- Η ανεργία στην Ελλάδα υποχώρησε στο 10.1% το 2024, σηματοδοτώντας βελτίωση στην αγορά εργασίας.
- Ο πληθωρισμός αποκλιμακώθηκε στο 3.0% το 2024, αν και ο δομικός πληθωρισμός στις υπηρεσίες παραμένει πρόκληση.
- Η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει «στενότητα» στην αγορά εργασίας, οδηγώντας σε αυξήσεις μισθών (7.4% συνολικά το 2024).
- Η καμπύλη Phillips περιγράφει μια αντιστρόφως ανάλογη σχέση ανεργίας-πληθωρισμού, αλλά εξωτερικοί παράγοντες μπορούν να την ανατρέψουν.
- Η αντιμετώπιση απαιτεί ισορροπημένες πολιτικές μακροοικονομικής σταθερότητας και κοινωνικής προστασίας.
Η ελληνική οικονομία παρουσίασε σημαντική βελτίωση στην αγορά εργασίας και αποκλιμάκωση του πληθωρισμού το 2024, σύμφωνα με την πρόσφατη ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδος. Το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε στο 10.1%, ενώ ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 3.0% κατά μέσο όρο, παρά τις διεθνείς αβεβαιότητες. Ωστόσο, η «στενότητα» στην αγορά εργασίας και ο δομικός πληθωρισμός στις υπηρεσίες παραμένουν βασικές προκλήσεις.
Η ανεργία και ο πληθωρισμός αποτελούν δύο από τους πιο κρίσιμους δείκτες της οικονομικής υγείας ενός κράτους, εμφανιζόμενοι σταθερά ως εξεταστικά ζητήματα στον Εισαγωγικό Διαγωνισμό της ΕΣΔΔΑ. Η μελέτη τους απαιτεί την κατανόηση τόσο των οικονομικών μηχανισμών όσο και των κοινωνικών επιπτώσεων, καθώς τα φαινόμενα αυτά δεν περιορίζονται σε αριθμητικούς δείκτες, αλλά αποτυπώνονται βαθιά στην καθημερινότητα των πολιτών και συνδέονται άμεσα με τη χάραξη δημόσιας πολιτικής.
Τι είναι η ανεργία και ποιες οι μορφές της
Η ανεργία ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία άτομα ικανά και πρόθυμα να εργαστούν δεν μπορούν να βρουν απασχόληση. Πρόκειται για έναν δείκτη που αντικατοπτρίζει τόσο τη λειτουργία της αγοράς εργασίας όσο και την παραγωγική δυναμικότητα μιας οικονομίας. Η μέτρησή της βασίζεται στο ποσοστό του εργατικού δυναμικού που αναζητά εργασία αλλά δεν βρίσκει, σύμφωνα με αυστηρούς ορισμούς των στατιστικών αρχών. Η ανεργία μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, όπως η ανεργία τριβής (λόγω μετακινήσεων), η διαρθρωτική ανεργία (αναντιστοιχία δεξιοτήτων), η κυκλική ανεργία (λόγω ύφεσης) και η εποχική ανεργία (σε κλάδους με περιοδικότητα).
Οι αιτίες και οι επιπτώσεις της ανεργίας
Οι αιτίες της ανεργίας ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της. Η κυκλική ανεργία προκαλείται από τη μείωση της συνολικής ζήτησης, ενώ η διαρθρωτική ανεργία οφείλεται στην αδυναμία του εργατικού δυναμικού να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νέας τεχνολογίας. Η ανεργία τριβής προκύπτει από τη φυσιολογική κινητικότητα των εργαζομένων, και η εποχική ανεργία συνδέεται με κλάδους όπως ο τουρισμός. Οι επιπτώσεις της ανεργίας είναι πολλαπλές: σε ατομικό επίπεδο οδηγεί σε απώλεια εισοδήματος και μείωση της αυτοεκτίμησης, ενώ σε κοινωνικό επίπεδο δημιουργεί ανισότητες και περιθωριοποίηση. Οικονομικά, μειώνει την παραγωγή, περιορίζει τα φορολογικά έσοδα και μπορεί να οδηγήσει σε «διαρροή εγκεφάλων».
Η εικόνα της ανεργίας στην Ελλάδα το 2024
Σύμφωνα με την πρόσφατη ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2024 καταγράφηκε περαιτέρω βελτίωση στην ελληνική αγορά εργασίας, με το ποσοστό ανεργίας να υποχωρεί αισθητά και να διαμορφώνεται στο 10.1%. Η εξέλιξη αυτή καταδεικνύει ότι η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να ενισχύεται, παρά τους διεθνείς κλυδωνισμούς, και ότι περισσότερα άτομα είτε βρήκαν εργασία είτε επανεντάχθηκαν ενεργά στο εργατικό δυναμικό. Παράλληλα, η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνει την ύπαρξη «στενότητας», δηλαδή τη δυσκολία των επιχειρήσεων να καλύψουν διαθέσιμες θέσεις εργασίας, ακόμη και σε περιβάλλον αυξημένης απασχόλησης. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται τόσο με την ποιοτική αναντιστοιχία δεξιοτήτων όσο και με τις δομικές μεταβολές της παραγωγής, οι οποίες δημιουργούν νέες ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν άμεσα από το υπάρχον εργατικό δυναμικό. Η σημαντική αύξηση των μισθών το 2024, με τις συνολικές αμοιβές να αυξάνονται κατά 7.4% και την αμοιβή ανά μισθωτό κατά 6%, αποτυπώνει αφενός την προσπάθεια των επιχειρήσεων να προσελκύσουν και να διατηρήσουν εργαζομένους και αφετέρου την επίδραση της στενότητας στην αγορά εργασίας, η οποία δημιουργεί ανοδικές πιέσεις στις αμοιβές. Για την αντιμετώπιση της ανεργίας, απαιτείται ένα πλέγμα πολιτικών που περιλαμβάνει ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, προγράμματα κατάρτισης και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, όπως αυτές που προωθούνται και μέσω του νέου επιδόματος ανεργίας της ΔΥΠΑ, καθώς και οι προσλήψεις και αυξήσεις σε μισθούς.
