Ζαπορίζια: Το πυρηνικό αγκάθι στο ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ

Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια, ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη, αναδεικνύεται σε κεντρικό σημείο τριβής στο ειρηνευτικό σχέδιο που προωθεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για τον τερματισμό του πολέμου. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Reuters, η πρόταση περιλαμβάνει ένα μοντέλο τριμερούς διαχείρισης με αμερικανική εποπτεία, την ώρα που η ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής κρέμεται από μια κλωστή.

Η κατάληψη του πυρηνικού σταθμού από τις ρωσικές δυνάμεις τον Μάρτιο του 2022 μετέτρεψε μια κρίσιμη υποδομή σε γεωπολιτικό εργαλείο πίεσης, δημιουργώντας ένα προηγούμενο που αμφισβητεί τα διεθνή πρωτόκολλα ασφαλείας. Η Ζαπορίζια δεν αποτελεί πλέον μόνο μια πηγή ενέργειας, αλλά το στρατηγικό βαρόμετρο για την επιτυχία οποιασδήποτε διπλωματικής πρωτοβουλίας, καθώς η Ρωσία επιδιώκει την πλήρη ενσωμάτωσή της στο δικό της δίκτυο για να καλύψει τα ελλείμματα στον νότο της χώρας.

Η αμερικανική πρόταση και το καθεστώς συνδιαχείρισης

Στο πλαίσιο των προσπαθειών για την επίτευξη ειρήνης, ο πρόεδρος των ΗΠΑ φέρεται να έχει προτείνει μια τριμερή λειτουργία του σταθμού. Σύμφωνα με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, η πρόταση προβλέπει έναν Αμερικανό επικεφαλής διευθυντή, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να καθορίζουν τη χρήση του 50% της παραγόμενης ενέργειας. Η κίνηση αυτή στοχεύει στην αποφυγή της μονομερούς εκμετάλλευσης από τη Μόσχα, η οποία ήδη μέσω της Rosatom ελέγχει την καθημερινή λειτουργία της μονάδας.

Το ζήτημα της Ζαπορίζια είναι ένα από τα 20 σημεία που έχει θέσει το Κίεβο στο δικό του ειρηνευτικό πλαίσιο, καθώς η συμφωνία ειρήνης φαίνεται να εξαρτάται άμεσα από τον έλεγχο των πυρηνικών υποδομών. Η ρωσική πλευρά, από την άλλη, εξετάζει το ενδεχόμενο κοινής χρήσης με τις ΗΠΑ, γεγονός που υποδηλώνει μια μετατόπιση προς τη ρεαλιστική διπλωματία υπό την πίεση της νέας αμερικανικής κυβέρνησης.

Τεχνικές προκλήσεις και η κρίση της ψύξης

Ο σταθμός διαθέτει έξι αντιδραστήρες σοβιετικού σχεδιασμού, οι οποίοι σήμερα βρίσκονται σε κατάσταση «κρύας απενεργοποίησης» (cold shutdown). Ωστόσο, η ασφάλειά τους παραμένει σε διαρκή κίνδυνο, καθώς η καταστροφή του φράγματος Καχόβκα το 2023 περιόρισε δραματικά τους υδάτινους πόρους που απαιτούνται για την ψύξη του πυρηνικού καυσίμου. Η Energoatom προειδοποιεί ότι η στάθμη της δεξαμενής ψύξης έχει υποχωρήσει κατά 3 μέτρα, γεγονός που καθιστά αδύνατη τη λειτουργία περισσότερων από δύο αντιδραστήρων ταυτόχρονα.

Επιπλέον, η εξάρτηση από το ηλεκτρικό δίκτυο είναι κρίσιμη. Τουλάχιστον έντεκα φορές τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ο σταθμός αναγκάστηκε να βασιστεί σε γεννήτριες ντίζελ λόγω διακοπών στις γραμμές μεταφοράς. Η πρόσφατη λειτουργία με μία μόνο γραμμή ρεύματος υπογραμμίζει την ευθραυστότητα του συστήματος, ενώ η IAEA τονίζει ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις γύρω από την εγκατάσταση θέτουν την πυρηνική ασφάλεια σε κατάσταση συναγερμού.

Η επόμενη μέρα και η αποκατάσταση του σταθμού

Ακόμη και αν το Κίεβο ανακτήσει τον έλεγχο αύριο, η επιστροφή στην πλήρη λειτουργία θα είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι θα απαιτηθούν δύο έως τρία χρόνια μόνο για την αξιολόγηση της κατάστασης του εξοπλισμού και άλλα τρία χρόνια για την πλήρη αποκατάσταση. Το ενεργειακό έλλειμμα της Ουκρανίας αγγίζει τα 4 gigawatts, ποσότητα που αντιστοιχεί ακριβώς στην ισχύ τεσσάρων αντιδραστήρων της Ζαπορίζια.

Κύκλοι ενεργειακών αναλυτών επισημαίνουν ότι η Μόσχα σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τον σταθμό ως στρατηγικό απόθεμα για τη νότια Ρωσία, γεγονός που εξηγεί τη σθεναρή της αντίσταση στην αποχώρηση. Η πρόσφατη αδειοδότηση του αντιδραστήρα Νο. 1 από τις ρωσικές αρχές τον Δεκέμβριο του 2025 θεωρείται από το Κίεβο ως μια παράνομη και ανεύθυνη ενέργεια που αυξάνει την πιθανότητα ενός πυρηνικού ατυχήματος παρόμοιου με αυτό της Φουκουσίμα.