- Αγροτικές κινητοποιήσεις αναδεικνύουν βαθιά κρίση στην πρωτογενή παραγωγή.
- Ελληνική γεωργία συνεισφέρει 3,2% στο ΑΕΠ, αλλά αντιμετωπίζει διαρθρωτικές αδυναμίες.
- Κλιματική κρίση και αυξημένο κόστος πλήττουν σοβαρά την παραγωγή.
- Γήρανση αγροτικού πληθυσμού και χαμηλές απολαβές αποτρέπουν νέους παραγωγούς.
- Ακρίβεια στα τρόφιμα για καταναλωτές, ενώ αγρότες παραμένουν πιεσμένοι.
Οι κινητοποιήσεις των αγροτών αναδεικνύουν το βαθύ αδιέξοδο της πρωτογενούς παραγωγής στην Ελλάδα, σε μια περίοδο που η ακρίβεια στα τρόφιμα πιέζει ασφυκτικά τα νοικοκυριά. Νέα στοιχεία της Eurostat σκιαγραφούν μια ανησυχητική εικόνα, όπου η παραγωγή μειώνεται και το κόστος αυξάνεται, χωρίς αυτό να μεταφράζεται σε ουσιαστική ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος.
Αυτή η κλιμάκωση των αγροτικών κινητοποιήσεων έρχεται ως συνέχεια μιας μακροχρόνιας διαρθρωτικής αδυναμίας του πρωτογενούς τομέα στην Ελλάδα, ο οποίος, παρά τον κομβικό του ρόλο στην οικονομία, αδυνατεί να προσαρμοστεί στις σύγχρονες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και του αυξανόμενου κόστους παραγωγής.
Το αδιέξοδο της πρωτογενούς παραγωγής
Σύμφωνα με την έκθεση «Key figures on the European food chain – 2025 edition» της Eurostat, η γεωργία εξακολουθεί να κατέχει κομβικό ρόλο στην ελληνική οικονομία, με την προστιθέμενη αξία της να αντιστοιχεί στο 3,2% του ΑΕΠ, ποσοστό το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, όπως έχει επισημανθεί και σε πρόσφατες αναλύσεις, πίσω από αυτόν τον αριθμό δεν κρύβεται δυναμισμός, αλλά μια διαρθρωτική αδυναμία, καθώς η Ελλάδα παραμένει εξαρτημένη από έναν τομέα που δυσκολεύεται να εκσυγχρονιστεί και να ανταποκριθεί στις πιέσεις της κλιματικής κρίσης, της αύξησης του κόστους και της γήρανσης του ανθρώπινου δυναμικού. Η ελληνική γεωργία συνεισφέρει 3,2% στο ΑΕΠ, γεγονός που αναδεικνύει την κρισιμότητα της κατάστασης.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και το αυξημένο κόστος
Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική αγροτική παραγωγή έχει πληγεί καίρια από ακραία καιρικά φαινόμενα. Παρατεταμένες ξηρασίες, υψηλές θερμοκρασίες και ακραίες βροχοπτώσεις οδήγησαν σε σημαντική μείωση αποδόσεων σε καλλιέργειες-κλειδιά. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 2024 καταγράφηκε πτώση 5,1% στην παραγωγή δημητριακών, εξέλιξη που επηρέασε άμεσα και την Ελλάδα, αυξάνοντας την εξάρτηση από εισαγωγές και ανεβάζοντας το κόστος των ζωοτροφών. Το αποτέλεσμα ήταν άμεσο: αυξήσεις σε ψωμί, ζυμαρικά και ζωικά προϊόντα. Ιδιαίτερα έντονη είναι η κρίση στην κτηνοτροφία, καθώς το κόστος ενέργειας, μεταφορών και ζωοτροφών έχει εκτοξευθεί, συμπιέζοντας ασφυκτικά τα περιθώρια των παραγωγών. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει γενικότερα υψηλό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που επιβαρύνει περαιτέρω τον αγροτικό τομέα, όπως αναφέρεται σε σχετικές αναλύσεις για το υψηλό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.
