Συλλογικές συμβάσεις εργασίας: Όλες οι αλλαγές και το χρονοδιάγραμμα μέχρι το 2030

Το υπουργείο Εργασίας θέτει σε εφαρμογή το Σχέδιο Δράσης 2026–2030 για την ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, με στόχο την αύξηση της κάλυψης των εργαζομένων που σήμερα περιορίζεται στο 20% έως 28%. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν την πλήρη επαναφορά της μετενέργειας και τη μείωση του ορίου για την επέκταση των κλαδικών συμβάσεων στο 40%, ενώ ο πρώτος επίσημος έλεγχος έχει προγραμματιστεί για το 2028.

Η εξέλιξη αυτή αποτελεί την υλοποίηση της πρόσφατης Κοινωνικής Συμφωνίας που υπεγράφη μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνικών εταίρων, επιχειρώντας να κλείσει έναν κύκλο μνημονιακών περιορισμών που διήρκεσε πάνω από μία δεκαετία. Το παρασκήνιο της απόφασης συνδέεται άμεσα με την ανάγκη σύγκλισης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, καθώς η Ελλάδα παρουσιάζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά συλλογικής κάλυψης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που επηρεάζει άμεσα το επίπεδο των μισθών και τις συνθήκες εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.

Οι βασικοί πυλώνες του Σχεδίου Δράσης 2026–2030

Το νέο Σχέδιο Δράσης 2026–2030 εισάγει μια κρίσιμη αλλαγή στον τρόπο που μια συλλογική σύμβαση καθίσταται υποχρεωτική για το σύνολο ενός κλάδου. Το απαιτούμενο ποσοστό κάλυψης μειώνεται από το 50% στο 40%, διευκολύνοντας την επέκταση των συμβάσεων ακόμη και σε κλάδους με χαμηλή συνδικαλιστική πυκνότητα. Επιπλέον, όταν μια σύμβαση συνυπογράφεται από εθνικούς κοινωνικούς εταίρους, το ποσοτικό κριτήριο παρακάμπτεται πλήρως, ενισχύοντας τη θεσμική σταθερότητα.

Παράλληλα, ενισχύεται ο ρόλος που διαδραματίζει η ΓΣΕΕ, η οποία θα μπορεί πλέον να παρεμβαίνει επικουρικά για τη σύναψη κλαδικών συμβάσεων, εφόσον της ζητηθεί από οργανώσεις-μέλη της. Αυτή η ρύθμιση στοχεύει στην κάλυψη των κενών εκπροσώπησης που παρατηρούνται σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας, διασφαλίζοντας ότι οι εργαζόμενοι δεν θα μένουν χωρίς προστασία λόγω αδυναμίας διαπραγμάτευσης των πρωτοβάθμιων σωματείων.

Η πλήρης επαναφορά της μετενέργειας

Μία από τις σημαντικότερες τομές είναι η πλήρης επαναφορά της μετενέργειας. Σύμφωνα με το νέο πλαίσιο, όλοι οι κανονιστικοί όροι μιας σύμβασης θα εξακολουθούν να ισχύουν και μετά τη λήξη της, μέχρι να υπογραφεί νέα συλλογική σύμβαση. Αυτό καταργεί την αβεβαιότητα των «αυτόματων απωλειών» δικαιωμάτων και επιδομάτων που ίσχυε τα προηγούμενα χρόνια, αν και διευκρινίζεται ότι η μετενέργεια παύει να ισχύει εάν υπογραφεί ατομική σύμβαση εργασίας.

Νομικοί κύκλοι και αναλυτές της αγοράς εργασίας επισημαίνουν ότι η ρήτρα εξαίρεσης για επιχειρήσεις σε οικονομική κρίση παραμένει ένα «αγκάθι» που μπορεί να υπονομεύσει τη γενίκευση των συμβάσεων. Η ενεργοποίηση αυτής της ρήτρας αφορά επιχειρήσεις σε προπτωχευτική διαδικασία, γεγονός που προκαλεί προβληματισμό για το αν θα χρησιμοποιηθεί ως μέσο παράκαμψης των συλλογικών ρυθμίσεων σε ευρεία κλίμακα.

Ψηφιακή μετάβαση και έλεγχοι από το 2028

Η υλοποίηση του σχεδίου περιλαμβάνει την πλήρη ψηφιοποίηση των διαδικασιών μέσω του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ. Από το 2026, όλες οι συμβάσεις θα κατατίθενται ηλεκτρονικά, δημιουργώντας ένα Ψηφιακό Μητρώο Συλλογικών Ρυθμίσεων που θα επιτρέπει την άμεση παρακολούθηση της κάλυψης και των όρων αμοιβής σε πραγματικό χρόνο. Η απλοποίηση των μητρώων συνδικαλιστικών οργανώσεων αναμένεται επίσης να μειώσει τη γραφειοκρατία και να διευκολύνει τον κοινωνικό διάλογο.

Η επόμενη μέρα και οι ετήσιες αξιολογήσεις

Από το πρώτο τρίμηνο του 2028, το βάρος μετατοπίζεται στον έλεγχο και την αξιολόγηση. Η ειδική Ομάδα Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας θα συντάσσει ετήσιες εκθέσεις για την πρόοδο της συλλογικής κάλυψης, ενώ η Επιθεώρηση Εργασίας θα διενεργεί στοχευμένους ελέγχους για την τήρηση των συμφωνηθέντων. Η διαδικασία αυτή αποσκοπεί στη διαφάνεια και τη λογοδοσία, διασφαλίζοντας ότι οι συλλογικές συμβάσεις θα αποκτήσουν ξανά ουσιαστικό κανονιστικό βάρος στην ελληνική αγορά εργασίας.