Ο βρετανικός προϋπολογισμός: Μειώσεις λογαριασμών, αλλαγές σε συντάξεις και προειδοποιήσεις για τις αγορές

Η υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Ρέιτσελ Ριβς, παρουσίασε σήμερα τον τελικό προϋπολογισμό της χώρας, ο οποίος περιλαμβάνει σημαντικές ανακοινώσεις για την ενέργεια, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, την τεχνολογία και το εμπόριο. Μετά από εβδομάδες εικασιών, η Ριβς δεσμεύτηκε για μείωση των λογαριασμών ενέργειας κατά 150 λίρες και προχώρησε σε αλλαγές στους φορολογικούς κανόνες των συντάξεων, ενώ το Γραφείο για την Ευθύνη του Προϋπολογισμού (OBR) εξέδωσε προειδοποίηση για πιθανή κατάρρευση των παγκόσμιων χρηματιστηρίων.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια εβδομάδων έντονων διαβουλεύσεων, πολιτικών ελιγμών και διαρροών, όπως αυτή που προκάλεσε θύελλα νωρίτερα σήμερα, λίγο πριν την επίσημη ανακοίνωση του προϋπολογισμού. Η κυβέρνηση, υπό την πίεση του κόστους διαβίωσης και των οικονομικών προκλήσεων, επιδιώκει να σταθεροποιήσει τη δημοσιονομική κατάσταση και να ενισχύσει την ανάπτυξη, παρά τις αμφιβολίες που εκφράζονται για την αποτελεσματικότητα ορισμένων μέτρων. Όπως μεταδίδει το POLITICO, ο προϋπολογισμός της Ρέιτσελ Ριβς περιέχει πληθώρα σημείων που χρήζουν ανάλυσης για τους επαγγελματίες της πολιτικής και της οικονομίας.

Το παρασκήνιο της υπόθεσης περιλαμβάνει επίσης την αναδίπλωση της Ρέιτσελ Ριβς σε βασική φορολογική αύξηση, καθώς και τις φήμες για χάος στην κυβέρνηση που προηγήθηκαν της ανακοίνωσης.

Ενέργεια: Μείωση λογαριασμών και φόρος North Sea

Η υπουργός Οικονομικών, Ρέιτσελ Ριβς, τήρησε την υπόσχεσή της για έναν προϋπολογισμό που θα αντιμετωπίσει το κόστος διαβίωσης, ανακοινώνοντας μεταρρυθμίσεις που, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, θα μειώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας κατά 150 λίρες ετησίως. Αυτό θα επιτευχθεί με την κατάργηση του «Energy Company Obligation» και τη μεταφορά του μεγαλύτερου μέρους του «Renewables Obligation» στη γενική φορολογία. Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές θα τεθούν σε ισχύ από το 2026, την ίδια περίοδο που αναμένεται να αυξηθούν οι λογαριασμοί, εγείροντας ερωτήματα για το αν οι πολίτες θα αντιληφθούν πραγματικά τη διαφορά. Η πρόθεση της Ριβς να μειώσει τους λογαριασμούς ενέργειας είχε διαφανεί από προηγούμενες δηλώσεις της.

Παρά τις έντονες πιέσεις από τους λομπίστες των ορυκτών καυσίμων, η κυβέρνηση αποφάσισε να διατηρήσει τον «Windfall Tax» (φόρο υπερκερδών) για τις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου της Βόρειας Θάλασσας μέχρι το 2030. Οι εταιρείες υποστηρίζουν ότι ο φόρος περιορίζει τις επενδύσεις και τις θέσεις εργασίας, αλλά η Ριβς επέλεξε να τον διατηρήσει, προσφέροντας μόνο μια μικρή παραχώρηση που επιτρέπει την εξερεύνηση νέων κοιτασμάτων σε περιοχές συνδεδεμένες με υφιστάμενες αδειοδοτημένες τοποθεσίες. Ο οργανισμός Offshore Energies UK εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του, δηλώνοντας ότι η κυβέρνηση «πρέπει τώρα να αναλάβει τις συνέπειες και να επανεξετάσει» την απόφασή της.

