Κληρονομικό δίκαιο: Τέλος τα αδελφομοίρια, ένας κληρονομεί το ακίνητο

Σημαντικές αλλαγές στο ελληνικό κληρονομικό δίκαιο τίθενται σε ισχύ, με βασικότερη την κατάργηση της κοινής ιδιοκτησίας («εξ αδιαιρέτου») στα ακίνητα μεταξύ κληρονόμων. Πλέον, ένα ακίνητο θα περνά σε έναν μόνο κληρονόμο, με τους υπόλοιπους να λαμβάνουν χρηματική ή άλλη περιουσιακή αποζημίωση, στοχεύοντας στην καλύτερη αξιοποίηση της περιουσίας και την αποφυγή διαφωνιών.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς περιόδου προβλημάτων που αφορούσαν την αδυναμία αξιοποίησης ακινήτων λόγω του κατακερματισμού της ιδιοκτησίας και των συχνών διαφωνιών μεταξύ των κληρονόμων. Η μεταρρύθμιση στοχεύει στην απλούστευση των διαδικασιών και στην προσαρμογή του πλαισίου στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες, προσφέροντας πρακτικές λύσεις σε χρόνια ζητήματα.

Κατάργηση του «εξ αδιαιρέτου» και των «αδελφομοιρίων»

Η νέα ρύθμιση προβλέπει την κατάργηση της κοινής ιδιοκτησίας, γνωστής ως «εξ αδιαιρέτου», μεταξύ των κληρονόμων. Αυτό σημαίνει ότι ένα ακίνητο δεν θα μοιράζεται πλέον σε ποσοστά, αλλά θα περιέρχεται σε έναν μόνο κληρονόμο. Οι υπόλοιποι κληρονόμοι θα αποζημιώνονται είτε χρηματικά είτε με άλλο περιουσιακό στοιχείο ίσης αξίας. Σε περίπτωση μη επίτευξης συμφωνίας, η αποζημίωση θα καθορίζεται από το δικαστήριο, διασφαλίζοντας τη δίκαιη κατανομή της αξίας της περιουσίας.

Αλλαγές στα ποσοστά κληρονομιάς και προστασία συντρόφων

Το νομοσχέδιο φέρνει σημαντικές αλλαγές στα ποσοστά κληρονομιάς, ιδίως για τον επιζώντα σύζυγο. Όταν υπάρχει ένας γονέας και ένα παιδί, το ποσοστό του επιζώντος συζύγου αυξάνεται από 25% σε 33%. Αντίθετα, σε περίπτωση που υπάρχουν πολλά παιδιά, το ποσοστό του συζύγου παραμένει στο 25%, με το υπόλοιπο 75% να κατανέμεται στα παιδιά. Επιπλέον, ο επιζών σύντροφος, ακόμα και χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης, μπορεί να παραμείνει στην οικογενειακή κατοικία για τουλάχιστον τρία χρόνια, εκτός αν υπάρξει διαφορετική συμφωνία.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προστασία των ζευγαριών που συμβιώνουν χωρίς επίσημη δέσμευση. Εάν δεν υπάρχουν παιδιά ή άλλοι συγγενείς, ο επιζών σύντροφος μπορεί πλέον να κληρονομήσει ολόκληρη την περιουσία, αποτρέποντας τη μεταβίβασή της στο Δημόσιο. Αυτή η διάταξη αναγνωρίζει τις σύγχρονες μορφές οικογένειας και ενισχύει την κοινωνική προστασία.

