Σύνταξη: Αυξάνονται τα όρια ηλικίας από το 2027 – Τα σενάρια για τους 55άρηδες

Η Ελλάδα οδεύει προς αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από το 2027, εξέλιξη που θέτει τους σημερινούς 55άρηδες σε ζώνη υψηλού κινδύνου για παράταση του εργασιακού τους βίου. Η κυβέρνηση καλείται να επανεξετάσει τα ισχύοντα όρια έως το τέλος του 2026, βάσει της αναμενόμενης αύξησης του προσδόκιμου ζωής, όπως επιβεβαιώνει και η έκθεση «Pensions at a Glance 2025» του ΟΟΣΑ.

Αυτή η επικείμενη αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία, αλλά έρχεται ως άμεση συνέπεια της ραγδαίας δημογραφικής γήρανσης που βιώνει η Ελλάδα και της αυξανόμενης πίεσης στο ασφαλιστικό σύστημα. Η ανάγκη για διασφάλιση της βιωσιμότητας των συντάξεων καθιστά αναπόφευκτες τις μεταρρυθμίσεις, επηρεάζοντας άμεσα χιλιάδες εργαζομένους.

Γιατί αυξάνονται τα όρια ηλικίας;

Η νέα έκθεση «Pensions at a Glance 2025» του ΟΟΣΑ επιβεβαιώνει την προοπτική αύξησης των ορίων, αναδεικνύοντας ότι η Ελλάδα έχει ένα από τα χαμηλότερα πραγματικά όρια συνταξιοδότησης διεθνώς, στα 62 έτη, έναντι 66-67 ετών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η χώρα οδεύει προς αναλογία 70 ηλικιωμένων για κάθε 100 εργαζομένους το 2050, με τον δείκτη γονιμότητας να αναθεωρείται χαμηλότερα, στο 1,44. Παράλληλα, οι δαπάνες συντάξεων υπερβαίνουν το 16% του ΑΕΠ.

Η κυβέρνηση, έως το τέλος του 2026, καλείται να επανεξετάσει το όριο των 67 ετών για συνταξιοδότηση με 15 χρόνια ασφάλισης ή το όριο των 62 ετών με 40 χρόνια απασχόλησης. Η απόφαση θα βασιστεί στο προσδόκιμο ζωής που θα αποτυπώσει η επικαιροποιημένη μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ανοδική πορεία του ορίου ζωής των Ελλήνων, γεγονός που «κλειδώνει» αυξήσεις στα ηλικιακά όρια. Οι σημερινοί 55άρηδες δεν πρόλαβαν τις πρόωρες εξόδους των προηγούμενων γενεών, αλλά θα κληθούν να εργαστούν περισσότερο, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

Τα δύο βασικά σενάρια για τις αλλαγές

Αν επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη για αύξηση κατά 1,5 έτος έως το 2030, η ηλικία των 62 –που ισχύει σήμερα με 40 χρόνια ασφάλισης– μπορεί να ανέβει σταδιακά μέχρι τα 63,5 έτη, ενώ το όριο των 67 θα κινηθεί αναλόγως για όσους αποχωρούν με 15ετία. Το μεγάλο ερώτημα είναι ο τρόπος εφαρμογής των αλλαγών:

• Σταδιακά, με μικρά ετήσια βήματα, όπως συνέβη την περίοδο 2015–2021.
• Εφάπαξ, με ενιαία αύξηση από την 1η Ιανουαρίου 2027.

Σήμερα ισχύουν μόνο δύο «πύλες» εξόδου: στα 62 με 40 χρόνια ασφάλισης και στα 67 με 15 χρόνια, καθώς όλες οι μεταβατικές διατάξεις καταργήθηκαν με τον Ν. 4336/15.

Νομικοί κύκλοι, όπως ο δικηγόρος Διονύσης Ρίζος, επισημαίνουν ότι η συζήτηση για την αύξηση των ορίων ηλικίας δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη, αλλά πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένες πολιτικές για την απασχόληση των μεγαλύτερων ηλικιών. Η ανησυχία επικεντρώνεται στο πώς οι εργαζόμενοι θα μπορέσουν να παραμείνουν ενεργοί στην αγορά εργασίας μέχρι τα νέα, αυξημένα όρια, χωρίς να οδηγηθούν σε αδιέξοδο.

Ποιοι επηρεάζονται άμεσα: Οι 55άρηδες στο μεταίχμιο

Οι εργαζόμενοι 55 ετών και κάτω βρίσκονται πλέον σε ζώνη υψηλού κινδύνου για παράταση του εργασιακού τους βίου. Πρόκειται για όσους γεννήθηκαν μετά το 1968–1969 και δεν πρόλαβαν τις ευνοϊκές ρυθμίσεις των προηγούμενων δεκαετιών, που έδιναν έξοδο ακόμη και στα 50. Ωστόσο, δεν είναι εντελώς εγκλωβισμένοι στα γενικά όρια των 62 και 67, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν εναλλακτικές διαδρομές.

