- Το γεφύρι της Πλάκας αναστηλώθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2019, τέσσερα χρόνια μετά την κατάρρευσή του.
- Η ανακατασκευή ήταν η πρώτη λίθινης γέφυρας στην Ελλάδα, αποτελώντας παγκόσμιο παράδειγμα.
- Η κατάρρευση οφειλόταν σε συσσωρευτική υποσκαφή και έλλειψη συντήρησης, όχι σε κακή αρχική κατασκευή.
- Η αναστήλωση ακολούθησε πιστά την αρχική τεχνική, χρησιμοποιώντας παραδοσιακά υλικά και μεθόδους.
- Το έργο αποτελεί μάθημα για την ανάγκη προληπτικής συντήρησης και προστασίας των ιστορικών μνημείων.
Το ιστορικό γεφύρι της Πλάκας, το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων, παραδόθηκε ξανά προς χρήση στις 4 Δεκεμβρίου 2019, τέσσερα χρόνια μετά την κατάρρευσή του την 1η Φεβρουαρίου 2015 λόγω σφοδρής κακοκαιρίας. Η ανακατασκευή του αποτελεί την πρώτη λίθινης γέφυρας στην Ελλάδα και ένα παγκόσμιο παράδειγμα, αναδεικνύοντας τη σημασία της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς προσπάθειας αναγέννησης ενός εμβληματικού μνημείου, που όχι μόνο αποκατέστησε μια κρίσιμη υποδομή, αλλά και έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη για προληπτική συντήρηση και σεβασμό στην παραδοσιακή τεχνογνωσία. Η ιστορία του γεφυριού της Πλάκας, από την κατασκευή του πριν από 150 χρόνια μέχρι την κατάρρευσή του και την εντυπωσιακή αναστήλωσή του, αποτελεί ένα ζωντανό μάθημα για το πώς αντιμετωπίζουμε τα έργα του παρελθόντος.
Η κατάρρευση και η διπλή σημασία της αναστήλωσης
Στις 4 Δεκεμβρίου 2019, η «Ακρόπολη της Ηπείρου», το γεφύρι της Πλάκας, με ύψος 21 μέτρα και άνοιγμα καμάρας 42 μέτρα, παραδόθηκε ξανά στους κατοίκους της περιοχής. Η εκκωφαντική κατάρρευσή του την 1η Φεβρουαρίου 2015, εξαιτίας σφοδρής κακοκαιρίας, είχε αφήσει ένα κενό όχι μόνο στην επικοινωνία των Βόρειων Τζουμέρκων με την Άρτα και τα Γιάννενα, αλλά και στην συλλογική μνήμη. Η παράδοσή του είχε διπλή σημασία: ήταν η πρώτη ανακατασκευή λίθινης γέφυρας στην Ελλάδα και ένα από τα λίγα παρόμοια έργα παγκοσμίως, αλλά και ένα μάθημα για την ανεπαρκή συντήρηση σημαντικών έργων του παρελθόντος. Το γεφύρι εξυπηρετούσε για περισσότερα από 150 χρόνια τις ανάγκες επικοινωνίας, αποτελώντας το μοναδικό πέρασμα όταν ο Άραχθος πλημμύριζε.
Η σφοδρή κακοκαιρία που οδήγησε στην κατάρρευση του γεφυριού της Πλάκας αναδεικνύει την ευπάθεια των υποδομών απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα, ειδικά όταν συνδυάζονται με την έλλειψη συντήρησης. Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές και τους ειδικούς είναι ότι παρόμοια προβλήματα, όπως η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και η αδιαφορία για τις προειδοποιητικές μελέτες, μπορούν να οδηγήσουν σε νέες καταστροφές σε άλλα ιστορικά μνημεία και υποδομές της χώρας.
