- Νέα πολεοδομικά σχέδια για Σίφνο και Σέριφο παρουσιάστηκαν, καθορίζοντας τη δόμηση για τα επόμενα 15 χρόνια.
- Οι προτάσεις προκρίνουν τη συνέχιση της «ήπιας» τουριστικής ανάπτυξης, με ελάχιστους αυστηρούς περιορισμούς στην εκτός σχεδίου δόμηση.
- Οι τοπικές κοινωνίες είναι διχασμένες, με κοινό αίτημα την απαγόρευση των στρατηγικών επενδύσεων στα νησιά.
- Η καθυστέρηση στην κύρωση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ) για τις περιοχές Natura δημιουργεί αβεβαιότητα.
- Σημαντικά χωροταξικά εργαλεία παραμένουν ακύρωτα επί διετία, επιδεινώνοντας την άναρχη ανάπτυξη.
Τα νέα πολεοδομικά σχέδια για τη Σίφνο και τη Σέριφο παρουσιάστηκαν πρόσφατα, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου προγράμματος για τις Κυκλάδες, με στόχο να καθορίσουν τη δόμηση των νησιών για τα επόμενα 15 χρόνια. Οι προτάσεις, παρότι αναγνωρίζουν την άναρχη επέκταση της εκτός σχεδίου δόμησης, προκρίνουν τη συνέχιση του υφιστάμενου μοντέλου «ήπιας» τουριστικής ανάπτυξης, προκαλώντας διχασμό στις τοπικές κοινωνίες και ανησυχίες για την αλλοίωση της κυκλαδίτικης ταυτότητας.
Η εκπόνηση πολεοδομικών σχεδίων σε όλη τη χώρα αποτελεί μια ιστορική ευκαιρία για την οργάνωση του χώρου, ειδικά σε περιοχές όπως οι Κυκλάδες που βιώνουν μια άνευ προηγουμένου οικοδομική έκρηξη και απότομη τουριστικοποίηση. Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας περιόδου όπου η κυκλαδίτικη ταυτότητα τέθηκε υπό απειλή, με φαινόμενα υποβάθμισης και προβλήματα αστικού τύπου να εμφανίζονται σε πολλά νησιά.
Τα νέα πολεοδομικά σχέδια και η φιλοσοφία τους
Την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2025 παρουσιάστηκε η πρόταση των μελετητών για τη Σέριφο, ενώ την Δευτέρα 15 Δεκεμβρίου 2025 ακολούθησε η Σίφνος. Προηγήθηκαν παρουσιάσεις για τη Μήλο την προηγούμενη εβδομάδα, ενώ αναμένονται για την Κίμωλο και την Κύθνο. Κοινή συνισταμένη των προτάσεων φαίνεται να είναι η απουσία αυστηρού περιορισμού της δόμησης και η συνέχιση, σε μεγάλο βαθμό, της σημερινής κατάστασης. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις περιοχών όπου προτείνεται η απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης για προστασία. Αντιθέτως, στις περισσότερες περιοχές εξακολουθούν να επιτρέπονται οι περισσότερες χρήσεις, με υποσχέσεις από το Υπουργείο Περιβάλλοντος για εντατικοποίηση των πολεοδομικών ελέγχων, οι οποίοι ήταν ανύπαρκτοι επί δεκαετίες.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι ότι οι αποφάσεις αυτές, αν και μπορεί να ωφελούν βραχυπρόθεσμα τοπικά και υπερτοπικά οικονομικά συμφέροντα, θα αλλάξουν τις Κυκλάδες για πάντα. Η προώθηση ακόμα περισσότερης τουριστικής ανάπτυξης και δόμησης, πάντα χαρακτηρισμένης ως «ήπια», περιλαμβάνεται στις προτάσεις, δημιουργώντας στις τοπικές κοινωνίες την εντύπωση ότι οι ρυθμίσεις έχουν συγκεκριμένους «παραλήπτες», λόγω της ανωριμότητας των μελετών που ανατέθηκαν μόλις πριν από μερικούς μήνες.
Αναλυτικά οι προτάσεις για Σέριφο και Σίφνο
Στη Σέριφο, το σχέδιο αναγνωρίζει την ανάγκη ανασυγκρότησης του πρωτογενούς τομέα και την προστασία των λιβαδικών εκτάσεων. Ορίζεται μια μεγάλη ζώνη «ήπιας τουριστικής ανάπτυξης και ανάδειξης του αγροτικού και πολιτιστικού τοπίου», όπου θα συνεχιστεί η δόμηση για κατοικία, οικοτουρισμό και υποστηρικτικές χρήσεις. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η εγκαταλελειμμένη μεταλλευτική ζώνη, την οποία η τοπική κοινωνία ζητάει να αναδειχθεί ως ιστορικό – μεταλλευτικό πάρκο, σύμφωνα με μελέτη του Δήμου και του ΕΜΠ. Ωστόσο, η μελέτη που προωθεί ο ιδιοκτήτης της έκτασης και ενέκρινε το ΥΠΠΟ, την εντάσσει σε πλαίσιο τουριστικής αξιοποίησης, επιτρέποντας την ανάπτυξη πολιτιστικών εγκαταστάσεων με περιορισμένο αριθμό κλινών.
