- Πλήρης αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου για πρώτη φορά μετά το 1946.
- Μείωση του ορίου ηλικίας για σύνταξη διαθήκης στα 16 έτη και πρόβλεψη για άτομα με αναπηρία.
- Ίσα κληρονομικά δικαιώματα για ζευγάρια με σύμφωνο συμβίωσης και ειδική ρύθμιση για ζευγάρια χωρίς.
- Πλήρης διαχωρισμός κληρονομικής και ατομικής περιουσίας, προστατεύοντας τους κληρονόμους από χρέη.
- Ενίσχυση ασφάλειας δικαίου, μείωση δικαστικών διαμαχών και αύξηση ρευστότητας στην αγορά ακινήτων.
Το νέο κληρονομικό δίκαιο φέρνει ριζικές αλλαγές στη διαχείριση της περιουσίας μετά θάνατον, αναμορφώνοντας τις διατάξεις για τις διαθήκες, το σύμφωνο συμβίωσης και τις αποποιήσεις. Μεταξύ άλλων, μειώνεται το όριο ηλικίας για σύνταξη διαθήκης στα 16 έτη και καθιερώνεται πλήρης διαχωρισμός της κληρονομικής περιουσίας από την ατομική περιουσία του κληρονόμου, όπως αναφέρει το Dnews.gr.
Αυτή η εκτεταμένη αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς περιόδου στασιμότητας, καθώς για πρώτη φορά μετά το 1946 το πλαίσιο που ρυθμίζει τη μεταβίβαση της περιουσίας μετά θάνατον προσαρμόζεται στις σύγχρονες κοινωνικές και οικογενειακές συνθήκες. Η μεταρρύθμιση, η οποία παρουσιάστηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2025, στοχεύει στην ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου και τη μείωση των δικαστικών διαμαχών.
Οι βασικές αλλαγές στις διαθήκες
Οι ιδιόγραφες διαθήκες διατηρούνται σε ισχύ, ωστόσο εισάγεται υποχρεωτικός έλεγχος γνησιότητας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως όταν κατατίθενται από συγγενείς που δεν είναι παιδιά ή σύζυγοι, ή όταν έχει περάσει ένας χρόνος από τον θάνατο του διαθέτη. Επιπλέον, το νέο πλαίσιο μειώνει το όριο ηλικίας για σύνταξη διαθήκης στα 16 έτη, επιτρέποντας σε περισσότερα άτομα να καθορίσουν τη μεταθανάτια διάθεση της περιουσίας τους. Το υπουργείο Δικαιοσύνης παρουσίασε πρόσφατα το νομοσχέδιο που φέρνει αυτές τις εκτενείς μεταρρυθμίσεις.
Ιδιαίτερη πρόβλεψη υπάρχει για άτομα με αναπηρίες, τα οποία μπορούν πλέον να συντάσσουν διαθήκη με τη βοήθεια τεχνολογικών μέσων, όπως φωνητική υποστήριξη, εξασφαλίζοντας ίση πρόσβαση στη διαδικασία. Παράλληλα, θεσπίζεται αυστηρή απαγόρευση σύνταξης διαθήκης υπέρ προσώπων που υπηρετούν ή παρέχουν υπηρεσίες σε νοσοκομεία, γηροκομεία ή ιδρύματα περίθαλψης όπου βρίσκεται ο διαθέτης, με στόχο την αποτροπή καταχρηστικών συμπεριφορών. Τέλος, εισάγεται η έννοια της αυτοδίκαιης κληρονομικής ανικανότητας για όσους έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της ζωής, της υγείας ή της γενετήσιας ελευθερίας του διαθέτη.
Κληρονομικές συμβάσεις και εξ αδιαθέτου διαδοχή
Για πρώτη φορά θεσμοθετούνται οι κληρονομικές συμβάσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν δύο είδη: τη σύμβαση μέσω της οποίας ο διαθέτης καθορίζει εν ζωή τη μεταβίβαση της περιουσίας του μετά θάνατον, και τη σύμβαση με την οποία κάποιος παραιτείται εν ζωή από μελλοντικά κληρονομικά του δικαιώματα. Οι ρυθμίσεις αυτές αποσκοπούν στη μείωση συγκρούσεων και στην ορθολογική οργάνωση της περιουσίας. Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η μεταρρύθμιση αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια δικαίου και να μειώσει τις δικαστικές διαμάχες που συχνά προκύπτουν από κληρονομικά ζητήματα, διευκολύνοντας παράλληλα την ορθολογική αξιοποίηση των περιουσιών.