Χρηματοπιστωτικές Υπηρεσίες: Συντάξεις, αγορές και επενδύσεις

Οι ευρέως αναμενόμενες αλλαγές στις φοροαπαλλαγές των συντάξεων θα προχωρήσουν, αλλά θα εφαρμοστούν αργότερα από το αναμενόμενο. Τα όρια εξαίρεσης από τους εθνικούς ασφαλιστικούς φόρους στις εισφορές «salary sacrifice» θα μειωθούν από 60.000 λίρες σε 2.000 λίρες τον Απρίλιο του 2029. Αυτή η κίνηση αναμένεται να βελτιώσει τις προβλέψεις για τη μείωση του ελλείμματος στα μεταγενέστερα έτη των εκτιμήσεων του OBR.

Το Γραφείο για την Ευθύνη του Προϋπολογισμού (OBR), ο δημοσιονομικός φύλακας του Ηνωμένου Βασιλείου, εξέδωσε μια σοβαρή προειδοποίηση για τις αγορές. Επισήμανε ότι ο λόγος τιμής προς κέρδη στις αμερικανικές μετοχές θυμίζει την φούσκα των dotcom και το ράλι του 2021, περιόδους που ακολούθησαν σημαντικές καταρρεύσεις της αγοράς. Το OBR εκτίμησε ότι μια παγκόσμια κατάρρευση των χρηματιστηρίων θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση του βρετανικού κυβερνητικού χρέους κατά 121 δισεκατομμύρια λίρες έως το 2030 και να μειώσει την ανάπτυξη του Ηνωμένου Βασιλείου κατά 0,6% το 2027-28. Ακόμη και αν το Ηνωμένο Βασίλειο παρέμενε ανεπηρέαστο από την κατάρρευση των μετοχών, το OBR υπολογίζει ότι η κυβέρνηση θα επιβαρυνόταν με 61 δισεκατομμύρια λίρες σε Καθαρές Χρηματοοικονομικές Υποχρεώσεις του Δημόσιου Τομέα. Η μεγάλη εικασία του βρετανικού προϋπολογισμού συχνά βασίζεται σε αυθαίρετες προβλέψεις, κάτι που το OBR προσπαθεί να μετριάσει.

Βρετανικές τράπεζες και επενδυτικοί οίκοι υπέγραψαν συμφωνία με το Υπουργείο Οικονομικών για τη δημιουργία κέντρων «invest in Britain», με στόχο την ενίσχυση των λιανικών επενδύσεων σε βρετανικές μετοχές, ένα σχέδιο που είχε αποκαλύψει το POLITICO την περασμένη εβδομάδα. Η Ριβς είχε προηγουμένως πιέσει για επενδύσεις σε βρετανικές εταιρείες, ενώ είχε ζητήσει από τους Βρετανούς να επενδύσουν σε μετοχές. Επιπλέον, η Ριβς ανακοίνωσε μείωση του αφορολόγητου ορίου ISA (Individual Savings Account) σε 12.000 λίρες από την άνοιξη του 2027, από 20.000 λίρες, με 8.000 λίρες να προορίζονται αποκλειστικά για επενδύσεις. Οι άνω των 65 ετών θα διατηρήσουν το πλήρες αφορολόγητο ποσό. Επίσης, στα έγγραφα περιλαμβάνεται μια επερχόμενη διαβούλευση για την αντικατάσταση του Lifetime ISA με ένα «νέο, απλούστερο προϊόν ISA για την υποστήριξη των αγοραστών πρώτης κατοικίας».

Οι τράπεζες κατάφεραν να αποφύγουν μια αύξηση στους φόρους τους αυτή τη φορά, παρά τις εκκλήσεις για έναν φόρο τύπου «windfall» που θα μπορούσε να είχε αποφέρει 8 δισεκατομμύρια λίρες. Οι προτάσεις αυτές αντιμετωπίστηκαν με έντονη προσπάθεια lobbying από τις τράπεζες, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά.

