Πιερρακάκης: Νέο νομοσχέδιο «ξυπνά» περιουσίες δεκαετιών και απλοποιεί κληρονομιές

Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, παρουσίασε στη Βουλή ένα νέο νομοσχέδιο για τις κοινωφελείς περιουσίες και τις σχολάζουσες κληρονομιές, με στόχο την αξιοποίηση του αδρανούς κοινωφελούς πλούτου της χώρας. Η μεταρρύθμιση εισάγει την πλατφόρμα e-diadoxi για την επιτάχυνση των διαδικασιών και τη δημιουργία ενιαίου Ηλεκτρονικού Μητρώου, καταργώντας την ανάγκη δικαστικής απόφασης για κληρονομιές που περιέρχονται στο Δημόσιο.

Αυτή η σημαντική μεταρρύθμιση έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς περιόδου αδράνειας και γραφειοκρατικών αγκυλώσεων, οι οποίες επί δεκαετίες είχαν καταδικάσει σε ακινησία έναν τεράστιο κοινωφελή πλούτο της χώρας. Η ανάγκη για εκσυγχρονισμό και διαφάνεια στη διαχείριση των κληροδοτημάτων και των ιδρυμάτων ήταν επιτακτική, καθώς το προηγούμενο πλαίσιο χαρακτηριζόταν από πολλαπλά μητρώα, έλλειψη ουσιαστικών ελέγχων και χρονοβόρες διαδικασίες που εμπόδιζαν την εκπλήρωση του κοινωφελούς τους σκοπού.

Η μεταρρύθμιση και οι στόχοι της

Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, τόνισε στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να «σπάσει τις αλυσίδες της αδράνειας» και να αξιοποιήσει τον αδρανή κοινωφελή πλούτο της χώρας. Όπως υπογράμμισε, η Ελλάδα «δεν έχει πλέον την πολυτέλεια του συμβιβασμού με ό,τι δεν λειτουργεί», σηματοδοτώντας μια νέα εποχή αποτελεσματικότητας και εμπιστοσύνης. Η μεταρρύθμιση αυτή χαρακτηρίστηκε ως τομή απέναντι σε ένα πλαίσιο δεκαετιών που παρήγαγε ακινησία, με στόχο την αποκατάσταση της αποτελεσματικότητας του κράτους και την τόνωση της εμπιστοσύνης των πολιτών.

Κεντρικό εργαλείο της νέας εποχής αποτελεί το ενιαίο Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών, το οποίο επιβάλλει πλήρη ψηφιακή ιχνηλασιμότητα και διαφάνεια. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, καμία διοικητική πράξη δεν θα έχει ισχύ αν δεν αναρτηθεί στο σύστημα. Παράλληλα, η νέα πλατφόρμα e-diadoxi απλοποιεί και επιταχύνει τη διαδικασία καταγραφής των σχολάζουσων κληρονομιών, καταργώντας την ανάγκη δικαστικής απόφασης όταν αυτές περιέρχονται στο Δημόσιο.

Βασικές προβλέψεις και θεσμικές παρεμβάσεις

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στη σύσταση του Ιδρύματος Διαχείρισης και Εκκαθάρισης Κληρονομιών και Αδρανών Περιουσιών, ενός νέου φορέα που θα παρεμβαίνει όταν ένα ίδρυμα μένει χωρίς λειτουργική διοίκηση ή αδυνατεί να εκπληρώσει τον κοινωφελή του σκοπό. Για πρώτη φορά ορίζονται αντικειμενικά κριτήρια αδράνειας, ενώ προβλέπεται τρίμηνη προθεσμία για την υποβολή σχεδίου επαναδραστηριοποίησης. Σε περίπτωση μη υποβολής ή ανεπάρκειας του σχεδίου, ο νέος φορέας αναλαμβάνει προσωρινή διοίκηση. Το νομοσχέδιο εισάγει επίσης υποχρεωτικό διαχειριστικό έλεγχο ανά τριετία, τη δημιουργία Μητρώου Πιστοποιημένων Ελεγκτών και την πλήρη ψηφιοποίηση των δωρεών προς το Δημόσιο μέσω της πλατφόρμας e-Δωρεές, πλαισιωμένα από φορολογικά κίνητρα για την ενίσχυση των ενεργών ιδρυμάτων.