Η εικόνα διαφοροποιείται ανάλογα με το αν πρόκειται για «παλαιούς» ασφαλισμένους (πρώτη ασφάλιση πριν την 1/1/1993) ή «νέους» (πρώτη ασφάλιση μετά την 1/1/1993). Για τους παλαιούς ασφαλισμένους, σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να αξιοποιήσουν την πολυτεκνία ή τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, με δυνατότητα αποχώρησης γύρω στα 58–60. Οι νέοι ασφαλισμένοι έχουν ξεκάθαρο ορίζοντα, με δύο επιλογές: 62 με 40 χρόνια ασφάλισης ή 67 με 15 χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, τα πλασματικά έτη αποκτούν καθοριστική σημασία, καθώς η εξαγορά σπουδών, στρατού ή τέκνων μπορεί να συμπληρώσει τον απαιτούμενο χρόνο.

Αναλυτικά οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης ανά φορέα

Τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης για τους σημερινούς 55άρηδες είναι: 62 έτη με 40 χρόνια ασφάλισης (συμπεριλαμβανομένων πλασματικών) ή 67 έτη με 15 χρόνια ασφάλισης.

1. Δημόσιο (Βαρέα ΟΤΑ)

• Αν είχαν τουλάχιστον 12 χρόνια στα βαρέα έως 31/12/2012, το όριο ηλικίας παραμένει το 58ο.
• Αν τα 12 χρόνια συμπληρώθηκαν μετά την 1/1/2013, το όριο ηλικίας είναι το 60ό.

Πρόωρες συντάξεις: Δημόσιοι υπάλληλοι μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με μειωμένη/πρόωρη στα 62, με 25 χρόνια ασφάλισης (και πλασματικά).

Μητέρες με 20ετία και τρία+ τέκνα: Τρίτεκνες (ή πολύτεκνες) μητέρες δημόσιοι υπάλληλοι που είχαν 20ετία έως το 2010 μπορούν να αποχωρήσουν οποτεδήποτε, χωρίς όριο ηλικίας.

2. ΙΚΑ (Βαρέα και ανθυγιεινά)

• Με 7.500 ένσημα βαρέα και 10.500 συνολικά: μειωμένη στα 60, πλήρης στα 62.
• Με 3.600 βαρέα και 4.500 συνολικά: πλήρης σύνταξη στα 62.

Γυναίκες στα βαρέα:

• Αν είχαν 4.500 συνολικά και 3.600 βαρέα το 2010 → πλήρης στα 55.
• Το 2011 → πλήρης στα 56.
• Το 2012 → πλήρης στα 57.
• Από 1/1/2013 και μετά → πλήρης στα 62.

Πρόωρες συντάξεις ΙΚΑ: Για μειωμένη/πρόωρη σύνταξη απαιτούνται 15 χρόνια ασφάλισης χωρίς εξαγορά πλασματικών και 100 ένσημα ανά έτος την τελευταία 5ετία, με έξοδο στα 62.

3. ΟΑΕΕ (ελεύθεροι επαγγελματίες)

Οι ασφαλισμένοι στον πρώην ΟΑΕΕ έχουν δικαίωμα εξόδου μόνο με τα γενικά όρια: 62 με 40 χρόνια ή 67 με 15 χρόνια.

4. ΕΤΑΑ (επιστήμονες)

Αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες συνταξιοδοτούνται με τα γενικά όρια: 62 με 40 χρόνια ή 67 με 15 χρόνια.

5. ΟΓΑ (αγρότες)

Και για τους αγρότες ισχύουν τα γενικά όρια: 62 με 40 χρόνια ή 67 με 15 χρόνια.

6. Νέοι ασφαλισμένοι (μετά την 1/1/1993)

Για όσους ξεκίνησαν ασφάλιση μετά το 1993 ισχύουν μόνο τα ενιαία όρια, ανεξαρτήτως φορέα:

• 62 έτη με 15 χρόνια → πρόωρη/μειωμένη σύνταξη (με 750 ημέρες ασφάλισης την τελευταία 5ετία).
• 67 έτη με 15 χρόνια → πλήρης σύνταξη.
• Τα 67 μπορούν να αποφευχθούν αν συμπληρωθούν 40 χρόνια στα 62 (τουλάχιστον 33 πραγματικά + έως 7 πλασματικά).

Η επόμενη μέρα για το ασφαλιστικό σύστημα

Η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αν και αναπόφευκτη λόγω των δημογραφικών και οικονομικών πιέσεων, δεν αποτελεί πανάκεια από μόνη της. Όπως επισημαίνει ο Διονύσης Ρίζος, είναι κρίσιμο να υπάρξουν πολιτικές ενεργού γήρανσης, όπως η εξασφάλιση σταθερών θέσεων εργασίας και αποδοχών για εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς και η επιδότηση εισφορών. Η πρόκληση για την κυβέρνηση είναι να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συστήματος, προσφέροντας παράλληλα ρεαλιστικές προοπτικές απασχόλησης για όλους τους πολίτες.