Τειρεσίας ενοικιαστών: Σφοδρές αντιδράσεις για το πιστοποιητικό φερεγγυότητας από το 2026

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη θέσπιση ενός «πιστοποιητικού φερεγγυότητας ενοικιαστών», το οποίο θα λειτουργεί παρόμοια με το σύστημα του «Τειρεσία» και θα είναι υποχρεωτικό από το 2026. Το μέτρο αυτό, που θα ενταχθεί στο Μητρώο Ιδιοκτησίας Ακινήτων, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, με την Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης να προειδοποιεί για «μαζική αστεγία» και «ποινικοποίηση της φτώχειας» εν μέσω μιας ήδη ανεξέλεγκτης αγοράς ενοικίων.

Η ανακοίνωση της κυβέρνησης για τη θέσπιση του «πιστοποιητικού φερεγγυότητας ενοικιαστών» έρχεται σε μια περίοδο που η ελληνική αγορά ακινήτων βιώνει μια οξεία στεγαστική κρίση, με τα ενοίκια να έχουν εκτοξευθεί και την πρόσβαση σε αξιοπρεπή κατοικία να γίνεται ολοένα και δυσκολότερη για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Αυτή η εξέλιξη, που αναμένεται να τεθεί σε ισχύ από το 2026, προστίθεται σε ένα ήδη περίπλοκο τοπίο, όπου οι ενοικιαστές βρίσκονται αντιμέτωποι με ανεξέλεγκτες αυξήσεις και ελάχιστες δικλείδες ασφαλείας.

Τι είναι ο «Τειρεσίας των ενοικιαστών» και γιατί προκαλεί αντιδράσεις

Το «πιστοποιητικό φερεγγυότητας ενοικιαστών» σχεδιάζεται να καθιερωθεί από το 2026 μέσω του Μητρώου Παρακολούθησης Ιδιωτικού Χρέους και θα προσκομίζεται στους ιδιοκτήτες ακινήτων πριν τη σύναψη μίσθωσης. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα σύστημα αξιολόγησης της «αξιοπιστίας» των ενοικιαστών, βασισμένο σε φορολογικά και τραπεζικά δεδομένα, το οποίο θα ενημερώνεται αυτόματα κάθε φορά που δηλώνεται λύση μίσθωσης από τον ιδιοκτήτη. Ενώ οι ιδιοκτήτες θα αποκτούν ένα επιπλέον εργαλείο «κάλυψης», δεν προβλέπεται καμία αντίστοιχη προστασία για τους ενοικιαστές από τις ανεξέλεγκτες αυξήσεις των ενοικίων.

Νομικοί κύκλοι και κοινωνικοί φορείς επισημαίνουν ότι η θέσπιση ενός τέτοιου μηχανισμού, χωρίς παράλληλες ρυθμίσεις για την προστασία των ενοικιαστών, διαταράσσει την ισορροπία στην αγορά και ενδέχεται να οδηγήσει σε περαιτέρω κοινωνικές ανισότητες. Η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζει το μέτρο ως «επισφράγιση της αντικοινωνικής πολιτικής» της κυβέρνησης, η οποία, όπως τονίζει, θα οδηγήσει σε μαζική αστεγία και αποκλεισμό ευάλωτων ομάδων από την αγορά κατοικίας.

Τα επίσημα στοιχεία και το «ψευδές αφήγημα» της ΠΟΜΙΔΑ

Η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης αμφισβητεί έντονα το αφήγημα που συνοδεύει την καθιέρωση του πιστοποιητικού, χαρακτηρίζοντάς το «ψευδές». Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΑΑΔΕ, τα ανείσπρακτα ενοίκια για το περασμένο έτος αντιστοιχούν σε μόλις 0,18% του συνόλου (15 εκατ. έναντι 8 δισ. ευρώ). Αυτό το ποσοστό, υποστηρίζουν, καταρρίπτει τον μύθο του «κακοπληρωτή ενοικιαστή» που, κατά την Ένωση, κατασκευάζεται από την ΠΟΜΙΔΑ, την οργάνωση των εκμισθωτών.

