- Η ΕΕ ανέστειλε βασικούς κανόνες για δεδομένα και AI την Τετάρτη, 19 Νοεμβρίου 2025.
- Η κίνηση σηματοδοτεί το τέλος του «Brussels Effect» και την υποχώρηση από τον ρόλο του παγκόσμιου ψηφιακού ρυθμιστή.
- Οι λόγοι περιλαμβάνουν πιέσεις από τις ΗΠΑ και την ανάγκη για ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας.
- Η απόφαση εντάσσεται στο πρόγραμμα «απλούστευσης» της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
- Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για το αν η ΕΕ χάνει την επιρροή της ή αν προσαρμόζεται σε νέα γεωπολιτικά δεδομένα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια σημαντική στροφή πολιτικής, αποφάσισε την περασμένη Τετάρτη, 19 Νοεμβρίου 2025, να αναστείλει την εφαρμογή βασικών κανόνων για την προστασία δεδομένων και την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή η κίνηση σηματοδοτεί το τέλος του «Brussels Effect», καθώς οι Βρυξέλλες εγκαταλείπουν τη φιλοδοξία τους να είναι ο κυρίαρχος παγκόσμιος ρυθμιστής τεχνολογίας, επιδιώκοντας πλέον την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας δεκαετούς προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καθιερωθεί ως ο παγκόσμιος πρωτοπόρος στη ρύθμιση του ψηφιακού χώρου, επηρεάζοντας τις πολιτικές ακόμη και πέρα από τα σύνορά της. Η πίεση από την πλευρά των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με την επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας στην κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης, οδήγησε σε μια ριζική αναθεώρηση της στρατηγικής των Βρυξελλών.
Το τέλος του «Brussels Effect»
Όπως μεταδίδει το POLITICO, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε μια πλήρη υποχώρηση από τους κανόνες της για τα δεδομένα και το απόρρητο, ενώ «πάγωσε» και τη ρύθμιση για την τεχνητή νοημοσύνη την περασμένη Τετάρτη, 19 Νοεμβρίου 2025. Αυτή η κίνηση, η οποία αποτελεί μέρος του προγράμματος «απλούστευσης» της Προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σηματοδοτεί τον θάνατο του «Brussels Effect», της ιδέας δηλαδή ότι η ΕΕ θα πρωτοπορούσε στη νομοθεσία για την τεχνολογία και θα έθετε τα παγκόσμια πρότυπα για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την τεχνητή νοημοσύνη. Η ΕΕ αναστέλλει βασικούς κανόνες τεχνητής νοημοσύνης, ενώ χαλαρώνει τους κανόνες απορρήτου, προκαλώντας αντιδράσεις, όπως φάνηκε και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
«Δεν ακούω πλέον κανέναν στις Βρυξέλλες να λέει ‘Είμαστε ένας σούπερ ρυθμιστής’», δήλωσε η Marietje Schaake, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ειδική σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία διαμόρφωσε τους τεχνολογικούς κανονισμούς της Ευρώπης.
Η μεγάλη στροφή από τη θέσπιση κανόνων ήρθε με μια «ψηφιακή ομπρέλα» (digital omnibus) προτάσεων, ένα βασικό μέρος του προγράμματος «απλούστευσης» της φον ντερ Λάιεν για τη μείωση της γραφειοκρατίας και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας.
Τα νέα ψηφιακά σχέδια διχάζουν την ΕΕ, με τη δεξιά πτέρυγα να τα υποδέχεται θερμά, αλλά να συναντούν σφοδρή αντίθεση από τις κεντρώες και αριστερές ομάδες.
Οι πιέσεις από την Ουάσιγκτον και ο φόβος της υστέρησης
Η απορρύθμιση ακολούθησε ένα έτος κατά το οποίο η κυβέρνηση Τραμπ πίεσε την ΕΕ να χαλαρώσει την επιβολή των τεχνολογικών της κανονισμών, τους οποίους οι μεγάλοι τεχνολογικοί κολοσσοί και ο ίδιος ο Τραμπ θεωρούν «φόρους» που στοχεύουν τις αμερικανικές εταιρείες.
Η «ψηφιακή ομπρέλα» ήταν ένα από τα «κύρια σημεία συζήτησης» σε συνάντηση μεταξύ της επικεφαλής τεχνολογίας της ΕΕ, Henna Virkkunen, του Υπουργού Εμπορίου των ΗΠΑ, Howard Lutnick, και του Εμπορικού Αντιπροσώπου, Jamieson Greer, τη Δευτέρα, 24 Νοεμβρίου 2025. Οι ΗΠΑ απαιτούν ψηφιακές παραχωρήσεις από την ΕΕ ως αντάλλαγμα για την άρση των δασμών στον χάλυβα.
Ο Lutnick δήλωσε στο Bloomberg ότι η Ουάσιγκτον ζητούσε περισσότερα από μια απλή εξήγηση των νόμων της ΕΕ – ήθελε και αλλαγές στους τεχνολογικούς της κανονισμούς. Αμερικανικοί κολοσσοί όπως η Google και η Meta έχουν ηγηθεί μιας πλήρους εκστρατείας lobbying για την αντικατάσταση της «βαριάς» επιβολής της ΕΕ με πιο «ελαφρούς» κανόνες.
Πίσω από την ώθηση για την απελευθέρωση των τεχνολογικών εταιρειών βρίσκεται ο φόβος της υστέρησης από την υποσχόμενη οικονομική άνθηση που συνδέεται με τις τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης. Το μπλοκ αντάλλαξε τον ρόλο του ως παγκόσμιος «ψηφιακός αστυνομικός» με ένα εισιτήριο για την κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης.