Τεχνολογία: Στήριξη startups και ψηφιακή ταυτότητα

Η κυβέρνηση υιοθετεί το νέο σύνθημα «Start, scale, stay», με τη Ριβς να δηλώνει ότι στόχος της είναι να καταστήσει τη Βρετανία «το καλύτερο μέρος στον κόσμο για να ξεκινήσει, να αναπτυχθεί και να παραμείνει» μια επιχείρηση. Ανακοινώθηκε αύξηση των ορίων για το Enterprise Manage Scheme, το οποίο ενθαρρύνει την παροχή επιλογών μετοχών σε εργαζομένους, καθώς και αύξηση των ορίων για το Venture Capital Trust (VCT) και το Enterprise Investment Scheme (EIS), για τη διευκόλυνση των επενδύσεων σε αναπτυσσόμενες startups. Θα υπάρξει επίσης μια περαιτέρω πρόσκληση για στοιχεία σχετικά με το «πώς το φορολογικό μας σύστημα μπορεί να υποστηρίξει καλύτερα τους επιχειρηματίες». Η κυβέρνηση θα εξετάσει επίσης την απαγόρευση των ρητρών μη-ανταγωνισμού, ένα πάγιο αίτημα των startups.

Οι μεγάλοι τεχνολογικοί κολοσσοί θα συνεχίσουν να πληρώνουν. Μια πάγια δέσμευση για την αναθεώρηση ενός Φόρου Ψηφιακών Υπηρεσιών (Digital Services Tax) για τους τεχνολογικούς κολοσσούς δημοσιεύθηκε αθόρυβα παράλληλα με τον προϋπολογισμό, επιβεβαιώνοντας ότι θα παραμείνει σε ισχύ παρά τις πιέσεις της κυβέρνησης Τραμπ. Η κυβέρνηση της Γαλλίας έχει ήδη αυξήσει τον φόρο στις ψηφιακές υπηρεσίες, εντείνοντας τις διεθνείς συζητήσεις.

Στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης (AI), οι περισσότερες ανακοινώσεις είχαν γίνει πριν από τον προϋπολογισμό, συμπεριλαμβανομένων σχεδίων για δύο νέες «AI Growth Zones» στην Ουαλία και την επέκταση της δημόσιας υποδομής υπολογιστών. Οι μόνες νέες ανακοινώσεις αφορούσαν ένα σχετικά μικρό «ψηφιακό πακέτο υιοθέτησης» και μια δέσμευση για αναθεώρηση των διαδικασιών προμηθειών προς όφελος καινοτόμων τεχνολογικών εταιρειών, με στόχο το «Buy British» στην AI. Ωστόσο, το OBR έδωσε ένα πλήγμα στις προσδοκίες, προβλέποντας ότι οι επιπτώσεις της AI στην παραγωγικότητα θα είναι μικρότερες από προηγούμενα κύματα τεχνολογίας, προσφέροντας μόλις 0,2 ποσοστιαίες μονάδες ώθησης έως το 2030. Η τεχνητή νοημοσύνη μεταμορφώνει ήδη το Γουέστμινστερ, δημιουργώντας προβληματισμούς για τις θέσεις εργασίας.

Το OBR έριξε μια ακόμη «βόμβα», εκτιμώντας το κόστος του κυβερνητικού σχεδίου ψηφιακής ταυτότητας σε 1,8 δισεκατομμύρια λίρες για τα επόμενα τρία χρόνια και κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι δεν έχει προβλέψει «ρητή πρόβλεψη» για το συγκεκριμένο έξοδο. Η κυβέρνηση επιμένει ότι η ψηφιακή ταυτότητα θα οδηγήσει τελικά σε εξοικονομήσεις κόστους, αλλά «δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί συγκεκριμένες εξοικονομήσεις», πρόσθεσε το OBR. Το σχέδιο ψηφιακής ταυτότητας έχει ήδη προκαλέσει ανησυχίες στον ιδιωτικό κλάδο, ενώ το ψηφιακό σχέδιο ταυτότητας του Στάρμερ διχάζει το εργατικό κόμμα.

