Το Βιετνάμ δυσκολεύει τους δημοσιογράφους να προστατεύουν τις πηγές τους

Το κοινοβούλιο του Βιετνάμ ενέκρινε την Τετάρτη, 10 Δεκεμβρίου 2025, μεταρρυθμίσεις στους νόμους περί μέσων ενημέρωσης και κρατικών απορρήτων, οι οποίες, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της ελευθερίας του Τύπου, θα δυσχεράνουν την προστασία των πηγών των δημοσιογράφων. Οι αλλαγές αυτές αυξάνουν τους νομικούς κινδύνους για τη δημοσιογραφική αναφορά και επεκτείνουν τις κατηγορίες των κρατικών μυστικών, προκαλώντας την έντονη αντίδραση διεθνών οργανισμών όπως οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας κλιμάκωσης των περιοριστικών μέτρων που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες στη χώρα, η οποία διοικείται από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι κινήσεις αυτές εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο όπου κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο επιδιώκουν να ασκήσουν μεγαλύτερο έλεγχο στο αφηγηματικό περιεχόμενο και στην ελεύθερη ροή πληροφοριών, συχνά επικαλούμενες λόγους εθνικής ασφάλειας.

Οι νέοι νόμοι και οι επιπτώσεις τους στην ελευθερία του Τύπου

Το κοινοβούλιο του Βιετνάμ, σύμφωνα με το Reuters, ενέκρινε μεταρρυθμίσεις που θα επαναπροσδιορίσουν το τοπίο των μέσων ενημέρωσης. Ο αναθεωρημένος νόμος για τον Τύπο, ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε ισχύ τον Ιούλιο του 2026, θα απαιτεί από τους δημοσιογράφους να αποκαλύπτουν τις πηγές τους κατόπιν αιτήματος των αρχών που διερευνούν οποιοδήποτε έγκλημα. Αυτό αποτελεί σημαντική αλλαγή, καθώς υπό τον ισχύοντα νόμο, η αποκάλυψη πηγών ήταν υποχρεωτική μόνο σε έρευνες για «σοβαρά εγκλήματα».

Επιπλέον, ο μεταρρυθμισμένος νόμος θα επιτρέπει στο Υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας και στην τοπική αστυνομία να διατάσσουν την αποκάλυψη πηγών, ενώ σήμερα αυτή η εξουσία ανήκει αποκλειστικά στους δικαστές. Παράλληλα, οι νομοθέτες τροποποίησαν τον νόμο περί κρατικών απορρήτων, ο οποίος θα τεθεί σε ισχύ τον Μάρτιο του 2026, επεκτείνοντας τις κατηγορίες των προστατευόμενων πληροφοριών. Στα πρόσθετα κρατικά μυστικά περιλαμβάνονται πλέον λεπτομέρειες για προγράμματα ηγετών στο εξωτερικό, κρατικές αποζημιώσεις και διακανονισμούς διεθνών επενδυτικών διαφορών. Η αποκάλυψη κρατικών μυστικών τιμωρείται ήδη με πρόστιμα και ποινές φυλάκισης.

Διεθνείς αντιδράσεις και η κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου

Η Αλεξάντρα Μπιελακόφσκα, από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, δήλωσε ότι «είμαστε συγκλονισμένοι από τον περαιτέρω περιορισμό του νομικού πλαισίου που διέπει την ελευθερία του Τύπου στο Βιετνάμ». Η ίδια υπογράμμισε ότι οι αλλαγές θα καταστήσουν το Βιετνάμ «ένα σχεδόν αδύνατο μέρος για τους δημοσιογράφους να αναφέρουν ελεύθερα». Η οργάνωση Reporters Without Borders κατατάσσει το Βιετνάμ στην 173η θέση μεταξύ 180 χωρών στον παγκόσμιο δείκτη ελευθερίας του Τύπου, γεγονός που αναδεικνύει το ήδη δυσχερές περιβάλλον.

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας και η γενίκευση της υποχρέωσης αποκάλυψης πηγών συνιστούν σοβαρή οπισθοδρόμηση για το κράτος δικαίου και τη διαφάνεια. Αυτή η κατάσταση θυμίζει παρόμοιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ξένα μέσα ενημέρωσης και σε άλλες χώρες της περιοχής. Η Μπιελακόφσκα ανέφερε επίσης ότι τουλάχιστον 28 δημοσιογράφοι φυλακίζονται σήμερα στο Βιετνάμ, «συχνά σε απάνθρωπες συνθήκες, απλώς επειδή κάνουν τη δουλειά τους», μια κατάσταση που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες χώρες με συλλήψεις αντιπολιτευόμενων και δημοσιογράφων.

Η κλιμάκωση των περιοριστικών μέτρων

Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις έρχονται εν μέσω μιας σειράς περιοριστικών μέτρων που έχουν εφαρμοστεί τους τελευταίους μήνες. Αυτά περιλαμβάνουν την ανάκληση διαβατηρίων από δημοσιογράφους ξένων μέσων ενημέρωσης, όπως ένας δημοσιογράφος του BBC Vietnamese, την απαγόρευση της έντυπης έκδοσης του Economist, την προσωρινή αναστολή της εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram και έναν διευρυμένο ρόλο για το Υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας. Ενώ τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης βρίσκονται υπό κρατικό έλεγχο, οι ξένοι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν συστηματική παρακολούθηση, απαιτήσεις έγκρισης ταξιδιών και περιορισμένη πρόσβαση σε εκδηλώσεις Τύπου.

Το μέλλον της ενημέρωσης στο Βιετνάμ

Η τροποποίηση του νόμου περί κρατικών απορρήτων, η οποία προσθέτει νέες κατηγορίες πληροφοριών στη λίστα των προστατευόμενων, θεωρείται από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα ως «ένα ακόμη εργαλείο καταστολής εναντίον ενός ήδη διαλυμένου τοπίου μέσων ενημέρωσης». Αυτό δημιουργεί ένα περιβάλλον φόβου και αυτολογοκρισίας, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολο για τους δημοσιογράφους να ασκήσουν ελεύθερα το επάγγελμά τους και να παρέχουν στο κοινό ανεξάρτητη πληροφόρηση. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς οι ενέργειες του Βιετνάμ υπονομεύουν τις αρχές της διαφάνειας και της ελευθερίας της έκφρασης.