Η Γαλλία αντιμετωπίζει δαπάνες επιπέδου πανδημίας λόγω του γηράσκοντος πληθυσμού

Το δημόσιο ελεγκτικό γραφείο της Γαλλίας προειδοποίησε την Τρίτη ότι ο γηράσκων πληθυσμός της χώρας θα οδηγήσει τις δημόσιες δαπάνες σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά της πανδημίας τις επόμενες δεκαετίες, ενώ παράλληλα θα μειώσει τα φορολογικά έσοδα. Μέχρι το 2070, σχεδόν ένας στους τρεις Γάλλους θα είναι άνω των 65 ετών, δημιουργώντας ένα «ψαλίδι» που απειλεί τη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών, όπως μεταδίδει το Reuters.

Αυτή η ανησυχητική εξέλιξη δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά αποτελεί τη συνέχεια μιας παγκόσμιας δημογραφικής τάσης που παρατηρείται σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, όπου η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής ασκούν πρωτοφανείς πιέσεις στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και τις δημόσιες οικονομίες. Η κατάσταση στη Γαλλία, με το εκτεταμένο κοινωνικό της κράτος, καθίσταται ιδιαίτερα κρίσιμη, απαιτώντας άμεσες και τολμηρές πολιτικές αποφάσεις για την αποφυγή μιας δημοσιονομικής κρίσης.

Το δημογραφικό «ψαλίδι» και οι επιπτώσεις

Ο επικεφαλής του Cour des Comptes, Πιερ Μοσκοβισί, παρουσιάζοντας μια έκθεση για τη δημογραφία και τα δημόσια οικονομικά, τόνισε ότι μέχρι το 2070, σχεδόν το ένα τρίτο των Γάλλων πολιτών θα είναι άνω των 65 ετών. Ταυτόχρονα, ο πληθυσμός σε εργάσιμη ηλικία αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περισσότερα από 3 εκατομμύρια άτομα. Αυτή η δυσαναλογία δημιουργεί ένα «ψαλίδι» που απειλεί άμεσα τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, καθώς λιγότεροι εργαζόμενοι σημαίνουν λιγότερα φορολογικά έσοδα, ενώ η αύξηση του προσδόκιμου ζωής απαιτεί περισσότερους οικονομικούς πόρους.

Η Γαλλία, η οποία κάποτε ξεχώριζε στην Ευρώπη για το υψηλότερο ποσοστό γεννήσεων, βλέπει αυτό το πλεονέκτημα να εκλείπει από την περίοδο της πανδημίας. Ο αριθμός των παιδιών ανά γυναίκα έχει μειωθεί, ενώ ο αριθμός των συνταξιούχων αυξάνεται σταθερά. Αυτή η δημογραφική μετατόπιση ασκεί πίεση στα θεμέλια του γαλλικού κοινωνικού κράτους, όπου οι δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη, τις συντάξεις και την εξάρτηση των ηλικιωμένων αντιπροσωπεύουν ήδη πάνω από το 40% των δημόσιων δαπανών. Οι γηράσκοντες πληθυσμοί αποτελούν μια «ωρολογιακή βόμβα» για την ανάπτυξη του ΑΕΠ, όπως έχει επισημάνει και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD).

Το κόστος του κοινωνικού κράτους

Οι δημόσιες δαπάνες της Γαλλίας είναι ήδη από τις υψηλότερες παγκοσμίως, φτάνοντας το 57,3% του ΑΕΠ. Ωστόσο, αν οι παροχές συντάξεων και κοινωνικής πρόνοιας ανά άτομο παραμείνουν αμετάβλητες, το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να εκτοξευθεί πάνω από το 60% μέχρι τα μέσα του αιώνα. Αυτό το όριο έχει ξεπεραστεί μόνο μία φορά στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από το συνταξιοδοτικό σύστημα pay-as-you-go, το οποίο δεν απαιτεί από τους πολίτες να αποταμιεύουν για τις συντάξεις τους, καθώς αυτές χρηματοδοτούνται από τις εισφορές μισθοδοσίας των ενεργών εργαζομένων και των εργοδοτών τους. Το γαλλικό συνταξιοδοτικό σύστημα έχει ήδη δεχθεί κριτική για την πίεση που ασκεί σε άλλους τομείς, όπως η παιδεία.

Η μετανάστευση προσφέρει μόνο μερική ανακούφιση στο δημογραφικό πρόβλημα, ενώ η ενίσχυση της απασχόλησης μεταξύ των νέων, των ηλικιωμένων και των γυναικών απαιτεί βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, σύμφωνα με το ελεγκτικό γραφείο. Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους αναλυτές είναι η αδράνεια των πολιτικών να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, καθώς η αναβολή των μεταρρυθμίσεων αναμένεται να καταστήσει την κατάσταση πολύ πιο δυσχερή στο μέλλον, όπως τόνισε ο Πιερ Μοσκοβισί.

Η επόμενη μέρα και οι πολιτικές προκλήσεις

Πρόσφατα, οι βουλευτές της κάτω βουλής του κοινοβουλίου ψήφισαν για την αναστολή μιας μεταρρύθμισης συντάξεων του 2023, η οποία αύξανε σταδιακά την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη. Το ζήτημα παραμένει σε εκκρεμότητα για τον νικητή των προεδρικών εκλογών του 2026. Ο Μοσκοβισί προειδοποίησε ότι η αναμονή θα κάνει τον λογαριασμό «σκληρότερο» και κάλεσε τους πολιτικούς να αντιμετωπίσουν τη δημογραφική πρόκληση με αποφασιστικότητα. Η Γαλλία εξετάζει ήδη μέτρα, όπως ο τερματισμός της δωρεάν υγειονομικής περίθαλψης για ξένους συνταξιούχους, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τις δαπάνες.

Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις είναι επιτακτική, καθώς η διατήρηση του status quo θα οδηγήσει σε μη βιώσιμα επίπεδα δημόσιων δαπανών και θα υπονομεύσει την ευημερία των μελλοντικών γενεών. Η πολιτική βούληση για την εφαρμογή δύσκολων αλλά αναγκαίων μέτρων θα καθορίσει την ικανότητα της Γαλλίας να διατηρήσει το κοινωνικό της μοντέλο και να διασφαλίσει τη δημοσιονομική της σταθερότητα μακροπρόθεσμα.