ΗΠΑ: Η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας φέρνει το τέλος της δυτικής συμμαχίας

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, παρουσίασε τη νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (NSS), η οποία σηματοδοτεί την επίσημη εγκατάλειψη του Δόγματος Τρούμαν και της παραδοσιακής διατλαντικής ενότητας. Το έγγραφο των 33 σελίδων θέτει ως απόλυτη προτεραιότητα το «Πρώτα η Αμερική», χαρακτηρίζοντας την Ευρώπη ως χώρο «πολιτισμικής εξαφάνισης» και επιδιώκοντας μερκαντιλιστικά πλεονεκτήματα έναντι των παραδοσιακών συμμάχων της Ουάσιγκτον.

Η δημοσίευση της νέας Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας (NSS) από τον Λευκό Οίκο έρχεται να επισημοποιήσει μια ιστορική καμπή στις διεθνείς σχέσεις, τερματίζοντας την εποχή της αμερικανικής ηγεμονίας που βασιζόταν στην προάσπιση των δημοκρατικών αξιών παγκοσμίως. Η νέα προσέγγιση εδράζεται στον μερκαντιλισμό — μια οικονομική θεωρία που υποστηρίζει ότι η κρατική ισχύς εξαρτάται από τη συσσώρευση πλούτου μέσω του εμπορικού πλεονάσματος — και αντικαθιστά την ιδεολογική αλληλεγγύη με την αρχή «το δίκαιο του ισχυρότερου».

Η ρήξη με το Δόγμα Τρούμαν και η νέα μερκαντιλιστική προσέγγιση

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του POLITICO, η νέα στρατηγική αντιπροσωπεύει μια εμφατική ρήξη με την τάξη πραγμάτων που διαμορφώθηκε μετά το 1945. Ενώ το παραδοσιακό Δόγμα Τρούμαν θεωρούσε την προάσπιση της δημοκρατίας στο εξωτερικό ως ζωτικό συμφέρον των ΗΠΑ, η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ υιοθετεί μια πολιτική που καθοδηγείται αποκλειστικά από το «τι λειτουργεί για την Αμερική». Αυτό μεταφράζεται σε μια αποστασιοποίηση από παραδοσιακούς συμμάχους και μια απροσδόκητη προσέγγιση προς αυταρχικά καθεστώτα.

Το έγγραφο των 33 σελίδων δεν περιλαμβάνει καμία κριτική για την αυταρχική συμπεριφορά του λεγόμενου «άξονα της απολυταρχίας», στον οποίο συμμετέχουν η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα. Αντιθέτως, απορρίπτει τις παρεμβατικές προσεγγίσεις και την πίεση για δημοκρατικές αλλαγές, εστιάζοντας στη διασφάλιση μιας «αμοιβαία επωφελούς οικονομικής σχέσης», ειδικά με το Πεκίνο, υπό την προϋπόθεση ότι η Κίνα θα παραμείνει μακριά από το δυτικό ημισφαίριο.

Η Ευρώπη στο στόχαστρο: Από σύμμαχος, «αντίπαλος»

Η πιο εντυπωσιακή πτυχή της νέας NSS είναι η σκληρή γλώσσα που επιφυλάσσει για την Ευρώπη. Το έγγραφο υποστηρίζει ότι η ήπειρος απειλείται με εξαφάνιση πολιτισμού λόγω της μετανάστευσης και της μείωσης των γεννήσεων, ενώ κατηγορεί τους Ευρωπαίους ηγέτες για «αντιδημοκρατικές πρακτικές» και καταστολή της πολιτικής αντιπολίτευσης. Όπως επισημαίνουν αναλυτές στρατηγικής, η Ουάσιγκτον φαίνεται να επιδιώκει την καλλιέργεια εσωτερικής αντίστασης εντός των ευρωπαϊκών εθνών, υποστηρίζοντας «πατριωτικά» κόμματα.

Η Κάγια Κάλλας, ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ, επιχείρησε να διατηρήσει χαμηλούς τόνους, τονίζοντας την ανάγκη για ενότητα, ωστόσο άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, όπως ο Andrius Kubilius, προειδοποιούν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ επιδιώκει να διαλύσει την ενότητα του μπλοκ. Η απειλή για παρέμβαση στη δημοκρατική ζωή των συμμάχων προκάλεσε την έντονη αντίδραση και του Αντόνιο Κόστα, ο οποίος έκανε λόγο για αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας.

Η στάση απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα

Σε πλήρη αντίθεση με τη στρατηγική του 2017, η νέα NSS δεν χαρακτηρίζει πλέον τη Ρωσία ως αντίπαλο, μια εξέλιξη που χαιρετίστηκε από το Κρεμλίνο ως «θετικό βήμα». Η αλλαγή αυτή στη γεωπολιτική ιεράρχηση των ΗΠΑ δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον της Ουκρανίας και την ασφάλεια της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Στο οικονομικό πεδίο, η χρήση των δασμών ως μοχλού πίεσης παραμένει κεντρικό εργαλείο της αμερικανικής πολιτικής, ενισχύοντας τον μερκαντιλιστικό χαρακτήρα της νέας εποχής.

Στους διαδρόμους των αρμόδιων υπηρεσιών στις Βρυξέλλες, επικρατεί η άποψη ότι η Ευρώπη πρέπει πλέον να επιλέξει ανάμεσα στην υποταγή και την στρατηγική αυτονομία. Η καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων, που αποτελεί δομικό χαρακτηριστικό της ΕΕ, ενδέχεται να αποβεί μοιραία, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ εμφανίζεται πιο αποφασισμένη και θριαμβευτική από ποτέ στην εφαρμογή της ατζέντας της.

Η επόμενη μέρα για τη διατλαντική συμμαχία

Η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας δεν είναι απλώς ένα έγγραφο προθέσεων, αλλά ένας οδικός χάρτης για την ανακατανομή του προϋπολογισμού του Πενταγώνου και την αναθεώρηση των διεθνών συμμαχιών. Η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα ενός κόσμου όπου η ισχύς υπερτερεί του δικαίου και οι παραδοσιακές εγγυήσεις ασφαλείας δεν θεωρούνται πλέον δεδομένες. Η ικανότητα του μπλοκ να αναπτύξει δικές του αμυντικές και οικονομικές ικανότητες θα κρίνει αν η δυτική συμμαχία θα επιβιώσει ή αν θα οδηγηθεί σε μια οριστική και επώδυνη διάλυση.