Οι ψηφιακές πληρωμές εκτοπίζουν τα μετρητά: Ιστορικά χαμηλά σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Οι ψηφιακές πληρωμές συνεχίζουν να κερδίζουν έδαφος, με τα μετρητά να υποχωρούν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Περίπου 4,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν σήμερα ψηφιακά πορτοφόλια, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί κατά 35% μέχρι το 2030, καθώς οι νεότερες γενιές πρωτοστατούν σε αυτή τη μετάβαση, θεωρώντας συχνά το φυσικό πορτοφόλι περιττό.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας ευρύτερης τάσης ψηφιοποίησης των οικονομικών συναλλαγών, η οποία επιταχύνθηκε σημαντικά μετά την παγκόσμια πανδημία. Η ανάγκη για ανέπαφες και ασφαλείς συναλλαγές οδήγησε σε μια μαζική υιοθέτηση των ψηφιακών μέσων πληρωμής, αλλάζοντας ριζικά τις καταναλωτικές συνήθειες και θέτοντας νέα δεδομένα στον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα χρήματά μας.

Η ραγδαία υποχώρηση των μετρητών

Η χρήση μετρητών στις καθημερινές συναλλαγές μειώνεται με σταθερό ρυθμό τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, με τους νεότερους να πρωτοστατούν στη στροφή προς τα ψηφιακά πορτοφόλια και τις ανέπαφες πληρωμές. Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά: η Juniper Research εκτιμά ότι 4,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν ήδη ψηφιακά πορτοφόλια, με πρόβλεψη για αύξηση 35% μέχρι το 2030. Για πολλούς νέους, η έννοια του παραδοσιακού πορτοφολιού έχει πλέον σχεδόν καταργηθεί.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Fed, οι Αμερικανοί κάτω των 24 ετών πραγματοποιούν το 45% των αγορών τους με το κινητό τους. Αντίθετα, τα μετρητά αντιστοιχούν πλέον μόλις στο 14% των συναλλαγών και χρησιμοποιούνται κυρίως από άτομα άνω των 55 ετών και νοικοκυριά χαμηλότερων εισοδημάτων. Η ΜΚΟ Link Scheme στη Βρετανία αναφέρει ότι μόνο το 38% των νέων 18-24 ετών θεωρεί το φυσικό πορτοφόλι αναγκαίο αντικείμενο, ενώ ένας στους πέντε χρήστες ψηφιακών πορτοφολιών σε ΗΠΑ και Ευρώπη κυκλοφορεί συχνά χωρίς αυτό.

Η αλλαγή αυτή αντικατοπτρίζεται και στις αναλήψεις: το 30% των Αμερικανών δεν έχει κάνει ανάληψη τον τελευταίο μήνα, ενώ το 17% δεν έχει αγγίξει ΑΤΜ για πάνω από έξι μήνες. Αυτή η τάση επιβεβαιώνει την εμπέδωση της εμπιστοσύνης προς τις ψηφιακές πληρωμές, οι οποίες θεωρούνται πλέον πιο ασφαλείς και πρακτικές.

Η ψυχολογία πίσω από την ψηφιακή στροφή

Η στροφή προς τις ψηφιακές πληρωμές δεν είναι μόνο θέμα ευκολίας, αλλά και ψυχολογίας. Όπως σημειώνει ο Adam Gray της Stax Payments, «ο κόσμος νιώθει πιο ασφαλής με το κινητό του παρά με ένα γεμάτο πορτοφόλι». Αυτή η αίσθηση ασφάλειας, σε συνδυασμό με την ταχύτητα και την ευκολία, έχει ενισχύσει την προτίμηση για τις ανέπαφες συναλλαγές.

Ωστόσο, η τάση επηρεάζει και τις καταναλωτικές συμπεριφορές με αντικρουόμενους τρόπους. Ενώ παραδοσιακά οι κάρτες οδηγούσαν σε μεγαλύτερη σπατάλη, η Gen Z φαίνεται να ξοδεύει πιο απερίσκεπτα όταν έχει μετρητά στο χέρι. Έρευνα της Cash App έδειξε ότι το 54% των νέων θεωρεί πως τα μετρητά «δεν έχουν πραγματικές συνέπειες», σε αντίθεση με τις κάρτες όπου οι αλλαγές στο υπόλοιπο είναι άμεσα ορατές και λειτουργούν ως ανασταλτικός παράγοντας.

Μελέτες για την ψυχολογία των πληρωμών αναδεικνύουν περαιτέρω αυτή την πολυπλοκότητα. Το University of Notre Dame διαπιστώνει ότι οι καταναλωτές χρησιμοποιούν μετρητά για αγορές που τους προκαλούν ενοχές, ενώ η χρήση καρτών μπορεί να πυροδοτήσει «έκρηξη» ντοπαμίνης που μειώνει τις αντιστάσεις στη σπατάλη. Ερευνητές του MIT επισημαίνουν ότι ακόμη και ο ήχος του κινητού στις ανέπαφες συναλλαγές μπορεί να λειτουργήσει ως υπενθύμιση εξόδου χρημάτων και να περιορίσει την υπερβολική δαπάνη, προσφέροντας ένα άμεσο feedback στον καταναλωτή.

Η άνοδος του «buy now, pay later» και οι νέες συνήθειες

Παράλληλα με την υποχώρηση των μετρητών, παρατηρείται ραγδαία αύξηση στη χρήση των υπηρεσιών «buy now, pay later» (BNPL). Κατά την εορταστική περίοδο του 2024 στις ΗΠΑ, η Gen Z χρησιμοποίησε τις BNPL υπηρεσίες περισσότερο από τις πιστωτικές κάρτες. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι οι όροι των BNPL θεωρούνται πιο απλοί και διαφανείς σε σύγκριση με την πολυπλοκότητα των παραδοσιακών πιστωτικών καρτών, προσελκύοντας ειδικά τις νεότερες γενιές που αναζητούν ευελιξία και σαφήνεια στις πληρωμές τους.

Η επόμενη μέρα των συναλλαγών

Η συνεχής εξέλιξη των ψηφιακών πληρωμών και η υιοθέτηση νέων μοντέλων όπως το BNPL υποδηλώνουν ότι το μέλλον των συναλλαγών θα είναι ολοένα και πιο απομακρυσμένο από τα φυσικά μετρητά. Οι καταναλωτές, ειδικά οι νεότεροι, αναζητούν λύσεις που προσφέρουν ευκολία, ταχύτητα και, κυρίως, μια αίσθηση ασφάλειας και διαφάνειας. Η τάση αυτή αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια, με τις τεχνολογικές καινοτομίες να διαμορφώνουν συνεχώς το τοπίο των οικονομικών συναλλαγών.