Φοροαπαλλαγή υπεραξίας μετοχών: Στα 1,26 δισ. ευρώ οι απώλειες για το Δημόσιο στην πενταετία

Σημαντικές απώλειες δημοσίων εσόδων, που ξεπερνούν το 1,26 δισ. ευρώ σε ορίζοντα πενταετίας, καταγράφονται εξαιτίας της πλήρους φοροαπαλλαγής στην υπεραξία από τη μεταβίβαση μετοχών. Η ρύθμιση, που θεσπίστηκε το 2019, επιτρέπει σε επιχειρηματικούς ομίλους και επενδυτικά funds να αποκομίζουν υψηλά κέρδη χωρίς καμία φορολογική επιβάρυνση, προκαλώντας έντονες συζητήσεις για τη φορολογική δικαιοσύνη.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια της εφαρμογής του νόμου 4646/2019, ο οποίος ενσωμάτωσε νέες διατάξεις στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος με στόχο την προσέλκυση κεφαλαίων. Τεχνικά, η πρόκληση έγκειται στην ισορροπία μεταξύ της επενδυτικής ελκυστικότητας και της διατήρησης των δημοσιονομικών ισορροπιών, καθώς το συνολικό κόστος από τις φοροαπαλλαγές κεφαλαίου αποτελεί πλέον ένα υπολογίσιμο μέγεθος για τον κρατικό σχεδιασμό.

Η ακτινογραφία των δημοσιονομικών απωλειών

Το δημοσιονομικό αποτύπωμα της ρύθμισης αποτυπώνεται με σαφήνεια στις Εκθέσεις Φορολογικών Δαπανών των τελευταίων ετών. Ενώ το 2020 τα μη εισπραχθέντα έσοδα ανήλθαν σε 59,4 εκατ. ευρώ, το 2024 το ποσό αυτό εκτοξεύθηκε στα 597,5 εκατ. ευρώ. Αθροιστικά, για την περίοδο 2020–2024, το Δημόσιο στερήθηκε έσοδα ύψους 1,26 δισ. ευρώ από μία και μόνο κατηγορία εισοδήματος, γεγονός που αναδεικνύει την κλίμακα της συγκεκριμένης απαλλαγής.

Η διάταξη του άρθρου 20 προβλέπει ότι το εισόδημα από την υπεραξία μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής απαλλάσσεται πλήρως, υπό την προϋπόθεση ότι το νομικό πρόσωπο κατέχει τουλάχιστον το 10% του μετοχικού κεφαλαίου και έχει διακρατήσει τη συμμετοχή για τουλάχιστον δύο έτη. Παρά το γεγονός ότι ο κρατικός προϋπολογισμός εμφανίζει πλεονάσματα, η απώλεια αυτών των πόρων περιορίζει τα περιθώρια για κοινωνικές παρεμβάσεις.

Σύγκριση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο

Η ελληνική ρύθμιση θεωρείται από τις πλέον γενναιόδωρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη Γερμανία και τη Γαλλία, εφαρμόζεται καθεστώς μερικής απαλλαγής, όπου ένα ποσοστό (συνήθως 5%) της υπεραξίας παραμένει φορολογητέο ως τεκμαρτό κόστος. Αντίστοιχα, η Ισπανία έχει εγκαταλείψει την πλήρη απαλλαγή, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για ένα ελάχιστο φορολογικό αποτύπωμα από τις μεγάλες επιχειρηματικές συναλλαγές.

Σύμφωνα με φορολογικούς αναλυτές, η πλήρης απαλλαγή στην Ελλάδα δημιουργεί ένα περιβάλλον που ευνοεί τους ισχυρούς οικονομικούς παίκτες, την ώρα που η χώρα παραμένει στην πεντάδα με την υψηλότερη έμμεση φορολογία στον ΟΟΣΑ. Η δυσαναλογία αυτή προκαλεί αντιδράσεις, καθώς τα διαφυγόντα κέρδη θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν κρίσιμες υποδομές στη δημόσια υγεία και την παιδεία.

Η επόμενη μέρα της φορολογικής πολιτικής

Η κλίμακα των απωλειών έχει πυροδοτήσει συζητήσεις για την ανάγκη επαναξιολόγησης των φοροαπαλλαγών. Η τάση σε ευρωπαϊκό επίπεδο κινείται προς την υιοθέτηση αντικαταχρηστικών κανόνων, όπως συμβαίνει στην Ολλανδία, όπου η απαλλαγή ισχύει μόνο εφόσον η συμμετοχή δεν έχει παθητικό χαρακτήρα. Η μελλοντική κατεύθυνση της ελληνικής πολιτικής θα κληθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη διατήρηση ενός φιλικού προς τις επενδύσεις περιβάλλοντος και την ανάγκη για διεύρυνση της φορολογικής βάσης, ειδικά σε περιόδους όπου οι πληθωριστικές πιέσεις επιβαρύνουν τους μισθωτούς.