Η άνοδος επιρροής των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών στις Βρυξέλλες είναι πλέον εμφανής.
Η κληρονομιά του GDPR και οι νέοι νόμοι
Οι Βρυξέλλες έδειξαν την φιλοδοξία τους να ηγηθούν του κόσμου στη ρύθμιση του διαδικτυακού χώρου καθ’ όλη τη δεκαετία του 2010. Το 2016, υιοθέτησαν τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Έκτοτε, ο νόμος έχει αντιγραφεί σε νέα νομοθεσία σε περισσότερες από 100 χώρες, δήλωσε ο Joe Jones, διευθυντής έρευνας και insights στην International Association of Privacy Professionals.
Όταν τέθηκε σε ισχύ ο GDPR, διεθνείς εταιρείες όπως η Microsoft, η Google και η Facebook αναγνώρισαν ότι τις ώθησε να εφαρμόσουν τα πρότυπα απορρήτου της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση του «Brussels Effect»: όταν έθεταν τον πήχη στις Βρυξέλλες, οι πολυεθνικές εταιρείες εφάρμοζαν τα πρότυπα στις επιχειρήσεις τους πολύ πέρα από τα σύνορα της ΕΕ.
Μετά τον GDPR, η ΕΕ υιοθέτησε άλλους νόμους που είχαν τη φιλοδοξία να περιορίσουν τη Big Tech, είτε πιέζοντας τις πλατφόρμες να ελέγχουν για παράνομο περιεχόμενο μέσω του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) είτε εμποδίζοντάς τις να χρησιμοποιούν την κυριαρχία τους για να ευνοούν τις δικές τους υπηρεσίες μέσω του Νόμου για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA).
Ο πιο πρόσφατος «μπλοκμπάστερ» τεχνολογικός κανονισμός της ΕΕ, ο Νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence Act), ήταν η τελευταία προσπάθεια των Βρυξελλών για πρωτοποριακή νομοθεσία, καθώς επιδίωκε να αντιμετωπίσει τους κινδύνους που θέτει η αναδυόμενη τεχνολογία.
Διαφορετικές προσεγγίσεις για το μέλλον
«Υπήρχε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη ρύθμιση της ΕΕ, εν μέρει επειδή η ΕΕ φαινόταν σίγουρη. Τώρα, που η ΕΕ φαίνεται να υποχωρεί, κάθε κυβέρνηση διεθνώς θέτει την ίδια ερώτηση», δήλωσε η Anu Bradford, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia, η οποία επινόησε τον όρο «Brussels Effect» το 2012.
Από την άλλη πλευρά, ο Joe Jones της IAPP υποστηρίζει ότι «το Brussels effect είναι ακόμα ζωντανό και καλά. Απλώς έχει λίγο από το Draghi effect, με την έννοια ότι έχει λίγο από αυτή τη γεωπολιτική καινοτομία, την προ-αναπτυξιακή επίδραση». Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η πιθανή απώλεια επιρροής της Ευρώπης σε ένα κρίσιμο πεδίο, καθώς η στροφή αυτή μπορεί να ερμηνευθεί ως αδυναμία ή έλλειψη στρατηγικής συνέπειας, παρά ως απλή προσαρμογή στην παγκόσμια πραγματικότητα.
Σύμφωνα με τον Γερμανό πολιτικό Jan Philipp Albrecht, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και βασικό αρχιτέκτονα του GDPR, η Ευρώπη έχει «τυφλωθεί» στα οφέλη του ρυθμιστικού της καθεστώτος που έθεσε τα «χρυσά πρότυπα». «Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν πλέον αυτοπεποίθηση…
Δεν βλέπουν τη δύναμη στην ίδια τους την αγορά και στη δική τους ρυθμιστική και καινοτόμο δύναμη», δήλωσε ο Albrecht. Άλλοι κριτικοί της απορρύθμισης υποστηρίζουν ότι η Ουάσιγκτον έχει «πειρατέψει» το Brussels Effect, αλλά με τους δικούς της όρους. «Με έναν περίεργο τρόπο, ίσως η κυβέρνηση Τραμπ έχει εμπνευστεί από το Brussels Effect, με την έννοια ότι βλέπουν τι σημαίνει για αυτή την ρυθμιστική οντότητα να θέτει τα παγκόσμια πρότυπα», δήλωσε ο Brian J.
Chen, διευθυντής πολιτικής στην ερευνητική ομάδα Data & Society. Απλώς, «θέλουν να είναι αυτοί που θα θέτουν αυτά τα πρότυπα», πρόσθεσε ο Chen.
Η επόμενη μέρα για την ψηφιακή Ευρώπη
Η μετατόπιση της στρατηγικής της ΕΕ, παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις του εκπροσώπου της Επιτροπής, Thomas Regnier, ότι «κανένα τρίτο κράτος δεν είχε επιρροή στην κυρίαρχη ατζέντα απλούστευσης», εγείρει ερωτήματα σχετικά με την μελλοντική της θέση στον παγκόσμιο ψηφιακό χάρτη.
Η ανάγκη για ανταγωνιστικότητα είναι αδιαμφισβήτητη, ειδικά στην κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά η ταχύτητα και ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε αυτή η στροφή, αμέσως μετά τις πιέσεις των ΗΠΑ, δημιουργεί ανησυχίες για την αξιοπιστία και την αυτονομία της ευρωπαϊκής ρυθμιστικής πολιτικής.
Η επόμενη περίοδος θα δείξει αν η ΕΕ θα καταφέρει να βρει μια νέα ισορροπία μεταξύ της ενίσχυσης της εγχώριας βιομηχανίας και της διατήρησης των υψηλών προτύπων που κάποτε την καθιέρωσαν ως παγκόσμιο ηγέτη.
