Ο χάρτης σεισμικής επικινδυνότητας της Ελλάδας ξανασχεδιάζεται μετά από 22 χρόνια

Πενήντα Έλληνες επιστήμονες, με πρωτοβουλία του ΟΑΣΠ, εργάζονται για τον πλήρη ανασχεδιασμό του χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας της Ελλάδας, 22 χρόνια μετά την τελευταία επικαιροποίηση. Ο νέος Αντισεισμικός Κανονισμός θα ενσωματώσει χιλιάδες νέα δεδομένα και την εμπειρία από ισχυρούς σεισμούς που δεν είχαν ληφθεί υπόψη, στοχεύοντας στη βελτίωση της ανθεκτικότητας των κτιρίων.

Αυτή η σημαντική πρωτοβουλία έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς ιστορίας αντισεισμικών κανονισμών στην Ελλάδα, με τον τελευταίο να έχει τεθεί σε ισχύ το 2003, βασιζόμενος όμως σε δεδομένα που έφταναν μέχρι το 1995. Η ανάγκη για επικαιροποίηση ήταν επιτακτική, καθώς η σεισμολογική γνώση και τα διαθέσιμα τεχνολογικά εργαλεία έχουν προχωρήσει ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες, καθιστώντας τον προηγούμενο κανονισμό απαρχαιωμένο ως προς την κάλυψη των σύγχρονων δεδομένων.

Ο ανασχεδιασμός του Αντισεισμικού Κανονισμού

Τον τελευταίο χρόνο, μία ομάδα 50 Ελλήνων επιστημόνων, υπό την αιγίδα του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), εργάζεται εντατικά για τη δημιουργία του σύγχρονου Αντισεισμικού Κανονισμού της Ελλάδας. Το έργο περιλαμβάνει τη λεπτομερή χαρτογράφηση της σεισμικότητας των ενεργών ρηγμάτων και την ακριβέστερη προσέγγιση της απόκρισης των κατασκευών στις σεισμικές δονήσεις, με απώτερο στόχο τον σχεδιασμό κτιρίων υψηλής αντοχής. Ουσιαστικά, δημιουργείται ένας Νέος Χάρτης Ζωνών Σεισμικής Επικινδυνότητας, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον ισχύοντα, ο οποίος έχει καθυστερήσει να ανανεωθεί.

Όπως τονίζει στην «Κ» ο καθηγητής Σεισμολογίας του ΑΠΘ και γενικός συντονιστής του έργου, Κώστας Παπαζάχος, «τα τελευταία 30 χρόνια, η γνώση μας έχει προχωρήσει πάρα πολύ και οι εξελίξεις στο επιστημονικό αντικείμενο είναι “τερατώδεις”». Επεσήμανε ότι το 1995 η Ελλάδα διέθετε περίπου 200 καταγραφές ισχυρής σεισμικής κίνησης, ενώ σήμερα ο ρυθμός συλλογής δεδομένων είναι δύο τάξεις μεγέθους μεγαλύτερος, επιτρέποντας πολύ πιο ακριβείς υπολογισμούς για τον νέο χάρτη.

Ο κ. Παπαζάχος υπογράμμισε ότι σημαντικά σεισμικά γεγονότα, όπως ο σεισμός της Αθήνας το 1999, καθώς και οι σεισμοί της Σάμου, του Τυρνάβου και της Κεφαλονιάς, δεν έχουν ενσωματωθεί στον ισχύοντα κανονισμό. Αυτό, αν και δεν καθιστά τον σημερινό κανονισμό κακό, καθιστά απαραίτητη την ανανέωσή του, η οποία, κατά τη γνώμη του, έχει καθυστερήσει.

Νέα δεδομένα και τεχνολογίες

Το προσχέδιο του νέου κανονισμού ενσωματώνει όλα τα νεότερα στοιχεία από τη Σεισμολογία και τη Μηχανική. Αυτό καθίσταται εφικτό χάρη στα εξελιγμένα όργανα και το πιο πυκνό σεισμολογικό δίκτυο της χώρας, τα οποία παρέχουν αναλυτικά δεδομένα για τον τρόπο εκδήλωσης των σεισμών, τη διάδοση της σεισμικής κίνησης, τα ενεργά ρήγματα και τους τύπους τους.

