- Το Ανώτατο Δικαστήριο θωράκισε συνταγματικά τα εδαφικά δικαιώματα των ιθαγενών.
- Ακυρώθηκε η προσπάθεια του Κογκρέσου να θέσει χρονικό όριο στις οριοθετήσεις.
- Έξι από τους δέκα δικαστές ψήφισαν υπέρ της προστασίας των προγονικών εδαφών.
- Η απόφαση προκαλεί νέα πολιτική σύγκρουση με το ισχυρό αγροτικό λόμπι.
Σε μια ιστορική απόφαση που αναμένεται να κλιμακώσει την ένταση μεταξύ δικαστικής και νομοθετικής εξουσίας, η πλειοψηφία του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Βραζιλίας επικύρωσε την προστασία των εδαφικών δικαιωμάτων των ιθαγενών. Όπως μεταδίδει το Reuters, η απόφαση αυτή θέτει συνταγματικό φραγμό στις προσπάθειες του Κογκρέσου να περιορίσει την αναγνώριση των προγονικών εδαφών.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας πολυετούς διαμάχης που ξεκίνησε με το Σύνταγμα του 1988, το οποίο αναγνώρισε τα δικαιώματα των ιθαγενών πληθυσμών, αλλά η διαδικασία οριοθέτησης των εδαφών τους καθυστερεί για δεκαετίες. Το παρασκήνιο της υπόθεσης αποκαλύπτει ότι εκατοντάδες κοινότητες παραμένουν σε νομικό κενό, ενώ συχνά βρίσκονται στο επίκεντρο για βίαιες εδαφικές διαφορές που απειλούν την επιβίωσή τους.
Η σύγκρουση για το χρονικό όριο της 1988
Στο επίκεντρο της δικαστικής κρίσης βρέθηκε ο νόμος του 2023, ο οποίος επεδίωκε να θέσει ένα αυστηρό χρονικό όριο για την αναγνώριση των εδαφών. Σύμφωνα με αυτή τη διάταξη, οι ιθαγενείς θα έπρεπε να αποδείξουν ότι κατείχαν τη γη τη στιγμή της θέσπισης του Συντάγματος, το 1988. Οι υποστηρικτές του νόμου, κυρίως το ισχυρό αγροτικό λόμπι, υποστήριζαν ότι αυτό το μέτρο προστατεύει τους ιδιοκτήτες γης από απρόβλεπτες διεκδικήσεις.
Ωστόσο, η πλειοψηφία των δικαστών απέρριψε αυτή τη λογική. Έξι από τους δέκα δικαστές ψήφισαν υπέρ της θέσης ότι τα δικαιώματα των ιθαγενών αποτελούν θεμελιώδη άρθρα του Συντάγματος που δεν μπορούν να καταργηθούν από τους νομοθέτες. Ο δικαστής Flavio Dino υπογράμμισε χαρακτηριστικά ότι η νομοθετική εξουσία δεν μπορεί, υπό οποιοδήποτε πρόσχημα, να περιορίσει δικαιώματα που προστατεύουν τις αρχές του δημοκρατικού κράτους δικαίου.
Συνταγματική θωράκιση και πολιτικές αντιδράσεις
Η απόφαση αυτή αποτελεί ένα ηχηρό μήνυμα προς το Κογκρέσο, το οποίο το τελευταίο διάστημα πιέζει για την αποδυνάμωση των περιβαλλοντικών νόμων. Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η κίνηση του δικαστηρίου να χαρακτηρίσει αυτά τα δικαιώματα ως μη αναθεωρήσιμα μπλοκάρει την πρόσφατη προσπάθεια της Γερουσίας να τροποποιήσει το Σύνταγμα. Η αγορά φαίνεται να προεξοφλεί μια περίοδο έντονης πολιτικής αβεβαιότητας, καθώς η σύγκρουση μεταξύ των εξουσιών επηρεάζει άμεσα τις πολιτικές μάχες στη Βραζιλία για την προστασία του Αμαζονίου.
Παρά το γεγονός ότι τέσσερις δικαστές δεν έχουν ακόμη καταθέσει την ψήφο τους, η διαμορφωμένη πλειοψηφία είναι επαρκής για να οριστικοποιήσει την απόφαση. Η Deborah Duprat, πρώην ομοσπονδιακή εισαγγελέας, δήλωσε ότι πρόκειται για μια κομβική στιγμή που διασφαλίζει ότι οι ιθαγενείς αντιπρόσωποι, οι οποίοι είχαν ιστορική συμμετοχή στην COP30, θα έχουν πλέον ένα ισχυρότερο νομικό οπλοστάσιο για την υπεράσπιση των εδαφών τους.
Οι επόμενες κινήσεις και η πολιτική αβεβαιότητα
Η επόμενη μέρα βρίσκει το βραζιλιάνικο Κογκρέσο σε θέση άμυνας, καθώς η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου περιορίζει σημαντικά τα περιθώρια ελιγμών των νομοθετών. Η κάτω βουλή αναμένεται να προχωρήσει στην ψήφιση της συνταγματικής τροπολογίας, ωστόσο οι δικαστές έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια καταστρατήγησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων θα κριθεί αντισυνταγματική. Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να επηρεάσει όχι μόνο την εσωτερική πολιτική σκηνή, αλλά και τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Τι πρέπει να γνωρίζετε για την απόφαση
- Η απόφαση καθιστά τα δικαιώματα των ιθαγενών στη γη ως 'μη αναθεωρήσιμα' άρθρα.
- Αποτρέπεται η έξωση κοινοτήτων που δεν είχαν επίσημα έγγραφα το 1988.
- Ενισχύεται η νομική θέση των ιθαγενών σε εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις οριοθέτησης.
- Αναμένεται κλιμάκωση της πολιτικής έντασης μεταξύ δικαστικής και νομοθετικής εξουσίας.
