Νέο κληρονομικό δίκαιο: Πώς αλλάζει η μεταβίβαση επιχειρήσεων στην Ελλάδα

Το νέο Κληρονομικό Δίκαιο αναμορφώνει ριζικά τον τρόπο μεταβίβασης περιουσιών και επιχειρήσεων στην Ελλάδα, εισάγοντας σημαντικές καινοτομίες. Στόχος είναι η μείωση των εμποδίων που αναστέλλουν τη λειτουργία και ανάπτυξη χιλιάδων μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων, μέσω της εισαγωγής κληρονομικών συμβάσεων, του περιορισμού των αποποιήσεων και νέων κανόνων για το «εξ αδιαιρέτου». Η αναδρομική ισχύς του νόμου αναμένεται να δώσει λύσεις σε προβληματικές περιουσίες ετών, προσφέροντας ασφάλεια και προοπτική σε κληρονόμους και επιχειρηματίες.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς περιόδου κατά την οποία το υφιστάμενο κληρονομικό πλαίσιο δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στην ομαλή διαδοχή και αξιοποίηση περιουσιών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η πολυδιάσπαση, οι χρονοβόρες διαδικασίες και η αβεβαιότητα είχαν ως αποτέλεσμα χιλιάδες ακίνητα και επιχειρήσεις να παραμένουν «παγωμένα», εμποδίζοντας την οικονομική ανάπτυξη και την επιχειρηματική συνέχεια. Το νέο θεσμικό πλαίσιο φιλοδοξεί να άρει αυτές τις αγκυλώσεις, προσφέροντας σύγχρονα εργαλεία διαχείρισης.

Οι ριζικές αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο

Το νέο κληρονομικό πλαίσιο, όπως χαρτογραφείται από το Dnews.gr, αναμορφώνει πλήρως τους κανόνες κληρονομικής διαδοχής στην Ελλάδα. Μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες είναι η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων, οι οποίες επιτρέπουν στον επιχειρηματία να καθορίσει εν ζωή τη μεταβίβαση της επιχείρησής του, αποφεύγοντας μελλοντικές διαμάχες. Παράλληλα, ο νόμος περιορίζει δραστικά τις αποποιήσεις κληρονομιάς, αντιμετωπίζοντας ένα χρόνιο πρόβλημα που άφηνε χιλιάδες περιουσίες ανενεργές. Ειδική μέριμνα λαμβάνεται και για το ζήτημα της συγκυριότητας, γνωστό ως «εξ αδιαιρέτου», το οποίο αποτελούσε τροχοπέδη για την αξιοποίηση ακινήτων και επιχειρήσεων. Οι αλλαγές αυτές έχουν αναδρομική ισχύ, καλύπτοντας και παλαιές περιουσίες που παρουσιάζουν εκκρεμότητες ή είναι αδιανέμητες, προσφέροντας λύσεις σε προβλήματα δεκαετιών. Το νέο κληρονομικό δίκαιο φέρνει ριζικές αλλαγές και στη διαχείριση της περιουσίας μετά θάνατον, αναμορφώνοντας τις διατάξεις για τις διαθήκες και τις αποποιήσεις.

Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη μεταβίβαση επιχειρήσεων

Το νέο Κληρονομικό Δίκαιο εισάγει συγκεκριμένες προβλέψεις που επηρεάζουν άμεσα τις επιχειρήσεις και τους κληρονόμους τους. Ακολουθούν οι βασικότερες αλλαγές, σε μορφή ερωτήσεων-απαντήσεων, ώστε να κατανοήσετε καλύτερα το νέο πλαίσιο:

Τι αλλάζει συνολικά με το νέο Κληρονομικό Δίκαιο;
Το νέο πλαίσιο αναμορφώνει πλήρως τους κανόνες κληρονομικής διαδοχής, εισάγοντας για πρώτη φορά τις κληρονομικές συμβάσεις, περιορίζοντας ουσιαστικά τις αποποιήσεις και αντιμετωπίζοντας το χρόνιο πρόβλημα της συγκυριότητας («εξ αδιαιρέτου»). Οι αλλαγές έχουν ιδιαίτερη σημασία για επιχειρήσεις και επαγγελματικές δραστηριότητες.

Θα ισχύσουν οι αλλαγές και για παλαιές περιουσίες ή επιχειρήσεις;
Ναι. Ο νέος νόμος θα έχει αναδρομική ισχύ, καλύπτοντας και περιουσίες που ήδη υπάρχουν, είναι αδιανέμητες ή παρουσιάζουν εκκρεμότητες. Αυτό αφορά χιλιάδες ακίνητα και επιχειρήσεις που παραμένουν «παγωμένες» λόγω πολλών συνιδιοκτητών ή χρεών.

Τι είναι οι κληρονομικές συμβάσεις και πώς αφορούν τις επιχειρήσεις;
Πρόκειται για έναν νέο θεσμό που επιτρέπει στον επιχειρηματία να συμφωνήσει εν ζωή με τους συγγενείς του για το πώς θα μεταβιβαστεί η επιχείρηση ή η επαγγελματική δραστηριότητα. Έτσι ορίζεται εγκαίρως ο διάδοχος, αποφεύγονται διαμάχες και διασφαλίζεται η συνέχεια της δραστηριότητας. Οι κληρονομικές συμβάσεις έρχονται να φέρουν ριζικές αλλαγές στις κληρονομιές.

