Το Δημόσιο ανακτά αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά από πτωχεύσεις – Η νέα γνωμοδότηση του ΝΣΚ

Το Ελληνικό Δημόσιο αποκτά ένα ισχυρό νομικό εργαλείο για την αναζήτηση και είσπραξη ποσών που διανεμήθηκαν σε δανειστές, οι οποίοι τελικά αποβλήθηκαν από τους πίνακες κατάταξης. Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση 91/2025 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, ανοίγει ο δρόμος για την απευθείας βεβαίωση οφειλών μέσω της φορολογικής διοίκησης, με την αξίωση να υπόκειται σε 20ετή παραγραφή.

Η διαδικασία της πτωχευτικής διανομής χαρακτηρίζεται συχνά από πολυπλοκότητα, καθώς οι προσωρινοί πίνακες κατάταξης ενδέχεται να ανατραπούν από αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις. Αυτή η δυναμική φύση των πτωχευτικών διαδικασιών δημιουργεί την ανάγκη για ένα σαφές πλαίσιο προστασίας των δημοσίων εσόδων, ειδικά όταν το κράτος κατατάσσεται σε θέσεις που αμφισβητούνται από άλλους πιστωτές ή όταν οι αρχικές διανομές πραγματοποιούνται πριν από την τελεσιδικία των πινάκων.

Ο αδικαιολόγητος πλουτισμός ως βάση αναζήτησης

Η γνωμοδότηση 91/2025 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία εκδόθηκε κατόπιν ερωτήματος της ΑΑΔΕ, ξεκαθαρίζει ότι οι δανειστές που εισέπραξαν ποσά αλλά στη συνέχεια αποβλήθηκαν από την κατάταξη, θεωρούνται ότι απέκτησαν αδικαιολόγητο πλουτισμό. Η έννοια του αδικαιολόγητου πλουτισμού — η οποία ορίζει την υποχρέωση επιστροφής περιουσίας που αποκτήθηκε χωρίς νόμιμη αιτία σε βάρος άλλου — αποτελεί το νομικό θεμέλιο για την αναζήτηση των χρημάτων.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του ΝΣΚ, οι αποφάσεις των πολιτικών δικαστηρίων που κατατάσσουν οριστικά το Δημόσιο αποτελούν νόμιμο τίτλο. Αυτό σημαίνει ότι η φορολογική διοίκηση μπορεί να προχωρήσει σε ταμειακή βεβαίωση του ποσού απευθείας κατά των ωφεληθέντων, χωρίς να απαιτείται η έκδοση νέας δικαστικής απόφασης για την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων.

Η 20ετής παραγραφή και τα χρονικά όρια

Ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία της γνωμοδότησης αφορά τον χρόνο παραγραφής της αξίωσης. Το ΝΣΚ κατέληξε ότι η αναζήτηση αυτών των ποσών δεν υπάγεται σε σύντομες προθεσμίες, αλλά στη γενική εικοσαετή παραγραφή του Αστικού Κώδικα. Η προθεσμία αυτή εκκινεί από την ημερομηνία της καταβολής των ποσών στους δανειστές.

Στη συγκεκριμένη υπόθεση που εξέτασε το Συμβούλιο, η οποία αφορά αγροτική συνεταιριστική οργάνωση στη Βόρεια Ελλάδα, το δικαίωμα του Δημοσίου παραμένει ενεργό έως το 2027. Η εξέλιξη αυτή επιτρέπει στις αρμόδιες ΔΟΥ να κινηθούν για την είσπραξη παλαιών οφειλών που προέκυψαν από πλειστηριασμούς οι οποίοι διενεργήθηκαν πριν από πολλά έτη, διασφαλίζοντας ότι το Δημόσιο δεν θα υποστεί ζημία λόγω παρόδου του χρόνου.

Ευθύνες δανειστών και ο ρόλος του συνδίκου

Η γνωμοδότηση προβαίνει σε έναν σαφή διαχωρισμό των ευθυνών. Η ταμειακή βεβαίωση στρέφεται αποκλειστικά κατά των δανειστών (φυσικών ή νομικών προσώπων) που εισέπραξαν τα χρήματα και όχι κατά της πτωχευτικής περιουσίας. Αυτό διασφαλίζει ότι η διαδικασία είσπραξης δεν εμπλέκεται με άλλες εκκρεμότητες της πτώχευσης.

Παράλληλα, νομικοί παραστάτες που παρακολουθούν την υπόθεση επισημαίνουν ότι ο σύνδικος πτώχευσης ενδέχεται να υπέχει αστική ευθύνη. Εάν ο σύνδικος προχώρησε σε διανομή αγνοώντας εκκρεμείς ανακοπές του Δημοσίου, μπορεί να θεωρηθεί ότι παρέβη τις ουσιώδεις υποχρεώσεις του λειτουργήματός του. Ωστόσο, το ΝΣΚ διευκρινίζει ότι η ευθύνη αυτή είναι ανεξάρτητη από την υποχρέωση των δανειστών να επιστρέψουν τα αχρεωστήτως ληφθέντα.

Η επόμενη μέρα για τις εισπράξεις

Η αποδοχή της γνωμοδότησης από την ΑΑΔΕ αναμένεται να ενεργοποιήσει μια σειρά από εισπρακτικά μέτρα για παρόμοιες υποθέσεις σε όλη την επικράτεια. Η δυνατότητα απευθείας βεβαίωσης μειώνει τη γραφειοκρατία και επιταχύνει την επιστροφή κεφαλαίων στα κρατικά ταμεία, ειδικά σε περιπτώσεις μεγάλων πτωχεύσεων όπου τα διανεμηθέντα ποσά είναι σημαντικά.

Στο πλαίσιο του νέου νομικού πλαισίου για τις οφειλές, η συγκεκριμένη ερμηνεία ενισχύει τη θέση του Δημοσίου ως προνομιακού πιστωτή, διασφαλίζοντας ότι η δικαστική δικαίωση στις ανακοπές θα μεταφράζεται άμεσα σε πραγματική είσπραξη εσόδων.