Βία ανηλίκων: Οι ειδικοί αναλύουν τι οπλίζει το χέρι των εφήβων μετά τις επιθέσεις σε Κυψέλη και Χολαργό

Δύο πρόσφατα περιστατικά βίας με μαχαίρι, σε σχολείο της Κυψέλης και έξω από σχολείο στον Χολαργό, αναδεικνύουν την κλιμάκωση της νεανικής παραβατικότητας στην Ελλάδα. Τρεις ειδικοί, με δηλώσεις τους στην «Κ», αναλύουν τα χαρακτηριστικά αυτού του φαινομένου, εντοπίζοντας αλλαγές στη σκληρότητα και τον εξευτελισμό των θυμάτων. Η αδελφή της 16χρονης δράστιδας στην Κυψέλη υποστήριξε ότι η επίθεση οφειλόταν σε προσβλητικούς χαρακτηρισμούς που είχε δεχτεί η μαθήτρια.

Η πρόσφατη επίθεση με μαχαίρι σε σχολείο της Κυψέλης, όπου μία 16χρονη μαθήτρια τραυμάτισε συμμαθήτριά της, καθώς και το προηγούμενο περιστατικό στον Χολαργό, αποτελούν σημαντικά δείγματα της ανησυχητικής αύξησης της βίας μεταξύ των ανηλίκων. Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας διαρκώς εντεινόμενης συζήτησης για την αποτελεσματικότητα των μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης της παραβατικότητας των νέων, αναδεικνύοντας την ανάγκη για συστηματικότερη παρέμβαση σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας.

Η κλιμάκωση της νεανικής παραβατικότητας

Όπως μεταδίδει η Καθημερινή, επιστήμονες εντοπίζουν αλλαγές στη νεανική παραβατικότητα, η οποία γίνεται πιο σκληρή και πιο εξευτελιστική για το θύμα. Η επίθεση στην Κυψέλη, όπου μια 16χρονη μαθήτρια της Γ’ Γυμνασίου μαχαίρωσε 14χρονη συμμαθήτριά της στο 15ο Γυμνάσιο, ήταν η πιο πρόσφατη μιας αλυσίδας εξαιρετικά βίαιων περιστατικών που καταγράφονται μεταξύ εφήβων το τελευταίο διάστημα. Η δράστις, η οποία είχε δεχτεί προσβλητικούς χαρακτηρισμούς όπως «πρεζάκι» και «βρωμιάρα», βρισκόταν την πρώτη της ημέρα στο συγκεκριμένο σχολείο, καθώς της είχε επιβληθεί αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος λόγω προηγούμενης παραβατικής συμπεριφοράς, σύμφωνα με δηλώσεις της αδελφής της στο πρακτορείο ειδήσεων Orange Press.

Λίγες μέρες πριν από το περιστατικό στην Κυψέλη, ένας 14χρονος είχε χτυπηθεί με μαχαίρι έξω από σχολείο του Χολαργού. Ο δράστης, μάλιστα, είχε αναρτήσει βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο οποίο ομολογούσε την πράξη του χωρίς ίχνος μεταμέλειας. Ο ομότιμος καθηγητής Εγκληματολογίας του ΕΚΠΑ, Γιάννης Πανούσης, επισημαίνει ότι η νέα μορφή της νεανικής παραβατικότητας χαρακτηρίζεται από υπερβολική σκληρότητα και εξευτελισμό του άλλου, κυρίως μέσω αναρτήσεων στα social media, είσοδο των γυναικών σε παραβατικές συμπεριφορές και συχνότερη χρήση μαχαιριών. Ο κ. Πανούσης εκτιμά ότι αυτές οι επιθέσεις κατά πάσα πιθανότητα δεν προδίδουν ανθρωποκτόνο βούληση, αλλά αποτελούν έκφραση της αίσθησης ανωτερότητας του θύτη και της πρόθεσής του να δείξει ότι μπορεί να φτάσει στα άκρα.

