Ψηφιακό διαβατήριο για τα αγροτικά προϊόντα: Πώς θα γνωρίζετε τι αγοράζετε

Ένα «ψηφιακό διαβατήριο» για τα αγροτικά προϊόντα, το οποίο θα επιτρέπει στους καταναλωτές να ελέγχουν τη γνησιότητα και την ποιότητα των τροφίμων μέσω ενός κωδικού QR, αναπτύχθηκε από μια μεγάλη ευρωπαϊκή κοινοπραξία. Το πρόγραμμα, με την ονομασία «Theros», συντονίζεται από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και στοχεύει στην καταπολέμηση της παραπλάνησης και την ανάδειξη παρατυπιών στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Η ανάπτυξη του ψηφιακού διαβατηρίου για τα αγροτικά προϊόντα αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη στον τομέα της επισιτιστικής ασφάλειας και της διαφάνειας της αγοράς, καθώς έρχεται να καλύψει ένα κενό αξιοπιστίας που ταλαιπωρεί επί χρόνια τους καταναλωτές. Η πρωτοβουλία αυτή, που εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της χρήσης της τεχνολογίας για την προστασία του καταναλωτή, αναμένεται να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την προέλευση και την ποιότητα των τροφίμων που φτάνουν στο τραπέζι μας.

Το πρόγραμμα «Theros» και οι στόχοι του

Το ευρωπαϊκό έργο «Theros», το οποίο συντονίζει το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, ολοκλήρωσε τρία χρόνια εντατικής έρευνας. Στο πλαίσιο αυτό, 17 φορείς από επτά χώρες συνεργάστηκαν για να αναπτύξουν ψηφιακά εργαλεία που θα παρέχουν με επιστημονική ακρίβεια και αξιοπιστία σημαντικές πληροφορίες για τα αγροτικά προϊόντα. Όπως εξηγεί στην «Κ» ο διευθυντής Έρευνας και Ανάπτυξης του ΕΠΙΣΕΥ και επιστημονικός συντονιστής του έργου, δρ Άγγελος Αμδίτης, στόχος είναι οι καταναλωτές να γνωρίζουν αν τα προϊόντα είναι όντως βιολογικά ή αν φέρουν την ένδειξη Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) από την προβλεπόμενη περιοχή.

Τεχνολογία αιχμής για την παρακολούθηση των προϊόντων

Το «Theros» αξιοποιεί την πλέον σύγχρονη τεχνολογία για την παρακολούθηση των προϊόντων σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιούνται δορυφορικές εικόνες και δεδομένα από το Copernicus-Sentinel 2, καθώς και drones για τη χαρτογράφηση των χωραφιών. Η ανάλυση αυτών των δεδομένων επιτρέπει την εξακρίβωση των προβλεπόμενων διαδικασιών παραγωγής, όπως η υγεία της βλάστησης, η χρήση φυτοφαρμάκων και η κυκλοφορία του νερού σε βιολογικές καλλιέργειες.

Επιπλέον, ο έλεγχος επεκτείνεται και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς των προϊόντων. Ο δρ Αμδίτης αναφέρει τη χρήση φωτονικών αισθητήρων που λαμβάνουν στοιχεία για τη σύσταση και την ποιότητα των προϊόντων χωρίς παρεμβατική λειτουργία. Για παράδειγμα, η σύσταση των ελληνικών μήλων μπορεί να διακριβωθεί, αποκαλύπτοντας τυχόν παρεμβάσεις. Ακόμη, γενετική ανάλυση με DNA kit επιτρέπει την ταυτοποίηση της προέλευσης, όπως δοκιμάστηκε πιλοτικά με επιτυχία σε μύδια της Γαλικίας στην Ισπανία. Τέλος, αισθητήρες IoT και συσκευές AgroNode συλλέγουν δεδομένα θερμοκρασίας, υγρασίας και τοποθεσίας κατά τη μεταφορά, όλα ενσωματωμένα σε ένα ενιαίο μοντέλο για τη δημιουργία του ψηφιακού διαβατηρίου.

Πιλοτικά ευρήματα και οφέλη για τον καταναλωτή

Από την πιλοτική δορυφορική παρατήρηση περίπου 13.000 καλλιεργειών στην Ελλάδα, καθώς και από τους ελέγχους προϊόντων, έχουν προκύψει ασυμφωνίες και αποκλίσεις μεταξύ των δηλωμένων και των πραγματικών πρακτικών βιολογικής καλλιέργειας. Αυτές οι αποκλίσεις εντοπίστηκαν σε καλλιέργειες πορτοκαλιών, μανταρινιών, γκρέιπ φρουτ, ακτινίδιων και ελαιόδεντρων, καθώς και σε αροτραίες καλλιέργειες κυρίως στην Κεντρική Μακεδονία, τη Δυτική Στερεά, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Με το «ψηφιακό διαβατήριο», οι καταναλωτές θα έχουν πλήρη δεδομένα για να διαπιστώνουν αν τα προϊόντα που αγοράζουν είναι όντως βιολογικά ή αν η γεωγραφική τους ένδειξη είναι αληθής, αποφεύγοντας έτσι φαινόμενα παραπλάνησης και αναδεικνύοντας τις παρατυπίες σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.

Νομικοί κύκλοι και αναλυτές της αγοράς επισημαίνουν ότι η επιτυχία του προγράμματος «Theros» εξαρτάται άμεσα από την ενεργό συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Από ελληνικής πλευράς, συνεργάστηκαν ο ΕΛΓΟ Δήμητρα και φορείς πιστοποίησης όπως το Ινστιτούτο Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων Δυτικής Ελλάδας, ο BIO Hellas και το Bio Network West Hellas. Η μη συμμετοχή, όπως τονίζει ο δρ Αμδίτης, θα σημαίνει ότι τα προϊόντα δεν θα μπορούν να αποκτήσουν το ψηφιακό διαβατήριο, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια ανταγωνιστικότητας για τους παραγωγούς.

Η επόμενη μέρα για τους καταναλωτές

Οι πολίτες θα έχουν πρόσβαση στα στοιχεία του «ψηφιακού διαβατηρίου» των προϊόντων με δύο τρόπους: είτε μέσω ενός κωδικού QR που θα βρίσκεται στη συσκευασία, είτε ανατρέχοντας σε μια ειδικά διαμορφωμένη ιστοσελίδα. Το έργο «Theros» είχε προϋπολογισμό 4.739.281,75 ευρώ και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση με 3.999.961 ευρώ, στο πλαίσιο του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Ορίζοντας 2020». Αυτή η επένδυση στην τεχνολογία και τη διαφάνεια αναμένεται να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και να συμβάλει στην προώθηση ποιοτικών και πιστοποιημένων αγροτικών προϊόντων.