Κομβικό τμήμα της μεταρρύθμισης αποτελεί η ριζική αναδιοργάνωση του φορέα διαχείρισης του Ζαππείου, ο οποίος μετατρέπεται σε Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) με πενταμελές διοικητικό συμβούλιο και ενισχυμένες αρμοδιότητες. Στόχος είναι η πλήρης ενεργειακή και τεχνική αναβάθμιση του ιστορικού Μεγάρου ενόψει της ευρωπαϊκής προεδρίας του 2027. Το Δημόσιο θα καλύψει σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης, ενώ θα αξιοποιηθούν και πρόσθετες δωρεές για την ολοκλήρωση του μετασχηματισμού.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές και τους νομικούς κύκλους εδώ και χρόνια είναι η τεράστια απώλεια πόρων και δυνατοτήτων λόγω της γραφειοκρατικής δυσκαμψίας στη διαχείριση των κοινωφελών περιουσιών, όπως είχε υπογραμμίσει και το Ελεγκτικό Συνέδριο σε πρόσφατη έκθεσή του για τα αναξιοποίητα κληροδοτήματα των ΑΕΙ. Η εισαγωγή αυτών των μέτρων αναμένεται να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά αυτό το χρόνιο πρόβλημα, δημιουργώντας ένα πλαίσιο διαφάνειας και λογοδοσίας που έλειπε.

Κοινωνικό αποτύπωμα και προστασία του πολίτη

Οι παρεμβάσεις αυτές, όπως τόνισε ο υπουργός, δεν περιορίζονται σε τεχνικό επίπεδο, αλλά συνθέτουν ένα νέο κλίμα δραστηριότητας και δημιουργικότητας. Η ενεργοποίηση ανενεργών κληρονομιών και κληροδοτημάτων αναμένεται να ενισχύσει την τοπική οικονομία, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να συμβάλει στη διαμόρφωσης μιας «νοοτροπίας πίστης ότι η δράση έχει αποτέλεσμα». Παράλληλα, το νομοσχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές διατάξεις με έντονο κοινωνικό αποτύπωμα.

Μεταξύ άλλων, θεσπίζεται για πρώτη φορά μηχανισμός εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών για αποζημιώσεις πολιτών από το Δημόσιο, δημιουργείται Ειδικό Τμήμα Ταχείας Αντίδρασης στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους για επείγουσες υποθέσεις, ενώ δίνεται η δυνατότητα παύσης άσκοπων δικών όταν ο πολίτης έχει δικαιωθεί αμετάκλητα. Επιπλέον, τα ποσά που έχουν επιδικαστεί για τις οικογένειες του Ματιού και της Μάνδρας, καθώς και οι ενισχύσεις σε επιχειρήσεις που επλήγησαν από τις κακοκαιρίες «Daniel» και «Elias», καθίστανται αφορολόγητα και ακατάσχετα.

Ιδιαίτερη μέριμνα δίδεται σε όσους βρίσκονται σε οικονομική ασφυξία. Η ποινική δίωξη για οφειλές προς το Δημόσιο αναστέλλεται κατά τη διάρκεια της πτώχευσης και εξαλείφεται με την απαλλαγή του οφειλέτη. Επίσης, εισάγεται ένα νέο δίχτυ προστασίας μέσω vouchers οικονομικής και ψυχολογικής συμβουλευτικής για όσους κινδυνεύουν από αφερεγγυότητα. Ο υπουργός χαρακτήρισε το νομοσχέδιο «βαθιά κοινωνικό», με στόχο την ουσιαστική προστασία του πολίτη και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη λειτουργία της Πολιτείας.

Η επόμενη μέρα και το όραμα

Ολοκληρώνοντας την παρουσίασή του, ο κ. Πιερρακάκης επανέλαβε ότι η χώρα δεν μπορεί να πορευθεί στο μέλλον «με τα εργαλεία του χθες». Το νέο πλαίσιο έρχεται να κλείσει εκκρεμότητες δεκαετιών, μετατρέποντας έναν χώρο «που κατοικείται από φαντάσματα» σε πεδίο ανάπτυξης και κοινωνικής προσφοράς. Η αξιοποίηση της κοινωφελούς περιουσίας αναμένεται να θέσει τη χώρα σε κίνηση, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου η δράση φέρνει αποτελέσματα και ενισχύεται η εμπιστοσύνη των πολιτών προς την Πολιτεία.