Ο κ. Παπαζάχος εξήγησε ότι η λεπτομερής μέτρηση του πώς εξελίσσεται και απλώνεται η ενέργεια σε διάφορα σημεία του ελληνικού χώρου ήταν άγνωστη το 1995, αλλά πλέον είναι εφικτή. «Γίνεται μία μεγάλη εθνική, αλλά και ευρωπαϊκή προσπάθεια να εντοπίσουμε τα κυριότερα ενεργά ρήγματα του ελληνικού χώρου, μήκους άνω των 30 χλμ., που δίνουν ισχυρούς, καταστροφικούς σεισμούς, άνω των 6,5 Ρίχτερ», σημείωσε.

Η ασφάλεια των υφιστάμενων κτιρίων και οι προκλήσεις

Οι ακριβέστεροι υπολογισμοί του νέου σχεδίου αναμένεται να οδηγήσουν σε βελτιωμένο σχεδιασμό των νέων κτιρίων και σε σημαντική μείωση του κινδύνου για φθορές ή καταρρεύσεις. Ωστόσο, τίθεται το ερώτημα της ασφάλειας των υφιστάμενων κατασκευών, δεδομένης της υψηλής σεισμικότητας της Ελλάδας, η οποία έχει ιστορικά βιώσει μεγάλους σεισμούς.

Ο καθηγητής Σεισμολογίας και διευθυντής του Τομέα Γεωφυσικής-Γεωθερμίας του ΕΚΠΑ, δρ Γιώργος Καβύρης, απαντά ότι «τα περισσότερα κτίρια, ειδικά εκείνα που κατασκευάστηκαν μετά την εφαρμογή του ισχύοντα ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού, έχουν ανταποκριθεί ικανοποιητικά σε σεισμούς». Ανέφερε ως παραδείγματα τους σεισμούς σε Κεφαλονιά (2014), Λευκάδα (2015), Λέσβο και Κω (2017), Σάμο (2020) και Αρκαλοχώρι (2021), όπου δεν παρατηρήθηκαν καταρρεύσεις σύγχρονων υποδομών.

Παρόλα αυτά, ο κ. Καβύρης επισημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός, ιδίως για τα παλαιότερα κτίρια που ανεγέρθηκαν πριν την εφαρμογή αυστηρότερων αντισεισμικών ελέγχων. Πολλά από αυτά ενδέχεται να παρουσιάζουν ευπάθειες, όπως ακατάλληλα υλικά ή ελλιπή θεμέλια, και να χρήζουν ενίσχυσης για να αντέξουν σε ισχυρούς σεισμούς.

Σε σύγκριση με γειτονικές χώρες με παρόμοιο σεισμοτεκτονικό καθεστώς, όπως η Τουρκία ή η Ιταλία, τα κτίρια στην Ελλάδα φαίνεται να έχουν καλύτερη συμπεριφορά. Ο υπάρχων κανονισμός έχει εξυπηρετήσει τις ανάγκες της χώρας σε μεγάλο βαθμό, αλλά η εμπειρία από πρόσφατους σεισμούς δείχνει ότι χρειάζεται συνεχής βελτίωση.

Νομικοί και τεχνικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η διαφάνεια στα δεδομένα και η δημόσια διαβούλευση που προωθείται για τον νέο κανονισμό αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την αποδοχή και την αποτελεσματική εφαρμογή του. Η δυνατότητα ελέγχου και αναπαραγωγής των αποτελεσμάτων από επιστήμονες εκτός Ελλάδας ενισχύει την αξιοπιστία του έργου και διασφαλίζει τη διεθνή αναγνώριση των νέων προδιαγραφών.

Η επόμενη μέρα και οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές

Η ομάδα έργου, η οποία συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 2022 και εργάζεται συστηματικά από το 2024, αποτελείται από διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες από κορυφαίους ερευνητικούς φορείς όπως το ΕΚΠΑ, το ΑΠΘ, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Στόχος είναι η παρουσίαση των αποτελεσμάτων το 2026.

Η πρώτη φάση του έργου, που αφορούσε τη διαμόρφωση των προδιαγραφών, έχει ολοκληρωθεί, ενώ έχει ήδη ενεργοποιηθεί η δεύτερη φάση, η παραγωγή των χαρτών. Το 2027, τίθενται σε ισχύ οι ευρωκώδικες 2ης γενιάς, γεγονός που καθιστά επιτακτική την άμεση διαβούλευση των ελληνικών ευρημάτων μετά την παρουσίασή τους. Ο κ. Παπαζάχος τόνισε τη σημασία του δημόσιου διαλόγου με τον επιστημονικό και τεχνικό κόσμο, ώστε να εντοπιστούν τυχόν αδυναμίες και να γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια και την ελέγξιμη παραγωγή αποτελεσμάτων.