Τεχνικές προκλήσεις και μαθήματα από το παρελθόν
Η ανακατασκευή του γεφυριού έθεσε ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς θα ξαναχτιστεί ένα πέτρινο γεφύρι όταν οι παλιοί μάστορες και η τεχνογνωσία έχουν χαθεί; Σύμφωνα με τον Μανόλη Κορρέ, αρχιτέκτονα και ομότιμο καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, η θέση ήταν αδιαπραγμάτευτη: η γέφυρα έπρεπε να ξαναχτιστεί ακριβώς όπως η αρχική. Ο κ. Κορρές υπογραμμίζει ότι η γέφυρα του Μπέκα, που έμεινε όρθια για ενάμιση αιώνα χωρίς συντήρηση, ήταν ένα αριστούργημα. «Η γέφυρα δεν έπεσε επειδή ο κατασκευαστής της δεν έκανε καλά τη δουλειά του. Έπεσε επειδή εμείς δεν κάναμε καλά τη δική μας», εξηγεί.
Προτεινόμενο Κούβα: Μεγάλο μπλακ άουτ στην Αβάνα μετά από μερική κατάρρευση του δικτύου
Ο Χρήστος Γιαννέλος, πολιτικός μηχανικός της ομάδας στατικής μελέτης, προσθέτει ότι η γέφυρα δεν κατέρρευσε από την ορμή του νερού, αλλά λόγω της συνεχούς ροής του Αράχθου που προκάλεσε συσσωρευτική υποσκαφή. Μάλιστα, ήδη από το 1985, ο Δημήτρης Μπακάλης είχε εντοπίσει σοβαρά προβλήματα στα θεμέλια σε διπλωματική εργασία, αλλά η μελέτη λησμονήθηκε. Αυτό αποτελεί ένα ηχηρό μάθημα για την ανάγκη συντήρησης των έργων και την αξιοποίηση των επιστημονικών πορισμάτων.
Η τεχνική του παρελθόντος στην πράξη
Από τεχνικής σκοπιάς, ένα εντυπωσιακό εύρημα ήταν η ύπαρξη ξύλινων στοιχείων μέσα στη μάζα της γέφυρας, όπως εξηγεί ο κ. Χρήστος Τάκος, που εκπόνησε την αρχιτεκτονική μελέτη. Αυτά τα ξύλα χρησίμευαν για να κρατήσουν τα τόξα μέχρι να αποκτήσουν αντοχή τα κονιάματα. Η ομάδα αναστήλωσης, πιστή στο αρχικό σχέδιο, ακολούθησε την ίδια τεχνική, χρησιμοποιώντας ξύλα παρότι δεν ήταν πλέον απαραίτητα. Ο κ. Κορρές παρομοίασε αυτή την επιλογή με «ναυαγούς που βάζουν ένα μήνυμα μέσα σε ένα μπουκάλι», αφήνοντας ένα μήνυμα για τις επόμενες γενιές.
Η επόμενη μέρα και το μήνυμα για τη διατήρηση
Ο κ. Κορρές είχε προειδοποιήσει στην «Κ» μετά την κατάρρευση: «Τώρα πλέον δεν βιαζόμαστε. Αργήσαμε πολύ και έπεσε. Αν είναι να βιαστούμε για κάτι, από αύριο να πάμε να δούμε όλες τις γέφυρες που δεν έχουν πέσει ακόμη, ώστε να τις προλάβουμε». Τα γεφύρια, όπως σημειώνει ο κ. Σπύρος Μαντάς, μελετητής των πέτρινων γεφυριών της Ηπείρου, είναι σύμβολο του λαού μας, δείχνοντας την εξωστρέφεια και την επιθυμία για επικοινωνία. Κάθε φορά που επιστρέφουμε σε τέτοια τοπόσημα, είναι απαραίτητο να θυμόμαστε την ευθύνη που έχουμε για τη διατήρηση της μνήμης και της ιστορίας τους, μέσα από την ενεργή προστασία και συντήρηση.
Μαθήματα συντήρησης και προστασίας μνημείων
- Τακτική επιθεώρηση υποδομών: Εντοπισμός προβλημάτων στα θεμέλια και τη δομή πριν εξελιχθούν.
- Αξιοποίηση μελετών: Μην αφήνετε μελέτες που εντοπίζουν κινδύνους να λησμονηθούν.
- Διατήρηση παραδοσιακής τεχνογνωσίας: Ενσωμάτωση παλαιών μεθόδων στην αναστήλωση.
- Προληπτική συντήρηση: Επενδύστε στην πρόληψη αντί στην ανακατασκευή μετά την καταστροφή.
- Σεβασμός στην αρχική κατασκευή: Ανακατασκευάστε με πιστότητα στο πρωτότυπο σχέδιο.
