Υδρόμετρα: Έρευνα για κατασπατάληση 500 εκατ. ευρώ από δήμους και ΔΕΥΑ

Σοβαρές καταγγελίες για κατασπατάληση ευρωπαϊκών κονδυλίων του ΕΣΠΑ ύψους έως 500 εκατ. ευρώ, μέσω προγραμμάτων εγκατάστασης «έξυπνων» υδρομέτρων από δήμους και Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), έχουν διαβιβαστεί στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ). Η υπόθεση, που αφορά φουσκωμένες τιμές και πιθανή δημιουργία καρτέλ, ερευνάται ήδη από την ΕΑΔ, την Επιτροπή Ανταγωνισμού και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στην Αθήνα.

Η υπόθεση των «έξυπνων» υδρομέτρων αναδεικνύει για ακόμα μία φορά την πολυπλοκότητα και τις προκλήσεις στη διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, ειδικά σε έργα που αφορούν την τοπική αυτοδιοίκηση. Τα ψηφιακά υδρόμετρα, αν και τεχνολογικά προηγμένα και ιδιαίτερα χρήσιμα για τον έλεγχο υπερκαταναλώσεων και διαρροών, αποτελούν αντικείμενο έρευνας για πιθανές ατασθαλίες στις προμήθειές τους, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ.

Η αποκάλυψη του σκανδάλου και οι εμπλεκόμενοι

Όπως αποκαλύπτει σήμερα η Καθημερινή, ένας μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος (whistleblower) προέβη σε καταγγελία στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), παρέχοντας εσωτερική πληροφόρηση για τις διαδικασίες προμήθειας και εγκατάστασης «έξυπνων» υδρομέτρων. Η έρευνα της ΕΑΔ, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, έχει ήδη ολοκληρώσει ελέγχους και συντάξει εκθέσεις για τρεις δήμους σε Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, ενώ η μεγαλύτερη έρευνα βασίζεται στην εν λόγω μαρτυρία. Το θέμα απασχολεί επίσης την Επιτροπή Ανταγωνισμού και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στην Αθήνα, όπου έχει φτάσει ογκώδης φάκελος καταγγελιών εδώ και μήνες.

Η πρόσκληση για το έργο «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Δικτύων Ύδρευσης» δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2023, χρηματοδοτούμενη μέσω ΕΣΠΑ. Συνολικά 55 προτάσεις από δήμους και Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) εγκρίθηκαν από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης – Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή (ΕΥΔ ΠΕΚΑ), με μέσο προϋπολογισμό 9 εκατ. ευρώ ανά έργο, φτάνοντας τη συνολική δαπάνη τα 500 εκατ. ευρώ.

Υπερκοστολογήσεις και καρτέλ: Τα στοιχεία της καταγγελίας

Οι καταγγελίες που εμπεριέχονται στους φακέλους που ερευνώνται είναι σοβαρές και τεκμηριωμένες με έγγραφα. Ο whistleblower φέρεται να έχει διαβιβάσει στοιχεία που αποδεικνύουν υπερκοστολόγηση των έργων, με ψηφιακά υδρόμετρα να αγοράζονται σε τιμές έως και 700% πάνω από τις τιμές της αγοράς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η προμήθεια υδρομέτρων από ιδιωτική εταιρεία σε ΔΕΥΑ της Κεντρικής Μακεδονίας προς 115 ευρώ το ένα, ενώ η ίδια εταιρεία πούλησε σε ΔΕΥΑ του νομού Θεσσαλονίκης αντίστοιχα υδρόμετρα προς 282 ευρώ, δηλαδή αυξημένα κατά 250%. Σε αντίθεση, έργα στην Κύπρο δείχνουν τιμή μονάδας μόλις 83 ευρώ.

