Νέο κληρονομικό δίκαιο: Πλήρης εξομοίωση δικαιωμάτων για συζύγους και συντρόφους

Το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης εισάγει ριζικές τομές στο κληρονομικό δίκαιο, καταργώντας κάθε διαφοροποίηση μεταξύ των συζύγων (θρησκευτικού ή πολιτικού γάμου) και των συντρόφων με σύμφωνο συμβίωσης, εξομοιώνοντας πλήρως τα δικαιώματά τους στην κληρονομική διαδοχή. Παράλληλα, για πρώτη φορά, αναγνωρίζονται κληρονομικά δικαιώματα και στους συντρόφους σε ελεύθερη ένωση, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ενώ αυξάνεται η νόμιμη μοίρα του επιζώντος συζύγου σε περιπτώσεις με ένα παιδί.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια των κοινωνικών αλλαγών των τελευταίων δεκαετιών, όπου η οικογενειακή ζωή δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με τον γάμο, αλλά συγκροτείται και μέσα από άλλες σταθερές σχέσεις. Το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης επιχειρεί να εκσυγχρονίσει ένα πλαίσιο που παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο για περίπου 80 χρόνια, προσαρμόζοντάς το στις σύγχρονες ανάγκες και αντιλήψεις.

Οι βασικές αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο

Η κεντρική τομή που εισάγει το νομοσχέδιο είναι η πλήρης εξομοίωση των κληρονομικών δικαιωμάτων των συζύγων, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο, με εκείνα των συντρόφων που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Ο νομοθέτης καταργεί κάθε διαφοροποίηση μεταξύ αυτών των δύο μορφών ένωσης, αντιμετωπίζοντάς τες πλέον με τον ίδιο τρόπο στο πεδίο της κληρονομικής διαδοχής. Αυτό σηματοδοτεί μια ουσιαστική αναγνώριση της ισοτιμίας των σύγχρονων οικογενειακών σχημάτων.

Εξομοίωση δικαιωμάτων και νόμιμη μοίρα

Παράλληλα με την εξομοίωση, τροποποιείται για πρώτη φορά μετά από περίπου 80 χρόνια το καθεστώς της νόμιμης μοίρας. Συγκεκριμένα, η νόμιμη μοίρα του επιζώντος συζύγου αυξάνεται από το 25% στο 33,3% όταν υπάρχει ένα παιδί, με τα υπόλοιπα δύο τρίτα της κληρονομίας να αποδίδονται στο τέκνο. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν περισσότερα παιδιά, τα συνολικά ποσοστά παραμένουν αμετάβλητα. Αυτή η αλλαγή ενισχύει την οικονομική ασφάλεια του επιζώντος συζύγου.

Προστασία για συντρόφους σε ελεύθερη ένωση

Ιδιαίτερη βαρύτητα αποκτά η πρόβλεψη για τους συντρόφους σε ελεύθερη ένωση, δηλαδή χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Για πρώτη φορά, ο επιζών σύντροφος εντάσσεται στην πέμπτη τάξη της κληρονομικής διαδοχής και αποκτά δικαίωμα κληρονομίας, εφόσον δεν υπάρχουν συγγενείς που καλούνται εκ του νόμου, όπως παιδιά, σύζυγος ή γονείς. Προϋπόθεση για αυτό είναι η συμπλήρωση τουλάχιστον τριών ετών συμβίωσης πριν από τον θάνατο, καθώς και η υποβολή αίτησης στο δικαστήριο εντός τεσσάρων μηνών από τον θάνατο του συντρόφου.

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η εν λόγω ρύθμιση αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την αναγνώριση των de facto σχέσεων, αν και η απαίτηση για δικαστική αίτηση και η κατάταξη στην πέμπτη τάξη υποδηλώνουν μια πιο επιφυλακτική προσέγγιση σε σχέση με τον γάμο ή το σύμφωνο συμβίωσης. Το νομοσχέδιο ενισχύει επίσης την προστασία του επιζώντος συντρόφου όταν υπάρχουν παιδιά του εκλιπόντος, καθώς ο σύντροφος διατηρεί την οικοσκευή, μπορεί να παραμείνει στην κοινή κατοικία για ένα έτος και, εφόσον είχε προσφέρει ουσιώδη και χωρίς αντάλλαγμα βοήθεια, δικαιούται χρηματική αποζημίωση.

Η επόμενη μέρα για τις οικογενειακές σχέσεις

Αλλαγές προβλέπονται και υπέρ των συζύγων όταν δεν υπάρχουν στενοί συγγενείς, καθώς καθίστανται πλέον μοναδικοί κληρονόμοι. Τέλος, σε περιπτώσεις υπερδιετούς διάστασης, ακόμη και χωρίς διαζύγιο, ο επιζών σύζυγος αποκλείεται από την κληρονομική διαδοχή, με τα παιδιά να κληρονομούν αποκλειστικά. Αυτή η διάταξη στοχεύει στην αποφυγή κληρονομικών δικαιωμάτων σε σχέσεις που έχουν de facto λήξει, προσφέροντας μεγαλύτερη σαφήνεια και δικαιοσύνη.