Αντίθετα, το πραγματικό πρόβλημα εντοπίζεται στις παράλογες και ανεξέλεγκτες αυξήσεις των ενοικίων, οι οποίες, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, κινούνται στο 7% με 8% ετησίως, με σωρευτική αύξηση που αγγίζει το 100% την τελευταία δεκαετία. Αυτές οι αυξήσεις οδηγούν τα νοικοκυριά σε απόγνωση και, όπως τονίζεται, αποτελούν την κύρια αιτία αδυναμίας πληρωμής, και όχι η «αφερεγγυότητα» των ενοικιαστών.

Οι επιπτώσεις στην κοινωνία και η ποινικοποίηση της φτώχειας

Ένας από τους βασικούς λόγους ανησυχίας είναι ότι ο μηχανισμός, όπως έχει διαρρεύσει, δεν διαχωρίζει τις οφειλές από ενοίκια από αυτές προς το Δημόσιο ή τις τράπεζες. Αυτό, πέρα από την κατάφωρη παραβίαση προσωπικών δεδομένων, σημαίνει ότι σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας, ο οποίος έχει πληγεί από την κρίση, την ανεργία και την επισφαλή εργασία, κινδυνεύει να χαρακτηριστεί «αφερέγγυος» και να οδηγηθεί στην αστεγία. Η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης υπογραμμίζει ότι με αυτό τον τρόπο, «η φτώχεια πλέον ποινικοποιείται θεσμικά», με έναν αλγόριθμο να αποφασίζει για το δικαίωμα στην κατοικία.

Το μέτρο αυτό έρχεται να επιβαρύνει περαιτέρω την ήδη δυσχερή κατάσταση στην ελληνική αγορά κατοικίας, όπου οι πιέσεις στα ενοίκια είναι ήδη μεγάλες. Παράλληλα, οι υποχρεωτικές πληρωμές ενοικίου μέσω τράπεζας από το 2026 και οι αυτόματοι έλεγχοι στα ενοίκια από την ΑΑΔΕ, αν και αποσκοπούν στη διαφάνεια, δεν αντιμετωπίζουν το θεμελιώδες πρόβλημα της αύξησης των τιμών.

Διεθνής πρακτική και η ελληνική ιδιαιτερότητα

Επιστημονικές έρευνες σε χώρες όπου εφαρμόζονται αντίστοιχα συστήματα έχουν δείξει ότι τέτοιοι μηχανισμοί δεν μειώνουν τα ανείσπρακτα ενοίκια. Αντιθέτως, αυξάνουν τη στεγαστική ανασφάλεια και την αστεγία, ιδίως για τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού, όπως άνεργοι, χαμηλόμισθοι, μονογονεϊκές οικογένειες, μετανάστες και νέοι.

Ακόμη και στις ελάχιστες χώρες της ΕΕ (όπως η Γερμανία και η Ολλανδία) όπου υπάρχουν αντίστοιχες βάσεις δεδομένων, αυτές συνυπάρχουν με ισχυρές δικλείδες ασφαλείας για τους ενοικιαστές. Αυτές περιλαμβάνουν εκτεταμένη κοινωνική κατοικία, συστήματα πλαφόν ενοικίων, ελέγχους ποιότητας των μισθωμένων κατοικιών και ουσιαστικά δικαιώματα των ενοικιαστών. Αντίθετα, η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ με 0% κοινωνική κατοικία και χωρίς κανέναν ουσιαστικό περιορισμό στις αυξήσεις των ενοικίων, ενώ ήδη αντιμετωπίζει τη σφοδρότερη στεγαστική κρίση στην Ευρώπη. Η προσθήκη «μαύρων λιστών» ενοικιαστών σε αυτό το περιβάλλον αναμένεται να οδηγήσει σε μια «ανείπωτη κοινωνική καταστροφή» και ένα νέο κύμα αστεγίας και εξαθλίωσης.

Η θέση της Ένωσης Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης

Η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης εκφράζει την κατηγορηματική της αντίθεση στο μέτρο, δηλώνοντας «Όχι στον «Τειρεσία ενοικιαστών» και όχι σε άλλα δωράκια στην ΠΟΜΙΔΑ και τους κερδοσκόπους». Ζητά έλεγχο και μείωση των ενοικίων, προστασία από εξώσεις και τη δημιουργία κοινωνικής κατοικίας, υπογραμμίζοντας ότι η λύση στην στεγαστική κρίση δεν είναι ο αποκλεισμός και η καταστολή των ενοικιαστών, αλλά η πάταξη της αισχροκέρδειας και η κατοχύρωση του δικαιώματος στην κατοικία για όλους.