- Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέρριψε το σχέδιο 'Ασπίδα Δημοκρατίας' της Κομισιόν.
- Το σχέδιο επικρίθηκε για έλλειψη ουσιαστικών δράσεων κατά της ρωσικής παρέμβασης.
- Κεντρώοι και αριστεροί βουλευτές τόνισαν τις αδυναμίες, ενώ ακροδεξιοί μίλησαν για 'λογοκρισία'.
- Το προτεινόμενο Κέντρο Δημοκρατικής Ανθεκτικότητας θεωρείται ανεπαρκές από τους επικριτές.
- Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης υπερασπίστηκε το σχέδιο, αλλά οι διαφωνίες παραμένουν έντονες.
Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απέρριψαν με σφοδρότητα αυτή την εβδομάδα το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την «Ασπίδα Δημοκρατίας», μια πρωτοβουλία που στόχευε στην ενίσχυση των αμυντικών μηχανισμών της ΕΕ έναντι της ρωσικής παρέμβασης. Το σχέδιο, που παρουσιάστηκε στις 12 Νοεμβρίου, επικρίθηκε έντονα για την έλλειψη ουσιαστικών δράσεων και τη μη ανταπόκρισή του στις κλιμακούμενες υβριδικές απειλές. Η κριτική προήλθε τόσο από κεντρώους και αριστερούς βουλευτές, οι οποίοι τόνισαν τις αδυναμίες του, όσο και από ακροδεξιά μέλη που εξέφρασαν ανησυχίες για τη δημιουργία ενός «μηχανισμού προπαγάνδας» από τις Βρυξέλλες.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας περιόδου όπου η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με κλιμακούμενες υβριδικές απειλές, από σαμποτάζ σε υποδομές έως εκτεταμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης. Το σχέδιο της Κομισιόν, το οποίο είχε υποσχεθεί η Πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αναμενόταν να προσφέρει μια ισχυρή απάντηση, ωστόσο η παρουσίασή του στις 12 Νοεμβρίου προκάλεσε έντονες αντιδράσεις για την έλλειψη συγκεκριμένων μέτρων και την απουσία μιας σαφούς στρατηγικής.
Όπως μεταδίδει το POLITICO, η πρόταση για το Democracy Shield δέχθηκε σφοδρή κριτική κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων της επιτροπής τη Δευτέρα και της ολομέλειας του Κοινοβουλίου την Τρίτη. Η Ολλανδή ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Kim van Sparrentak, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι το σχέδιο «μοιάζει περισσότερο με μια ομάδα συζήτησης γειτονιάς της Ευρώπης». Οι επικρίσεις επικεντρώθηκαν στην αδυναμία της πρότασης να προσφέρει πραγματικά νέα ή αποτελεσματικά μέτρα για την ανάληψη δράσης, πέρα από την ανταλλαγή πληροφοριών.
Το παρασκήνιο της ‘Ασπίδας Δημοκρατίας’ και οι υβριδικές απειλές
Η «Ασπίδα Δημοκρατίας» παρουσιάστηκε στις 12 Νοεμβρίου ως απάντηση στην κλιμακούμενη ρωσική παρέμβαση στην ΕΕ. Τους τελευταίους μήνες, η Ευρώπη έχει πλημμυρίσει από υβριδικές απειλές. Οι υπηρεσίες ασφαλείας έχουν συνδέσει διακοπές σιδηροδρομικών γραμμών στην Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής με ρωσικούς σαμποτέρ, ενώ ανεξήγητες πτήσεις drones έχουν παραλύσει δημόσιες υπηρεσίες στο Βέλγιο και έχουν ερευνήσει κρίσιμες υποδομές στις σκανδιναβικές χώρες. Παράλληλα, οι εκστρατείες επιρροής υπέρ του Κρεμλίνου έχουν προωθήσει deepfake βίντεο και κατασκευασμένα σκάνδαλα, καθώς και διχαστικές αφηγήσεις εν όψει των εκλογών στη Μολδαβία, τη Σλοβακία και σε όλη την ΕΕ, χρησιμοποιώντας συχνά τοπικούς ενδιάμεσους για να συγκαλύψουν την προέλευσή τους.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές και τους αξιωματούχους ασφαλείας είναι ότι όλες αυτές οι τακτικές αποτελούν μέρος μιας συντονισμένης εκστρατείας πίεσης, σχεδιασμένης να εξαντλήσει τους θεσμούς, να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη και να τεντώσει τις άμυνες της Ευρώπης. Η αρχική δέσμευση της Προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την «Ασπίδα Δημοκρατίας» πέρυσι, είχε δημιουργήσει προσδοκίες για μια ισχυρή και συνεκτική απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις, κάτι που όμως δεν φαίνεται να επιτεύχθηκε με την τελική στρατηγική.
Το Κέντρο Δημοκρατικής Ανθεκτικότητας: Ένα σημείο τριβής
Ένας από τους βασικούς πυλώνες της πρωτοβουλίας, το Κέντρο Δημοκρατικής Ανθεκτικότητας, το οποίο θα συγκέντρωνε πληροφορίες για τον υβριδικό πόλεμο και τις παρεμβάσεις, είχε ανακοινωθεί από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο, αποτέλεσε σημαντικό σημείο τριβής κατά τη σύνταξη της «Ασπίδας» πριν από την παρουσίασή της στις 12 Νοεμβρίου. Οι κριτικοί επισημαίνουν ότι η τελική πρόταση για το Κέντρο στερείται ουσιαστικής ισχύος. Αντί για μια ανεξάρτητη υπηρεσία, όπως επιθυμούσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα είναι απλώς ένα φόρουμ ανταλλαγής πληροφοριών, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους της Κομισιόν.