Προτεινόμενο Κληρονομικές συμβάσεις: Έρχονται ριζικές αλλαγές στις κληρονομιές
Σημαντικές αλλαγές επέρχονται και στην εξ αδιαθέτου διαδοχή για τον επιζώντα σύζυγο. Το ποσοστό του επιζώντος συζύγου αυξάνεται στο 33% όταν υπάρχει ένα παιδί, ενώ όταν υπάρχουν δύο ή περισσότερα παιδιά το ποσοστό ορίζεται στο 25%. Ελλείψει τέκνων, ο επιζών σύζυγος προηγείται πλέον των γονέων και των υπόλοιπων συγγενών. Για τα ζευγάρια με σύμφωνο συμβίωσης, αναγνωρίζονται πλέον τα ίδια κληρονομικά δικαιώματα με τους συζύγους, θεσμικά αναγνωρίζοντας αυτή τη μορφή οικογένειας. Ακόμη, προβλέπεται κληρονομικό δικαίωμα για ζευγάρια χωρίς σύμφωνο συμβίωσης, εφόσον δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς και αποδειχθεί συμβίωση τουλάχιστον τριών ετών.
Προστασία κληρονόμων από χρέη και οικονομικές επιπτώσεις
Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές είναι ο πλήρης διαχωρισμός της κληρονομικής περιουσίας από την ατομική περιουσία του κληρονόμου. Ο κληρονόμος δεν επιβαρύνεται πλέον με ίδια περιουσιακά στοιχεία για τα χρέη που συνοδεύουν την κληρονομία, γεγονός που αναμένεται να μειώσει δραστικά τις αποποιήσεις. Το νέο κληρονομικό δίκαιο λειτουργεί ως ασπίδα για τα χρέη, ενισχύοντας την προστασία των κληρονόμων.
Οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των αλλαγών είναι εκτεταμένες. Η μεταρρύθμιση ενισχύει την ασφάλεια δικαίου, διευκολύνει τη συνέχιση οικογενειακών επιχειρήσεων και ενεργοποιεί ανενεργές περιουσίες. Αναμένεται επίσης να αυξήσει τη ρευστότητα στην αγορά ακινήτων και να μειώσει τη δικαστική αντιδικία, ενώ παράλληλα προσαρμόζει το δίκαιο στις σύγχρονες μορφές οικογένειας και ενισχύει τον σεβασμό στη βούληση του διαθέτη.
Η επόμενη μέρα για το κληρονομικό δίκαιο
Το νομοσχέδιο, που συντάχθηκε υπό την προεδρία του καθηγητή Απόστολου Γεωργιάδη, θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση για έναν μήνα και αναμένεται να γίνει νόμος του κράτους το πρώτο τρίμηνο του 2026. Οι ρυθμίσεις αυτές σηματοδοτούν μια νέα εποχή για το κληρονομικό δίκαιο στην Ελλάδα, προσφέροντας περισσότερη ευελιξία και προστασία τόσο στους διαθέτες όσο και στους κληρονόμους, και εκσυγχρονίζοντας ένα πλαίσιο που παρέμενε αναλλοίωτο για δεκαετίες.
Χρήσιμα tips για το νέο κληρονομικό δίκαιο
- Εξετάστε τη δυνατότητα σύνταξης διαθήκης από την ηλικία των 16 ετών, αν επιθυμείτε να καθορίσετε τη μεταθανάτια διάθεση της περιουσίας σας.
- Ενημερωθείτε για τους νέους κανόνες ελέγχου γνησιότητας των ιδιόγραφων διαθηκών, ειδικά αν είστε συγγενής που δεν είναι παιδί ή σύζυγος.
- Αν είστε άτομο με αναπηρία, διερευνήστε τις νέες δυνατότητες σύνταξης διαθήκης μέσω τεχνολογικών μέσων για ίση πρόσβαση.
- Συμβουλευτείτε νομικό για τις κληρονομικές συμβάσεις, αν θέλετε να οργανώσετε την περιουσία σας εν ζωή ή να παραιτηθείτε από μελλοντικά δικαιώματα.
- Αν συμβιώνετε χωρίς σύμφωνο, ενημερωθείτε για τα νέα δικαιώματα κληρονομιάς εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις συμβίωσης τριών ετών και απουσίας άλλων κληρονόμων.