Επιπλέον, υπάρχουν αναφορές για τη δημιουργία καρτέλ από τις εταιρείες εμπορίας υδρομέτρων. Στα περισσότερα από τα 55 έργα που χρηματοδοτήθηκαν μέσω προγραμμάτων ΕΣΠΑ, οι προσφερόμενες τιμές ήταν παραπλήσιες και αυξημένες κατά 200% σε σχέση με τις τιμές της αγοράς. Οι καταγγελίες περιλαμβάνουν επίσης την υλοποίηση έργων δίχως σαφείς και εμπεριστατωμένες μελέτες, οδηγώντας σε αυθαίρετες προμήθειες συσκευών και εξαρτημάτων σε ποσότητες μεγαλύτερες από τις πραγματικά απαιτούμενες, αυξάνοντας τη δαπάνη εις βάρος των κρατικών και ευρωπαϊκών ταμείων. Ένα παράδειγμα είναι η αγορά μεγαλύτερης ποσότητας αναμεταδοτών λόγω έλλειψης μελετών ραδιοηλεκτρικής κάλυψης.

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η έκταση των καταγγελιών και η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας υπογραμμίζουν την σοβαρότητα της υπόθεσης, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε ποινικές ευθύνες και την ανάγκη για επιστροφή σημαντικών ποσών ευρωπαϊκών κονδυλίων. Η διαφάνεια στις δημόσιες προμήθειες αποτελεί κεντρικό ζήτημα για την αξιοπιστία των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Οι επιπτώσεις και οι ευθύνες

Σε μία από τις υποθέσεις που ελέγχονται, αφορά σε νησί των Κυκλάδων, ο whistleblower έχει καταγγείλει προνομιακή ενημέρωση των εταιρειών που εμπορεύονται ψηφιακά υδρόμετρα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι εταιρείες να ανταποκρίνονται σε μόλις μία-δύο ημέρες στη δημόσια πρόσκληση της ΕΥΔ. Παράλληλα, υπάρχουν στοιχεία για «επικάλυψη φυσικού αντικειμένου», δηλαδή χρηματοδότηση του ίδιου έργου από διαφορετικά προγράμματα (π.χ., Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ), κάτι που απαγορεύεται. Αυτή η καταστρατήγηση φέρεται να έγινε εφικτή λόγω έλλειψης σχετικού ελέγχου και της αποδοχής υπεύθυνων δηλώσεων.

Εάν οι καταγγελίες επιβεβαιωθούν, η ευθύνη βαρύνει όχι μόνο τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης (δήμους και ΔΕΥΑ), αλλά και την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης – Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή (ΕΥΔ ΠΕΚΑ) και τη Γενική Γραμματεία ΕΣΠΑ, οι οποίες είχαν την ευθύνη έγκρισης των προτάσεων. Ο μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος φέρεται να στρέφει τα βέλη του και στον επικεφαλής της ΕΥΔ, υποστηρίζοντας ότι προέτρεπε τους υπαλλήλους να μην ασχολούνται με τις ελλείψεις των μελετών ή την επικάλυψη, με πρόσχημα την ανάγκη για γρήγορη υλοποίηση του έργου.

Η συνέχεια των ερευνών και οι προσδοκίες

Η ολοκλήρωση των ερευνών από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αναμένεται να φέρει στο φως επιβαρυντικά ευρήματα για όσους ενεπλάκησαν στις προμήθειες. Το θέμα, όπως αναφέρει η Καθημερινή, αναμένεται να απασχολήσει έντονα την πολιτική ζωή και τη Δικαιοσύνη το επόμενο διάστημα, καθώς οι διαστάσεις της φερόμενης κατασπατάλησης ευρωπαϊκών πόρων είναι ιδιαίτερα μεγάλες και αφορούν πλήθος δήμων και ΔΕΥΑ σε όλη τη χώρα. Η έκβαση των ερευνών θα καθορίσει τις περαιτέρω νομικές ενέργειες και τις πιθανές κυρώσεις για τους υπευθύνους.