Η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού και οι τιμές στα ράφια
Τα στοιχεία της Eurostat καταδεικνύουν ότι πάνω από το ένα τρίτο των αγροτικών διαχειριστών στην ΕΕ είναι άνω των 65 ετών, με την Ελλάδα να συγκαταλέγεται στις χώρες όπου η γήρανση είναι ακόμη πιο έντονη. Η είσοδος νέων στον πρωτογενή τομέα παραμένει περιορισμένη, καθώς οι χαμηλές απολαβές, η αβεβαιότητα και η έλλειψη υποδομών λειτουργούν αποτρεπτικά. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: λιγότεροι παραγωγοί, μικρότερη εγχώρια παραγωγή και μεγαλύτερη εξάρτηση από εισαγόμενα τρόφιμα. Την ίδια στιγμή, οι τιμές τροφίμων για τον καταναλωτή συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία. Το 2024 οι Ευρωπαίοι δαπάνησαν κατά μέσο όρο 7% περισσότερα για τρόφιμα και ποτά σε σχέση με το 2023, με την Ελλάδα να βιώνει εντονότερα τις επιπτώσεις λόγω χαμηλότερων εισοδημάτων. Αυτή η κατάσταση συμβαδίζει με την εκτόξευση του πληθωρισμού στην Ελλάδα τον Νοέμβριο, όπως κατέγραψε η Eurostat. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ελαιόλαδο, του οποίου η τιμή αυξήθηκε θεαματικά τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ η τιμή του μοσχαρίσιου κρέατος έχει αυξηθεί έως και 50% μέσα σε έναν χρόνο, με την παραγωγή να έχει υποχωρήσει σημαντικά, όπως είχε προβλεφθεί για το μοσχάρι στα 20 ευρώ το κιλό τα Χριστούγεννα.
Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους αναλυτές της αγοράς και τους εκπροσώπους των αγροτικών φορέων είναι η διαρκής διεύρυνση του χάσματος μεταξύ της τιμής παραγωγού και της τιμής στο ράφι, ένα φαινόμενο που υποδηλώνει σοβαρές στρεβλώσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα και απαιτεί άμεσες παρεμβάσεις για την προστασία τόσο του παραγωγού όσο και του καταναλωτή.
Οι στρεβλώσεις της αγοράς και οι προκλήσεις
Παρά τις αυξημένες τιμές στο ράφι, το αγροτικό εισόδημα παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από τις ενισχύσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Η Eurostat επισημαίνει ότι οι ανισορροπίες στην εφοδιαστική αλυσίδα περιορίζουν το μερίδιο του παραγωγού στην τελική τιμή, ενώ το μεγαλύτερο όφελος καταλήγει σε ενδιάμεσους κρίκους. Έτσι, ο καταναλωτής πληρώνει ακριβά και ο παραγωγός παραμένει οικονομικά πιεσμένος. Η κατάσταση αυτή εντείνεται από φαινόμενα όπως οι παράνομες «ελληνοποιήσεις», ο κατακερματισμένος κλήρος και οι αδύναμοι συνεταιρισμοί, που επιδεινώνουν τις στρεβλώσεις της αγοράς. Μάλιστα, πρόσφατες δηλώσεις του Υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Χρήστου Κέλλα, αναφέρουν πληρωμές άνω του 1,2 δισ. ευρώ στους αγρότες, αναγνωρίζοντας παράλληλα τα προβλήματα. Η ανησυχία για τις ελληνοποιήσεις είναι ιδιαίτερα έντονη στην κτηνοτροφία, όπως φάνηκε και στην περίπτωση της ευλογιάς αιγοπροβάτων και τους φόβους για νοθεία στη φέτα ΠΟΠ.
Η επόμενη μέρα για τον αγροτικό τομέα
Η συγκυρία των αγροτικών κινητοποιήσεων αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στον πρωτογενή τομέα της Ελλάδας. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η ενίσχυση των υποδομών και η προσέλκυση νέων παραγωγών αποτελούν κρίσιμα βήματα για την έξοδο από το αδιέξοδο. Χωρίς ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα διασφαλίζει δίκαιες τιμές για τους παραγωγούς και προσιτά τρόφιμα για τους καταναλωτές, η ελληνική γεωργία θα συνεχίσει να βρίσκεται σε μια πορεία αποδυνάμωσης, με σοβαρές επιπτώσεις στην εθνική οικονομία και την κοινωνική συνοχή.