Νέες δυνατότητες αξιοποίησης ακινήτων και κληρονομικές συμβάσεις

Η νέα νομοθεσία επιτρέπει στον ιδιοκτήτη να πουλήσει ένα ακίνητο εν ζωή, να εισπράξει το αντίτιμο και να παραμείνει στο σπίτι με συμφωνία ή ενοίκιο. Αυτή η ρύθμιση διασφαλίζει την παραμονή του ιδιοκτήτη στο ίδιο περιβάλλον χωρίς αναγκαστική μετακόμιση, προσφέροντας παράλληλα ρευστότητα. Παράλληλα, θεσμοθετούνται για πρώτη φορά οι κληρονομικές συμβάσεις, δύο είδη συμφωνιών που επιτρέπουν στον διαθέτη να καθορίσει εν ζωή τη μεταβίβαση της περιουσίας του μετά θάνατον ή να παραιτηθεί κάποιος από μελλοντικά κληρονομικά δικαιώματα. Αυτές οι ρυθμίσεις αναμένεται να μειώσουν τις συγκρούσεις και να οργανώσουν ορθολογικά την περιουσία, όπως αναφέρεται σε σχετικές ανακοινώσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

Βασικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Οι νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η μεταρρύθμιση ενισχύει την ασφάλεια δικαίου και διευκολύνει τη συνέχιση οικογενειακών επιχειρήσεων, καθώς και την ενεργοποίηση ανενεργών περιουσιών. Αναμένεται επίσης να αυξήσει τη ρευστότητα στην αγορά ακινήτων και να μειώσει τη δικαστική αντιδικία, η οποία συχνά προκύπτει από κληρονομικές διαφορές. Παράλληλα, το νέο πλαίσιο προσαρμόζει το δίκαιο στις σύγχρονες μορφές οικογένειας και ενισχύει τον σεβασμό στη βούληση του διαθέτη, προσφέροντας ένα πιο ευέλικτο και δίκαιο σύστημα.

Συχνές ερωτήσεις για το νέο κληρονομικό δίκαιο

Το νέο κληρονομικό δίκαιο, το οποίο παρουσιάστηκε πρόσφατα και αναμένεται να γίνει νόμος του κράτους το πρώτο τρίμηνο του 2026, φέρνει σημαντικές αλλαγές σε διάφορους τομείς. Οι ιδιόγραφες διαθήκες παραμένουν σε ισχύ, αλλά εισάγεται υποχρεωτικός έλεγχος γνησιότητας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Το όριο ηλικίας για τη σύνταξη διαθήκης μειώνεται στα 16 έτη, ενώ άτομα με αναπηρίες μπορούν πλέον να συντάσσουν διαθήκη με τη βοήθεια τεχνολογικών μέσων, εξασφαλίζοντας ίση πρόσβαση στη διαδικασία. Το νέο κληρονομικό δίκαιο προβλέπει επίσης αυστηρή απαγόρευση σύνταξης διαθήκης υπέρ προσώπων που υπηρετούν σε νοσοκομεία ή ιδρύματα περίθαλψης όπου νοσηλεύεται ο διαθέτης, για την αποτροπή καταχρηστικών συμπεριφορών. Ριζικές αλλαγές έρχονται και στην έννοια της αυτοδίκαιης κληρονομικής ανικανότητας, αποκλείοντας από την κληρονομιά όσους έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της ζωής ή της υγείας του διαθέτη. Το νομοσχέδιο καθιερώνει επίσης απόλυτο διαχωρισμό ανάμεσα στην κληρονομική περιουσία και την ατομική περιουσία του κληρονόμου, γεγονός που αναμένεται να μειώσει δραστικά τις αποποιήσεις χρεών. Οι κληρονομικές συμβάσεις αποτελούν μια νέα προσθήκη που επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση της περιουσίας μετά θάνατον.

Η επόμενη μέρα για τις κληρονομιές

Οι αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο σηματοδοτούν ένα νέο κεφάλαιο για την Ελλάδα, με στόχο τη λειτουργικότητα, τη δικαιοσύνη και την κοινωνική προστασία. Η αναμόρφωση αυτή αναμένεται να επιλύσει πολλά από τα χρόνια προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι οικογένειες στη διαχείριση των κληρονομιών, προσφέροντας σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου. Η εφαρμογή των νέων διατάξεων θα φέρει ουσιαστική βελτίωση στην αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας και στην προστασία των δικαιωμάτων όλων των εμπλεκομένων, συμπεριλαμβανομένων των συντρόφων χωρίς επίσημη δέσμευση.