Μπορεί η κληρονομική σύμβαση να αλλάξει ή να ακυρωθεί;
Κατά κανόνα είναι αμετάκλητη, εκτός εάν συμφωνήσουν όλοι οι συμβαλλόμενοι ή υπάρξουν πολύ σοβαροί λόγοι – όπως αχαριστία ή εγκληματική ενέργεια κατά του διαθέτη. Το καθεστώς θυμίζει αυτό των δωρεών.

Μπορεί κάποιος κληρονόμος να παραιτηθεί από τα δικαιώματά του μέσω της σύμβασης;
Ναι. Η σύμβαση επιτρέπει παραίτηση από το κληρονομικό δικαίωμα, διευκολύνοντας περιπτώσεις όπου μια επιχείρηση πρέπει να πάει σε συγκεκριμένο πρόσωπο χωρίς αντιρρήσεις από άλλους συγγενείς.

Τι αλλάζει στις αποποιήσεις κληρονομιάς, ειδικά όταν υπάρχει επιχείρηση με χρέη;
Η μεγάλη τομή είναι ότι ο κληρονόμος δεν ευθύνεται πλέον με την προσωπική του περιουσία, αλλά μόνο μέχρι την αξία της κληρονομικής μερίδας. Έτσι, περιορίζονται δραστικά οι αποποιήσεις που τα προηγούμενα χρόνια άφησαν χιλιάδες περιουσίες ανενεργές.

Μπορεί κάποιος να αποδεχθεί μια χρεωμένη επιχείρηση και να τη συνεχίσει χωρίς να φοβάται τα χρέη;
Ναι. Οι νέες διατάξεις επιτρέπουν την αποδοχή επιχείρησης με χρέη χωρίς κίνδυνο προσωπικής δέσμευσης. Παράλληλα, παρέχουν δικαιώματα προτίμησης σε πλειστηριασμούς για όποιον κληρονόμο θέλει να διατηρήσει την επιχείρηση.

Τι προβλέπεται για το «εξ αδιαιρέτου», το πρόβλημα της συγκυριότητας σε ακίνητα και επιχειρήσεις;
Για πρώτη φορά δίνεται η δυνατότητα σε συγκληρονόμο να ζητήσει από το δικαστήριο τον καθορισμό αποζημίωσης για τους υπόλοιπους και να αποκτήσει πλήρη κυριότητα. Έτσι, επιχειρήσεις και ακίνητα μπορούν να «απελευθερωθούν» από πολυδιάσπαση και αδράνεια. Το κληρονομικό δίκαιο βάζει τέλος στα αδελφομοίρια, επιτρέποντας σε έναν κληρονόμο να αποκτήσει το ακίνητο.

Πώς βοηθούν οι νέες διατάξεις την επιχειρηματικότητα;
Το νέο δίκαιο μειώνει τον κατακερματισμό περιουσιών, δίνει σιγουριά στους διαδόχους, μειώνει τις διενέξεις, επιτρέπει την ομαλή μεταβίβαση επιχειρήσεων και αποτρέπει την εγκατάλειψη επαγγελματικών μονάδων λόγω χρεών ή πολυϊδιοκτησίας.

Ο αντίκτυπος στην επιχειρηματικότητα και την οικονομία

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων και ο περιορισμός των αποποιήσεων αποτελούν ένα σημαντικό βήμα για την άρση γραφειοκρατικών αγκυλώσεων που επί δεκαετίες εμπόδιζαν την αξιοποίηση περιουσιών και την επιχειρηματική ανάπτυξη. Η αγορά φαίνεται να προεξοφλεί ένα πιο ευέλικτο και λειτουργικό πλαίσιο, το οποίο θα συμβάλει στην απελευθέρωση κεφαλαίων και στην επανένταξη αδρανών περιουσιακών στοιχείων στην οικονομική δραστηριότητα. Η ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου γύρω από τις κληρονομιές αναμένεται να ενθαρρύνει τις επενδύσεις και να διευκολύνει τη διαγενεακή μεταβίβαση των επιχειρήσεων, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητά τους.

Η επόμενη μέρα και οι μελλοντικές παρεμβάσεις

Οι αλλαγές στο Κληρονομικό Δίκαιο αποτελούν μόνο την αρχή. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης εξετάζει ήδη πρόσθετες παρεμβάσεις στις διατάξεις περί «κοινωνίας» στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Στόχος είναι η ακόμη μεγαλύτερη διευκόλυνση των επιχειρήσεων και η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των περιουσιών. Αυτές οι μελλοντικές παρεμβάσεις αναμένεται να συμπληρώσουν το νέο πλαίσιο, δημιουργώντας ένα πιο ολοκληρωμένο και σύγχρονο νομικό περιβάλλον για την κληρονομική διαδοχή και την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα.