Η ΕΕ πάλεψε σκληρά στην COP30 αλλά πέτυχε μια αδύναμη συμφωνία για το κλίμα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις φιλόδοξες αρχικές της προσδοκίες, αντιμετώπισε σημαντικές γεωπολιτικές προκλήσεις και εσωτερικές διαιρέσεις στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής COP30 στο Μπελέμ της Βραζιλίας, καταλήγοντας σε μια συμφωνία που κρίθηκε αδύναμη. Η απουσία των Ηνωμένων Πολιτειών και η αντίσταση από χώρες όπως η Κίνα και η Σαουδική Αραβία, περιόρισαν την επιρροή της, παρά την απειλή βέτο που άσκησε.

Η σύνοδος κορυφής COP30 στο Μπελέμ της Βραζιλίας αποτέλεσε ένα πεδίο μάχης για την κλιματική διπλωματία, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να προσέρχεται με την ελπίδα να ξεπεράσει τις εσωτερικές της διαφωνίες και να προωθήσει φιλόδοξους στόχους. Ωστόσο, η πραγματικότητα των διεθνών σχέσεων και οι βαθιές διαιρέσεις μεταξύ των κρατών μελών της, που την ταλαιπωρούσαν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, επηρέασαν καθοριστικά την ικανότητά της να διαμορφώσει ένα ισχυρότερο αποτέλεσμα, όπως μεταδίδει το POLITICO.

Η μάχη της ΕΕ στην COP30: Γεωπολιτικές προκλήσεις και εσωτερικές διαιρέσεις

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε αντιμέτωπη με μια σκληρή γεωπολιτική πραγματικότητα στην COP30. Σε αντίθεση με προηγούμενες συνόδους όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεργάζονταν με τους Ευρωπαίους για την προώθηση της κλιματικής δράσης, η απουσία των ΗΠΑ άφησε την ΕΕ να αγωνίζεται μόνη της ενάντια στο συνδυασμένο βάρος της Κίνας, της Ινδίας, της Σαουδικής Αραβίας και άλλων ανερχόμενων οικονομικών δυνάμεων.

Αυτή η κατάσταση υπογράμμισε το κενό που άφησε η απουσία των ΗΠΑ στην COP30. Ο Κινέζος απεσταλμένος, μάλιστα, είχε επικρίνει τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ, τονίζοντας την ανάγκη να επιλύσει τις εσωτερικές της διαιρέσεις.

Οι εσωτερικές διαιρέσεις που ταλαιπωρούσαν την ΕΕ καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, επηρέασαν τις διαπραγματεύσεις της. Μόλις την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου, ώρες πριν από την προγραμματισμένη λήξη της διάσκεψης, η ΕΕ αναγκάστηκε να παραμείνει στο παρασκήνιο, κάθε φορά που χώρες από όλο τον κόσμο συγκεντρώνονταν για να ζητήσουν μεγαλύτερη φιλοδοξία.

Χαρακτηριστικό είναι ότι την Τρίτη 19 Νοεμβρίου, η ΕΕ απουσίαζε από μια έκκληση 82 χωρών, με επικεφαλής την Κολομβία, για την κατάρτιση ενός «οδικού χάρτη» απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα, λόγω της άρνησης της Ιταλίας και της Πολωνίας να υποστηρίξουν τη συμφωνία.

Παρόμοια, την Πέμπτη 21 Νοεμβρίου, 10 χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Ιταλίας, της Πολωνίας και της Σλοβακίας, δεν υπέγραψαν επιστολή προς την προεδρία της COP30 που διαμαρτυρόταν για την έλλειψη αναφοράς στον οδικό χάρτη.

Οι βασικές υποχωρήσεις και η απειλή βέτο

Παρά τις εσωτερικές της αδυναμίες, η ΕΕ αποφάσισε να λάβει σαφή θέση όταν παρουσιάστηκε το σχέδιο συμφωνίας της βραζιλιάνικης προεδρίας την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου το πρωί. Τρεις Ευρωπαίοι διπλωμάτες ανέφεραν ότι ολόκληρο το μπλοκ ήταν ενωμένο στην οργή του για το κείμενο, με όλους, από τη Δανία έως την Πολωνία, να διαμαρτύρονται για την αδύναμη διατύπωση σχετικά με τη μείωση των εκπομπών και τις παραβιασμένες «κόκκινες γραμμές» στη χρηματοδότηση.

Η ΕΕ, μάλιστα, απείλησε με βέτο την τελική συμφωνία, οδηγώντας τις συνομιλίες σε παράταση.

