέξη. Η αυτολογοκρισία λειτουργεί ως ένας μηχανισμός άμυνας απέναντι στην κουλτούρα της ακύρωσης (cancel culture), γεγονός που, κατά τον Φραγκιόγλου, ισοδυναμεί με την κατάργηση του είδους.

Η σάτιρα ως το «κακό παιδί» της τέχνης

Η ανάλυση του ηθοποιού εστίασε στην ανάγκη της σάτιρας να παραμένει ατίθαση. «Πιστεύω ότι η κωμωδία και η σάτιρα από τη φύση τους είναι κακά παιδιά», δήλωσε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι η προσπάθεια εξημέρωσής τους οδηγεί στον καλλιτεχνικό μαρασμό. Η δυναμική της κωμωδίας πηγάζει από την ικανότητά της να αγγίζει το «απαγορευμένο» και να προκαλεί το κοινό αίσθημα, λειτουργώντας ως καθρέφτης των κοινωνικών παθογενειών.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις έμπειρων κοινωνικών ερευνητών, η σάτιρα λειτουργεί παραδοσιακά ως βαλβίδα αποσυμπίεσης για την κοινωνία. Όταν αυτή η βαλβίδα κλείνει υπό το βάρος των κοινωνικών επιταγών, το χιούμορ χάνει την αιχμηρότητά του και μετατρέπεται σε ένα ανώδυνο προϊόν κατανάλωσης. Η στάση αυτή του Φραγκιόγλου ευθυγραμμίζεται με την ευρύτερη συζήτηση για τον στρατηγικό ρόλο της ΕΡΤ στην προάσπιση της ποιοτικής και ελεύθερης έκφρασης.

Η άρνηση της νοσταλγίας και η δημιουργική συνέχεια

Πέρα από το ζήτημα της λογοκρισίας, ο Δημήτρης Φραγκιόγλου αναφέρθηκε και στη σχέση του με το παρελθόν, δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι δεν νοσταλγεί. Για τον ίδιο, η προσκόλληση στη νοσταλγία — τη συναισθηματική επιθυμία για επιστροφή σε μια περασμένη περίοδο — αποτελεί ένδειξη δημιουργικού τέλους. Προτιμά να εστιάζει σε δουλειές που έχουν ουσιαστική δυναμική στο παρόν, αποφεύγοντας τη «νοσταλγική γραφικότητα» που στερείται βάθους.

Αυτή η φιλοσοφία ζωής, που δίνει έμφαση στην εξέλιξη και την αυθεντικότητα, φαίνεται να είναι η απάντηση του καλλιτέχνη στις προκλήσεις της εποχής. Ενώ πολλοί συνάδελφοί του αναπολούν τις «χρυσές εποχές» της τηλεόρασης, ο ίδιος επιλέγει να παραμένει ενεργός παρατηρητής των εξελίξεων, διεκδικώντας τον χώρο για μια ελεύθερη κωμωδία που δεν φοβάται να ενοχλήσει.

Οι προκλήσεις για τη νέα γενιά δημιουργών

Στους διαδρόμους των αρμόδιων υπηρεσιών και των τηλεοπτικών πλατό, γίνεται πλέον σαφές ότι η επόμενη ημέρα για τη σάτιρα απαιτεί μια νέα ισορροπία. Η πρόκληση για τους νέους ηθοποιούς και σεναριογράφους έγκειται στην εύρεση τρόπων να παραμείνουν καυστικοί χωρίς να γίνονται προσβλητικοί, χωρίς όμως να θυσιάζουν την ουσία του χιούμορ στον βωμό της απόλυτης αποδοχής. Η τοποθέτηση του Δημήτρη Φραγκιόγλου αποτελεί μια υπενθύμιση ότι η τέχνη, για να είναι ζωντανή, πρέπει να διατηρεί το δικαίωμα στο λάθος και την υπερβολή.