Οι παράγοντες που ωθούν στη βία

Η αύξηση αυτών των βίαιων περιστατικών, σύμφωνα με τον καθηγητή Εγκληματολογίας Γιάννη Πανούση, μαρτυρά μια διαδρομή αντι-αξιών. Η είσοδος των νέων παιδιών νωρίτερα στο κοινωνικό γίγνεσθαι τους φέρνει και πιο κοντά στην αντικοινωνία, αυξάνοντας έτσι την παραβατικότητα. Η τακτική επιστημονική συνεργάτιδα του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, Αγγελική Καρδαρά, υπογραμμίζει ότι οι επιστήμονες έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για το κλιμακούμενο φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η έλλειψη ορίων και επίβλεψης από πλευράς των γονέων, καθώς και η υπερπροβολή ειδήσεων που αφορούν περιστατικά νεανικής παραβατικότητας, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα μιμητισμού. Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η αλόγιστη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συχνά οδηγεί στην ηρωοποίηση του δράστη, ενισχύοντας περαιτέρω την επικίνδυνη αυτή τάση. Η Εθνική Στρατηγική για την Πρόληψη της Βίας και την Αντιμετώπιση της Παραβατικότητας Ανηλίκων προσπαθεί να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα, αλλά οι προκλήσεις παραμένουν.

Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου

Η Αγγελική Καρδαρά τονίζει ότι πίσω από έναν ανήλικο που θα φτάσει στο σημείο να χρησιμοποιήσει μαχαίρι, υπάρχει μια οικογένεια με ορατές και μη ορατές δυσλειτουργίες, έλλειψη επικοινωνίας, απάθεια, αδιαφορία και παραμέληση. «Βλέπουμε περιπτώσεις γονέων που δεν θέτουν όρια και αφήνουν τα παιδιά τους ανεξέλεγκτα, χωρίς επίβλεψη και χωρίς γνώση για το τι κάνουν και πού βρίσκονται», αναφέρει. Συνεπώς, δεν βοηθούν το παιδί να θωρακιστεί με αξίες ή να μάθει τον σεβασμό και τα όρια.

Ο ψυχολόγος και ψυχαναλυτικός ψυχοθεραπευτής Θεόδωρος Παπαγαθονίκου συμφωνεί ότι οι παραβατικοί έχουν συχνά βιώσει τραύματα, βία, κακοποίηση και παραμέληση στην παιδική τους ηλικία. Αυτά γεννούν βία η οποία εκφράζεται από νωρίς, ειδικά στην εφηβεία, όπου το άτομο έχει χαμηλή ικανότητα ελέγχου των παρορμήσεων του. Ο κ. Παπαγαθονίκου αναρωτιέται αν η δράστις της Κυψέλης είχε δεχτεί υποστήριξη από το προηγούμενο σχολείο της, δεδομένου ότι και στο παρελθόν είχε επιδείξει παραβατική συμπεριφορά. Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της ανήλικης παραβατικότητας, η Ελληνική Αστυνομία έχει εντείνει τις ειδικές δράσεις σε διάφορες περιοχές.

Τι αναμένεται στη συνέχεια

Απαραίτητη θεωρείται από την κ. Καρδαρά η εμπλοκή του σχολείου και της πολιτείας στην προσπάθεια ενημέρωσης και εκπαίδευσης τόσο των γονιών όσο και των μαθητών. Το σχολείο δεν πρέπει να μένει αμέτοχο, και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μάθουν πώς να ενημερώνουν τους μαθητές για αυτά τα φαινόμενα. Ίσως θα πρέπει να γίνονται υποχρεωτικές εκπαιδεύσεις γονέων για το πώς να επικοινωνήσουν και πώς θα θωρακίσουν τα παιδιά τους. Ανεξάρτητα από τη νομική εξέλιξη της κάθε υπόθεσης, είναι ζωτικής σημασίας η παροχή ψυχοθεραπευτικής υποστήριξης στους δράστες, ώστε να επεξεργαστούν την οργή που έχουν και μελλοντικά να ενταχθούν στην κοινωνία.