Για να κατευνάσει την ΕΕ, καθώς και μια μικρή ομάδα άλλων χωρών όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Κολομβία, η βραζιλιάνικη προεδρία της COP30 τροποποίησε το σχέδιο συμφωνίας της. Η τελική συμφωνία, που ολοκληρώθηκε το Σάββατο 23 Νοεμβρίου, απέφυγε την ουσιαστική δέσμευση για την επιτάχυνση της απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά επιβεβαίωσε μια προηγούμενη συμφωνία για τη σταδιακή μετάβαση από αυτά και προσφέρθηκε να ξεκινήσει μια συζήτηση για το πώς θα επιτευχθεί αυτό τον επόμενο χρόνο.

Όπως δήλωσε ο επικεφαλής κλίματος της ΕΕ, Βόπκε Χούκστρα, «δεν θα κρύψουμε το γεγονός ότι θα προτιμούσαμε να έχουμε περισσότερα». Η σύνοδος ολοκληρώθηκε χωρίς ουσιαστική δέσμευση για τα ορυκτά καύσιμα, αφήνοντας την ΕΕ με ένα ανάμεικτο συναίσθημα.

Η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα και η απομόνωση της Ευρώπης

Η ΕΕ αντιμετώπισε μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα στο Μπελέμ. Ο Γερμανός υπουργός Κλίματος, Κάρστεν Σνάιντερ, έκανε λόγο για μια «νέα παγκόσμια τάξη» στην οποία η ΕΕ θα πρέπει να συνηθίσει. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες παραπονέθηκαν έντονα για τις τακτικές της Σαουδικής Αραβίας και άλλων μεγάλων παραγωγών πετρελαίου, οι οποίοι αντιτάχθηκαν σθεναρά σε οποιαδήποτε έκκληση για αντιμετώπιση των ορυκτών καυσίμων.

Η Ριάντ και οι σύμμαχοί της, ενθαρρυνόμενοι από την απουσία της Ουάσιγκτον, φέρονται να παρενέβαιναν συνεχώς στις συζητήσεις για να τις εκτροχιάσουν. Σημειώσεις από μια κλειστή συνάντηση έδειξαν επίσης ότι η Σαουδική Αραβία προσπάθησε να επιτεθεί στην ΕΕ για την επιβολή δασμών άνθρακα, ένα θέμα που είχε προκαλέσει εμπορικές εντάσεις.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές και τους ίδιους τους διαπραγματευτές είναι η αίσθηση απομόνωσης που βίωσε η ΕΕ. Ένας Λατινοαμερικανός διαπραγματευτής παρατήρησε ότι η ΕΕ «χρησιμοποιούσε να είναι πιο ενεργή, πιο δυναμική. Φαίνεται ότι η εσωτερική τους ταλάντωση έχει αντίκτυπο».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μάλιστα, φάνηκε να υπονομεύει τη διαπραγματευτική της θέση, καθώς η Πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε την ίδια περίοδο στη σύνοδο G20 στη Νότια Αφρική: «Δεν πολεμάμε τα ορυκτά καύσιμα, πολεμάμε τις εκπομπές από τα ορυκτά καύσμα».

Η ΕΕ ένιωσε επίσης εγκαταλελειμμένη από παραδοσιακούς συμμάχους, όπως τα μικρά νησιωτικά κράτη, τα οποία υπολόγιζε να υποστηρίξουν την προσπάθειά της για περισσότερη κλιματική δράση. Τελικά, οι Ευρωπαίοι και μια χούφτα χωρών της Λατινικής Αμερικής βρέθηκαν μόνοι.

Η επόμενη μέρα για την κλιματική διπλωματία της ΕΕ

Η σύνοδος COP30 αναδεικνύει την ανάγκη για αναθεώρηση του ρόλου της ΕΕ στις παγκόμιες συνομιλίες για το κλίμα. Ένας ανώτερος Ευρωπαίος διαπραγματευτής δήλωσε χαρακτηριστικά: «Υποτιμήσαμε τις BRICS και υπερεκτιμήσαμε λίγο τη δύναμή μας – και σίγουρα υπερεκτιμήσαμε την ενότητα αυτών που θεωρούμε συμμάχους μας».

Η αποτυχία να οικοδομηθεί μια αρκετά ισχυρή συμμαχία για να αντιμετωπίσει την αντίσταση υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αρααβίας, υπογραμμίζει τις γεωπολιτικές δυσκολίες και τις εσωτερικές διαιρέσεις που εξακολουθούν να πλήττουν την Ένωση. Η επόμενη περίοδος θα απαιτήσει από την ΕΕ να επανεξετάσει τη στρατηγική της, τόσο σε επίπεδο εσωτερικής συνοχής όσο και σε επίπεδο οικοδόμησης διεθνών συμμαχιών, προκειμένου να μπορέσει να ασκήσει ουσιαστική επιρροή στις μελλοντικές κλιματικές διαπραγματεύσεις.