Ο πληθωρισμός: Αιτίες και συνέπειες
Ο πληθωρισμός είναι το φαινόμενο της γενικής και διαρκούς αύξησης του επιπέδου των τιμών στην οικονομία, αντικατοπτρίζοντας τη μεταβολή της αγοραστικής δύναμης του χρήματος. Οι αιτίες του διακρίνονται σε πληθωρισμό ζήτησης (όταν η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά), πληθωρισμό κόστους (λόγω αύξησης εισροών όπως ενέργεια ή μισθοί) και πληθωριστικές προσδοκίες. Σημαντικό ρόλο παίζει και ο εισαγόμενος πληθωρισμός, λόγω της ανόδου των διεθνών τιμών πρώτων υλών. Οι συνέπειες του πληθωρισμού είναι σημαντικές: για τα νοικοκυριά, μειώνεται η αγοραστική δύναμη, πλήττοντας ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες. Για τις επιχειρήσεις, αυξάνεται το κόστος λειτουργίας και δημιουργείται αβεβαιότητα για τις επενδύσεις, ενώ σε μακροοικονομικό επίπεδο μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ανταγωνιστικότητας και επιβράδυνση της ανάπτυξης.
Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στην Ελλάδα
Με βάση την έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2024 ο πληθωρισμός στην Ελλάδα παρουσίασε σημαντική αποκλιμάκωση, μειώνοντας από το 4.2% του 2023 στο 3.0% κατά μέσο όρο για το 2024. Στις αρχές του 2025, η τιμή αυτή κυμάνθηκε γύρω στο 2.9%-3.1%, παραμένοντας ελαφρώς υψηλότερη από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Η πτωτική τάση ήταν αποτέλεσμα της μείωσης των τιμών σε βασικά αγαθά, όπως τα τρόφιμα, καθώς και των χαμηλών ρυθμών αύξησης των μη ενεργειακών προϊόντων. Ωστόσο, η Ελλάδα εξακολούθησε να αντιμετωπίζει στερεό «δομικό πληθωρισμό» λόγω σχετικά υψηλών υπηρεσιών, γεγονός που περιόριζε την ταχύτερη πτώση των συνολικών τιμών. Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνει τη «διάχυτη» υποχώρηση των πληθωριστικών πιέσεων στη χώρα, αν και η επιμονή των υπηρεσιών ως πηγή αντοχής των τιμών δείχνει ότι η πτώση δεν ήταν ομοιόμορφη σε όλους τους τομείς, όπως φάνηκε και από τα στοιχεία της Eurostat για τον Νοέμβριο.
Η σύνδεση ανεργίας και πληθωρισμού: Καμπύλη Phillips και στασιμοπληθωρισμός
Παρότι η ανεργία και ο πληθωρισμός μελετώνται συχνά ως ανεξάρτητα φαινόμενα, υπάρχει μια ιστορικά παρατηρημένη σύνδεση μεταξύ τους. Η θεωρία της καμπύλης Phillips υποστηρίζει ότι υπάρχει βραχυπρόθεσμη αντιστροφή μεταξύ των δύο: όταν η ανεργία μειώνεται, ο πληθωρισμός τείνει να αυξάνεται, και αντιστρόφως. Ωστόσο, η σχέση αυτή δεν είναι σταθερή ούτε απόλυτη. Στη δεκαετία του 1970 εμφανίστηκε το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού, όπου παρατηρήθηκε ταυτόχρονη ανεργία και υψηλός πληθωρισμός, δείχνοντας ότι άλλοι παράγοντες, όπως οι διαταραχές στην προσφορά, μπορούν να ανατρέψουν τη θεωρητική ισορροπία. Η σημερινή παγκοσμιοποιημένη οικονομία ενισχύει αυτές τις αβεβαιότητες, καθώς εξωτερικοί παράγοντες, όπως οι διεθνείς τιμές ενέργειας ή οι γεωπολιτικές κρίσεις, επηρεάζουν ταυτόχρονα την απασχόληση και τις τιμές.
Προκλήσεις και πολιτικές αντιμετώπισης
Η εξισορρόπηση των δύο φαινομένων αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της οικονομικής πολιτικής. Πολιτικές που στοχεύουν αποκλειστικά στη μείωση της ανεργίας μπορεί να οδηγήσουν σε υπερθέρμανση της οικονομίας και αύξηση του πληθωρισμού. Αντίστροφα, πολιτικές έντονης νομισματικής σύσφιξης, οι οποίες περιορίζουν τον πληθωρισμό, μπορεί να ανακόψουν την ανάπτυξη και να αυξήσουν την ανεργία. Η αποτελεσματική οικονομική πολιτική απαιτεί ισορροπημένη προσέγγιση, αξιολόγηση των συνθηκών και συνδυασμό μέτρων μακροοικονομικής σταθερότητας και κοινωνικής προστασίας. Η αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων απαιτεί συντονισμό οικονομικών, κοινωνικών και θεσμικών μέτρων, καθώς και μακροπρόθεσμη στρατηγική που να εξασφαλίζει σταθερότητα, ανάπτυξη και κοινωνική δικαιοσύνη σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία.
