- Η ολιγοπωλιακή δομή των τραπεζών εμποδίζει την αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων.
- Η μετακύλιση των αυξήσεων της ΕΚΤ στους αποταμιευτές υπήρξε καθυστερημένη και περιορισμένη.
- Προτείνεται η δημιουργία κρατικών αποταμιευτικών λογαριασμών στα πρότυπα της Γαλλίας.
- Η Επιτροπή Ανταγωνισμού ζητά απλούστευση των διαδικασιών για αλλαγή τραπεζικού παρόχου.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού δημοσιοποίησε την ενδιάμεση έκθεσή της για τις τραπεζικές καταθέσεις, αποκαλύπτοντας τους λόγους για τους οποίους τα επιτόκια παραμένουν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα στην Ελλάδα. Η έρευνα, που καλύπτει την περίοδο 2019 έως τις αρχές του 2025, εντοπίζει ολιγοπωλιακές δομές και έλλειψη ανταγωνισμού ως τα κύρια εμπόδια για τις αποδόσεις των αποταμιευτών.
Η εξέλιξη αυτή έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς περιόδου όπου το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αναζητούσε ισορροπία μετά την πολυετή κρίση, με τη ρευστότητα να αποτελεί πλέον πλεόνασμα παρά έλλειμμα. Το παρασκήνιο της υπόθεσης συνδέεται άμεσα με την ανάγκη των τραπεζών να διατηρήσουν υψηλά περιθώρια κέρδους, την ώρα που οι καταθέτες αναζητούν ασφαλείς αλλά αποδοτικές διεξόδους για τα κεφάλαιά τους.
Οι αιτίες των χαμηλών αποδόσεων στις προθεσμιακές καταθέσεις
Σύμφωνα με την έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η χαμηλή απόδοση των καταθέσεων είναι αποτέλεσμα ενός σύνθετου πλέγματος παραγόντων. Η ολιγοπωλιακή δομή της ελληνικής αγοράς, σε συνδυασμό με τα υψηλά εμπόδια εισόδου για νέους παίκτες, περιορίζει την πίεση προς τα υφιστάμενα ιδρύματα για αύξηση των επιτοκίων. Παράλληλα, η υπερβάλλουσα ρευστότητα των τραπεζών σημαίνει ότι δεν έχουν άμεση ανάγκη να προσελκύσουν νέα κεφάλαια μέσω ελκυστικών επιτοκίων.
Ένας κρίσιμος παράγοντας που υπογραμμίζεται είναι η αδράνεια των καταναλωτών. Πολλοί αποταμιευτές παραμένουν πιστοί στον ίδιο πάροχο παρά το γεγονός ότι τα επιτόκια των νέων καταθέσεων παραμένουν στάσιμα. Αυτή η έλλειψη κινητικότητας μειώνει τα κίνητρα των τραπεζών να ανταγωνιστούν σε επίπεδο τιμολόγησης, διατηρώντας το κόστος ευκαιρίας για τους καταθέτες σε υψηλά επίπεδα, ειδικά όταν ο πληθωρισμός στην Ελλάδα επηρεάζει την αγοραστική δύναμη των μετρητών.
Η ασύμμετρη μετακύλιση της νομισματικής πολιτικής
Η έρευνα δείχνει ότι η μετακύλιση της νομισματικής πολιτικής στα επιτόκια καταθέσεων υπήρξε περιορισμένη και καθυστερημένη. Ενώ τα επιτόκια πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αυξήθηκαν σημαντικά τα προηγούμενα έτη, οι ελληνικές τράπεζες δεν ακολούθησαν με τον ίδιο ρυθμό στις αποδόσεις των προθεσμιακών προϊόντων. Αντίθετα, η αύξηση των καταθέσεων αφορούσε κυρίως προϊόντα υψηλής ρευστότητας, όπως οι λογαριασμοί ταμιευτηρίου, οι οποίοι προσφέρουν σχεδόν μηδενική απόδοση.
Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί μια «ψαλίδα» που ευνοεί την κερδοφορία των ιδρυμάτων. Παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες εμφανίζουν ισχυρές αποδόσεις και σταθερότητα, η Επιτροπή σημειώνει ότι τα χαρακτηριστικά της αγοράς δεν ευνοούν την ανάπτυξη έντονου ανταγωνισμού. Η έλλειψη «γνήσιων» αποταμιευτικών προϊόντων που να επιβραβεύουν τη μακροχρόνια διακράτηση κεφαλαίων αποτελεί ένα από τα βασικά κενά που εντοπίζονται.
Προτάσεις για κρατικούς λογαριασμούς και νέες εισόδους
Με στόχο την αναθέρμανση της αγοράς, η Επιτροπή Ανταγωνισμού διατυπώνει προκαταρκτικές προτάσεις που θα μπορούσαν να αλλάξουν το τοπίο. Μία από τις πιο ρηξικέλευθες εισηγήσεις είναι η δημιουργία κρατικών αποταμιευτικών λογαριασμών, ακολουθώντας το γαλλικό μοντέλο Livret A. Τέτοια προϊόντα θα μπορούσαν να προσφέρουν μια εγγυημένη, έστω και χαμηλή, απόδοση που θα λειτουργούσε ως σημείο αναφοράς για τον ανταγωνισμό.
Επιπλέον, προτείνεται η ενθάρρυνση νέων εισόδων στον τραπεζικό κλάδο και η απλούστευση των διαδικασιών για την αλλαγή παρόχου (switching). Η καλύτερη ενημέρωση και η διαφάνεια στις χρεώσεις και τις αποδόσεις θεωρούνται απαραίτητα εργαλεία για να αποκτήσει ο καταναλωτής μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ έναντι των πιστωτικών ιδρυμάτων.
Οικονομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η αγορά φαίνεται να προεξοφλεί μια περίοδο σταδιακής αποκλιμάκωσης των επιτοκίων διεθνώς, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για δομικές παρεμβάσεις στην εγχώρια αγορά. Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι μήπως η καθυστέρηση στην ενίσχυση του ανταγωνισμού οδηγήσει σε περαιτέρω αποεπένδυση των νοικοκυριών από το τραπεζικό σύστημα προς εναλλακτικές, συχνά πιο ριψοκίνδυνες, τοποθετήσεις.
Οι αντιδράσεις και τα επόμενα βήματα
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού καλεί πλέον όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, από τις τράπεζες έως τις ενώσεις καταναλωτών, να συμμετάσχουν στη δημόσια διαβούλευση. Οι ενδιαφερόμενοι έχουν προθεσμία έως τις 16 Φεβρουαρίου 2026 για να καταθέσουν τα υπομνήματά τους, ενώ τον ίδιο μήνα προγραμματίζεται και σχετική τηλεδιαβούλευση.
Τα συμπεράσματα που θα προκύψουν θα ενσωματωθούν στην Τελική Έκθεση της κλαδικής έρευνας. Στόχος είναι η διαμόρφωση ενός πλαισίου που θα προστατεύει τον υγιή ανταγωνισμό και θα διασφαλίζει ότι οι αποταμιεύσεις των πολιτών δεν θα απαξιώνονται, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω της εμπιστοσύνης των καταθετών.
Πώς να βελτιώσετε την απόδοση των αποταμιεύσεών σας
- Συγκρίνετε τα επιτόκια προθεσμιακών καταθέσεων σε όλες τις συστημικές και μη συστημικές τράπεζες.
- Εξετάστε εναλλακτικά προϊόντα χαμηλού ρίσκου, όπως τα έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου.
- Μην διστάσετε να αλλάξετε τραπεζικό πάροχο αν βρείτε σημαντικά καλύτερη απόδοση αλλού.
- Ενημερωθείτε για τις χρεώσεις τήρησης λογαριασμών που μπορεί να μειώνουν την τελική σας απόδοση.