Για τη Σίφνο, η οποία θεωρείται ήδη ανεπτυγμένη τουριστικά, οι προτεραιότητες του νέου πλαισίου είναι η διατήρηση της αγροτικής γης και η δημιουργία περιοχών ήπιας τουριστικής ανάπτυξης. Η δόμηση περιορίζεται δραστικά σε δύο συγκεκριμένες περιοχές (υψώματα βόρειας Σίφνου και περιοχή Natura έως νότιες ακτές). Το μεγαλύτερο μέρος του νησιού περιλαμβάνεται σε «ζώνες ελέγχου χρήσεων γης», όπου η δόμηση θα συνεχιστεί με τον χαρακτηρισμό «ήπια». Στις «ζώνες τουρισμού», επιτρέπονται μικρές τουριστικές μονάδες, με τον αριθμό των κλινών να καθορίζεται σε επόμενη φάση, «προκειμένου να αποφευχθεί η αλλοίωση της φυσιογνωμίας της περιοχής».
Οι αντιδράσεις και οι διχασμένες τοπικές κοινωνίες
Οι παρουσιάσεις των πολεοδομικών σχεδίων ανέδειξαν και τα ζητήματα που δημιουργεί η απροθυμία του Υπουργείου Περιβάλλοντος να κυρώσει τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) για τις περιοχές Natura 2000. Οι ΕΠΜ, οι οποίες είναι έτοιμες εδώ και αρκετά χρόνια, θα όριζαν τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης σε αυτές τις ευαίσθητες περιοχές. Χωρίς την κύρωσή τους, τα πολεοδομικά σχέδια αφορούν μόνο ένα μέρος της έκτασης των νησιών, στερώντας από τους πολίτες μια συνολικότερη εικόνα του σχεδιασμού για τον τόπο τους. Αυτό το ζήτημα αναδείχθηκε και στο συνέδριο Reimagine Tourism 2025, όπου τονίστηκε η ανάγκη για θέσπιση ορίων προς προστασία του περιβάλλοντος.
Οι τοπικές κοινωνίες εμφανίζονται διχασμένες. Σε νησιά όπως η Σαντορίνη και η Πάρος, ζητούνται αυστηρότεροι περιορισμοί, ενώ σε άλλα, όπως η Μήλος, ακόμα και οι ελάχιστοι περιορισμοί αντιμετωπίζονται ως «αιτία πολέμου», όπως φάνηκε και από την οικοδομική έξαρση ενόψει πολεοδομικού σχεδίου. Κοινός τόπος σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων είναι το αίτημα για απαγόρευση των στρατηγικών επενδύσεων. Μάλιστα, η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Νοτίου Αιγαίου (ΠΕΔΝΑ) υιοθέτησε την Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2025 πρόταση του δημάρχου Σαντορίνης Νίκου Ζώρζου, περί απαγόρευσης των στρατηγικών επενδύσεων στις Κυκλάδες. Στη Σέριφο, η απόρριψη ενός σχεδίου για ξενοδοχείο 4 αστέρων με τελεφερίκ στην περιοχή Γάνεμα, λόγω ασυμβατότητας με τον χαρακτηρισμό του νησιού ως τοπίου ιδιαιτέρου κάλλους, αποτελεί ένα παράδειγμα της αντίστασης σε συγκεκριμένες επενδύσεις.
Η επόμενη μέρα για τις Κυκλάδες
Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι σημαντικά χωροταξικά εργαλεία, όπως το νέο χωροταξικό για τον τουρισμό, το Περιφερειακό Χωροταξικό του Νοτίου Αιγαίου και τα Ειδικά Χωροταξικά για τις ΑΠΕ, είναι έτοιμα εδώ και μια διετία αλλά δεν κυρώνονται. Αυτή η καθυστέρηση δημιουργεί ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και επιτρέπει την συνέχιση πρακτικών που αλλοιώνουν το φυσικό και πολιτιστικό τοπίο. Η πρώτη μελέτη παρουσιάστηκε πριν από ένα έτος στη Μύκονο, ενώ ακολούθησε η Σαντορίνη, η οποία ήταν το μόνο σχέδιο που προέβλεπε κάποιες απαγορεύσεις στην ανέγερση νέων κτιρίων σε ευαίσθητες ζώνες, όπως η Καλντέρα. Ωστόσο, ακόμα και σε νησιά με οξυμένα προβλήματα όπως η Μύκονος, η Σαντορίνη και η Πάρος, προβλέπεται αύξηση των αρτιοτήτων αντί για απαγόρευση της περαιτέρω τσιμεντοποίησης της υπαίθρου. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα κληθεί να απαντήσει εάν οι επιλογές αυτές θα οδηγήσουν σε καλύτερες ή χειρότερες Κυκλάδες.