Ο Σουηδός ευρωβουλευτής της κεντροδεξιάς, Tomas Tobé, υπογράμμισε την Τρίτη ότι το Κέντρο χρειάζεται «σαφή νομική βάση» και θα πρέπει να είναι «ανεξάρτητο» με «κατάλληλη χρηματοδότηση». Ο Αυστριακός φιλελεύθερος Helmut Brandstätter δήλωσε στο POLITICO ότι «ορισμένες πτυχές του κέντρου είναι ήδη ενσωματωμένες στην ΕΥΕΔ [την διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ] και σε άλλους θεσμούς. Αντί να τις διπλασιάζουμε, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ενοποιήσουμε και να εξορθολογίσουμε τα εργαλεία μας». Επιπλέον, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να επιλέξουν εάν θα συμμετάσχουν στο κέντρο, δημιουργώντας τον κίνδυνο οι εθνικές αρχές να παραμελήσουν το έργο του.
Αντιδράσεις από την ακροδεξιά: ‘Μηχανή προπαγάνδας’;
Για τις δεξιές και ακροδεξιές δυνάμεις, η «Ασπίδα» αντικατοπτρίζει αυτό που θεωρούν ως λογοκρισία της ΕΕ και παρέμβαση των Βρυξελλών στην εθνική πολιτική των ευρωπαϊκών χωρών. Ο Csaba Dömötör, Ούγγρος ευρωβουλευτής από την ακροδεξιά ομάδα Patriots, δήλωσε: «Οι δηλωμένοι στόχοι της Ασπίδας Δημοκρατίας φαίνονται καλοί στα χαρτιά, αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι πίσω από αυτούς τους ευγενείς στόχους, αυτό που στην πραγματικότητα θέλετε είναι να χτίσετε έναν πολιτικό μηχανισμό χωρίς εκλογική εντολή». Η Πολωνή ευρωβουλευτής της σκληρής δεξιάς, Beata Szydło, πρόσθεσε ότι «δεν μπορείτε να οικειοποιηθείτε τις εξουσίες και τις αρμοδιότητες κυρίαρχων χωρών και να δημιουργήσετε ένα εργαλείο που θα σας επιτρέψει να επηρεάσετε τις αποφάσεις των εκλογών» σε μεμονωμένες χώρες της ΕΕ.
Αυτά τα επιχειρήματα απηχούν ορισμένες από τις κριτικές του κινήματος MAGA των Ηνωμένων Πολιτειών για την ευρωπαϊκή ρύθμιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την οποία προσωπικότητες όπως ο Αντιπρόεδρος JD Vance έχουν προηγουμένως συγκρίνει με νόμους λογοκρισίας της σοβιετικής εποχής. Η στρατηγική της «Ασπίδας Δημοκρατίας» περιλαμβάνει προσπάθειες για την υποστήριξη ευρωπαϊκών οργανισμών μέσων ενημέρωσης και την επαλήθευση γεγονότων (fact-checking) για να αναχαιτίσει την πλημμύρα της παραπληροφόρησης γύρω από πολιτικά ζητήματα. Η Ρουμάνα ευρωβουλευτής Claudiu-Richard Târziu εξέφρασε την ανησυχία της ότι η «Ασπίδα Δημοκρατίας» δεν πρέπει να δημιουργήσει έναν μηχανισμό που θα επέτρεπε σε άλλα κράτη μέλη να περάσουν αυτό που βίωσε η Ρουμανία το 2024, με την ακύρωση των προεδρικών εκλογών λόγω «υποτιθέμενης ξένης παρέμβασης» που παρέμεινε αναπόδεικτη.
Η επόμενη μέρα για την ευρωπαϊκή άμυνα
Στην καταληκτική του δήλωση την Τρίτη στην ολομέλεια, ο Επίτροπος Δικαιοσύνης της ΕΕ, Michael McGrath, υπερασπίστηκε την «Ασπίδα Δημοκρατίας» έναντι των σκληροπυρηνικών δεξιών επικριτών της, αλλά δεν απάντησε σε πιο συγκεκριμένες κριτικές της πρότασης. «Σε όσους αμφισβητούν την Ασπίδα και λένε ότι αφορά τη λογοκρισία. Αυτό που σας λέω είναι ότι εγώ και οι συνάδελφοί μου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είμαστε οι πρώτοι που θα υπερασπιστούμε το δικαίωμά σας για ισχυρή συζήτηση σε ένα δημόσιο φόρουμ», δήλωσε. Η συζήτηση αυτή υπογραμμίζει τις βαθιές διαφωνίες εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των εξωτερικών απειλών και την ισορροπία μεταξύ της προστασίας της δημοκρατίας και της διασφάλισης των ατομικών ελευθεριών, θέτοντας νέες προκλήσεις για την ενότητα και την αποτελεσματικότητα της ΕΕ.