Εμπόριο: Νέα τέλη και στήριξη Βόρειας Ιρλανδίας

Σε μια κίνηση που στοχεύει σε online retailers όπως η Shein και η Temu, η κυβέρνηση ξεκίνησε διαβούλευση για την κατάργηση του τελωνειακού «de minimis loophole», το οποίο εξαιρεί αποστολές αξίας κάτω των 135 λιρών από εισαγωγικούς δασμούς. Αυτές οι αλλαγές θα τεθούν σε ισχύ το αργότερο από τον Μάρτιο του 2029. Οι επιχειρήσεις καλούνται να συμβουλευτούν για το πώς θα εφαρμοστεί ο δασμός, ποια δεδομένα θα συλλεχθούν, αν θα εφαρμοστεί πρόσθετο διοικητικό τέλος, καθώς και για πιθανές αλλαγές στη συλλογή ΦΠΑ. Η Ριβς δήλωσε ότι τα σχέδια θα «υποστηρίξουν ίσους όρους ανταγωνισμού στο λιανικό εμπόριο», σταματώντας τις online εταιρείες από το να «υπονομεύουν τις επιχειρήσεις της High Street».

Επίσης, ο προϋπολογισμός επιβεβαίωσε τη διάθεση 16,6 εκατομμυρίων λιρών για τρία χρόνια για τη δημιουργία μιας υπηρεσίας υποστήριξης «one-stop shop» για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις στη Βόρεια Ιρλανδία να πλοηγηθούν στους εμπορικούς κανόνες μετά το Brexit. Η κυβέρνηση δήλωσε ότι η χρηματοδότηση θα «ξεκλειδώσει ευκαιρίες» για εμπόριο στην εσωτερική αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου και θα ενθαρρύνει τη Βόρεια Ιρλανδία να επωφεληθεί από την πρόσβαση στις αγορές της ΕΕ. Οι διαφωνίες Βρυξελλών-Λονδίνου για οικονομικές εισφορές συνεχίζονται, επηρεάζοντας το εμπορικό τοπίο.

Αξιοσημείωτη ήταν η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στις δαπάνες του NHS για φάρμακα, παρά τις προτάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου να αυξήσει το όριο κόστους-αποτελεσματικότητας για νέα φάρμακα κατά 25% στο πλαίσιο των εμπορικών διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ. Αυτό υποδηλώνει ότι μια συμφωνία δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Η έλλειψη χρηματοδότησης σημειώθηκε ως πιθανός κίνδυνος για τις δαπάνες υγείας στην Οικονομική και Δημοσιονομική Προοπτική του OBR, η οποία είχε διαρρεύσει πριν από τον προϋπολογισμό. Ο εμπορικός απεσταλμένος των ΗΠΑ είχε επισκεφθεί το Λονδίνο πρόσφατα, με τις διαπραγματεύσεις για φάρμακα να είναι στην ατζέντα. Το βρετανικό σχέδιο αύξησης των τιμών των φαρμάκων δεν έχει ακόμη πείσει μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες.

Η επόμενη μέρα και οι προκλήσεις του προϋπολογισμού

Ο προϋπολογισμός της Ρέιτσελ Ριβς, όπως παρουσιάστηκε σήμερα, προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της αντιμετώπισης του κόστους διαβίωσης και της δημοσιονομικής σταθερότητας, ενώ παράλληλα θέτει τις βάσεις για την ενίσχυση συγκεκριμένων τομέων όπως η τεχνολογία και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Οι προειδοποιήσεις του OBR για τις παγκόσμιες αγορές προσθέτουν μια νότα ανησυχίας, υπογραμμίζοντας την ευθραυστότητα του οικονομικού περιβάλλοντος. Η αποτελεσματικότητα των μέτρων, ιδίως όσον αφορά τη μείωση των λογαριασμών ενέργειας και την ενίσχυση των επενδύσεων, θα κριθεί τους επόμενους μήνες, καθώς η κυβέρνηση θα πρέπει να διαχειριστεί τις αναμενόμενες αντιδράσεις και να διασφαλίσει την ομαλή εφαρμογή των αλλαγών.