Συλλογικές συμβάσεις εργασίας: Οι αλλαγές που συζητούνται στο Μαξίμου και οι ανησυχίες

Σύσκεψη κορυφής πραγματοποιείται σήμερα στο Μέγαρο Μαξίμου, υπό την προεδρία του πρωθυπουργού και με τη συμμετοχή της Υπουργού Εργασίας Νίκης Κεραμέως και των Εθνικών Κοινωνικών Εταίρων, για τους νέους όρους και κανόνες των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας. Παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις περί «τομής», το προτεινόμενο πλαίσιο εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την ουσιαστική προστασία των εργαζομένων και την επαναφορά της ισορροπίας μετά τα μνημονιακά χρόνια.

Αυτή η συζήτηση έρχεται ως συνέχεια των προσπαθειών για την αναμόρφωση του εργασιακού τοπίου στην Ελλάδα, το οποίο έχει δεχθεί ισχυρές πιέσεις και αλλαγές κατά την περίοδο των μνημονίων. Η επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων και η ενίσχυση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας αποτελεί ένα κεντρικό ζητούμενο για την αποκατάσταση της εργασιακής ειρήνης και την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, αλλά οι λεπτομέρειες του νέου πλαισίου καθορίζουν την πραγματική του αποτελεσματικότητα.

Η Εθνική Κοινωνική Συμφωνία για τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, η οποία πρόσφατα χαρακτηρίστηκε ως «πηγή έμπνευσης» για την Ευρώπη, βρίσκεται στο επίκεντρο της σημερινής σύσκεψης. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται, η ουσία των αλλαγών στους τρεις πυλώνες των Συλλογικών Συμβάσεων δεν πείθει ότι επαναφέρει πραγματικά μια ισορροπία μετά τα μνημονιακά χρόνια, αφήνοντας περιθώρια για πιέσεις και εργοδοτικές αυθαιρεσίες.

Οι βασικοί πυλώνες των αλλαγών και οι προβληματισμοί

Το νέο πλαίσιο για τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, το οποίο η κυβέρνηση παρουσιάζει ως «τομή», επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς πυλώνες, καθένας εκ των οποίων εγείρει σημαντικούς προβληματισμούς. Οι αλλαγές αυτές, που αναμένεται να δημοσιευθούν ως Σχέδιο Δράσης τον Δεκέμβριο και να μεταφερθούν σε νόμο το 2026, έχουν ήδη προκαλέσει συζητήσεις για την πραγματική τους επίδραση στους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις.

Επέκταση Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας: Υποσχέσεις χωρίς εγγυήσεις

Η κυβέρνηση παρουσιάζει τη μείωση της αντιπροσωπευτικότητας από 50% σε 40% για την επέκταση των κλαδικών συμβάσεων ως ενίσχυση των εργαζομένων. Ωστόσο, παραμένουν αμφιβολίες για την πρακτική εφαρμογή αυτών των προβλέψεων, δεδομένης της μειωμένης διαπραγματευτικής ισχύος πολλών κλαδικών οργανώσεων. Η ανάθεση επικουρικού ρόλου στη ΓΣΕΕ μπορεί να ερμηνευθεί ως απόπειρα ελέγχου των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αντί για την ενδυνάμωσή τους.

Μετενέργεια: «Προστασία» με ανοιχτά παράθυρα

Η κατάργηση της μερικής μετενέργειας του 2012 παρουσιάζεται ως μεγάλη νίκη για τους εργαζομένους. Παρόλα αυτά, η εφαρμογή του νέου συστήματος, το οποίο προβλέπει αυτόματη τρίμηνη παράταση και προσωρινή διατήρηση των όρων, παραμένει ευάλωτη στις πιέσεις εργοδοτών και κυβερνητικών αποφάσεων. Αυτό το σημείο έχει προκαλέσει ιδιαίτερη κριτική, καθώς η επιστροφή των συλλογικών συμβάσεων φαίνεται να μένει στα λόγια.

ΟΜΕΔ: Επιτάχυνση ή περιορισμός της διαμεσολάβησης;

Η ενίσχυση του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) παρουσιάζεται ως σημαντικό θεσμικό βήμα. Ωστόσο, η κατάργηση του δεύτερου βαθμού διαιτησίας προκαλεί προβληματισμό για το αν οι εργαζόμενοι θα έχουν πλέον επαρκή μέσα προσφυγής. Η τριμελής επιτροπή προελέγχου μπορεί να λειτουργήσει ως φίλτρο που θα αποκλείει προσφυγές, αντί να διευκολύνει την επίλυση διαφορών.

Η αμφιλεγόμενη ρήτρα εξαίρεσης

Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα μέτρα που συζητούνται είναι η ενεργοποίηση της «ρήτρας εξαιρέσεως» του νόμου 4635/2019. Αν και η κυβέρνηση την εμφανίζει ως τεχνική ρύθμιση, νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι μπορεί να αποδειχθεί όχημα για την υπονόμευση της ισχύος των Συλλογικών Συμβάσεων. Με πρόσχημα την «οικονομική δυσχέρεια», επιχειρήσεις σε προπτωχευτικές διαδικασίες ή εξυγίανση θα μπορούν να εξαιρούνται από τους όρους κλαδικών συμβάσεων, ανοίγοντας την πόρτα για χαμηλότερους μισθούς και δυσμενέστερα εργασιακά πλαίσια. Αυτό το σημείο έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις από την αντιπολίτευση, η οποία προειδοποιεί για τις επιπτώσεις.

Η επόμενη μέρα για εργαζόμενους και επιχειρήσεις

Παρότι το Υπουργείο Εργασίας προβλέπει αυξήσεις μισθών και σταθερότητα για τις επιχειρήσεις μέσω του νέου πλαισίου, εργαζόμενοι και συνδικάτα αμφιβάλλουν αν το νέο σύστημα θα περιορίσει πραγματικά τον αθέμιτο ανταγωνισμό ή αν θα δημιουργήσει νέα παράθυρα ευελιξίας υπέρ των εργοδοτών. Η σταδιακή επιστροφή των συλλογικών διαπραγματεύσεων απαιτεί ένα ισχυρό και αδιαμφισβήτητο πλαίσιο προστασίας, ώστε να διασφαλιστεί η πραγματική αποκατάσταση των εργασιακών δικαιωμάτων και όχι απλώς μια επικοινωνιακή αναμόρφωση.