Λαγυνά Έβρου: Το παλιό σπίτι που αναβιώνει την τέχνη του παραδοσιακού κοσμήματος του 1900

Στο ακριτικό χωριό Λαγυνά του Έβρου, ένα παλιό σπίτι μετατρέπεται σε ζωντανό εργαστήριο χαντροπλεκτικής, αναβιώνοντας σπάνια κοσμήματα του 1900. Ο Θανάσης Τσολάκης ανοίγει τις πόρτες της κληρονομιάς του, δημιουργώντας έναν χώρο συνάντησης που δίνει πνοή σε έναν τόπο που απειλείται από την πληθυσμιακή ερήμωση.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς παράδοσης στον νομό Έβρου, όπου η χειροτεχνία αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της οικιακής οικονομίας και της κοινωνικής ταυτότητας. Στα Λαγυνά, ένα χωριό λίγα χιλιόμετρα έξω από το Σουφλί, η αναβίωση αυτή δεν αφορά μόνο την αισθητική, αλλά τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης σε μια περιοχή όπου οι περισσότεροι μόνιμοι κάτοικοι είναι ηλικιωμένοι και τα φώτα στα σπίτια σβήνουν σταδιακά.

Η τέχνη της χαντροπλεκτικής και η αποκωδικοποίηση του παρελθόντος

Ο Θανάσης Τσολάκης, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Αλεξανδρούπολη, αποφάσισε να αξιοποιήσει το σπίτι που κληρονόμησε από τη γιαγιά του, τη Σουλτάνα, όχι ως μουσειακό έκθεμα, αλλά ως ενεργό εργαστήριο. Η ενασχόλησή του ξεκίνησε μέσα από τον παραδοσιακό χορό και τη μαθητεία του δίπλα στον ερευνητή Γιώργο Ζιώγα. Η διαδικασία που ακολουθεί θυμίζει επιστημονική έρευνα, καθώς χρειάστηκε να «χαλάσει» παλιά κοσμήματα για να ανιχνεύσει τη διαδρομή των νημάτων και να χαρτογραφήσει τα μοτίβα από την αρχή.

Στο εργαστήριο, γυναίκες και άντρες μαθαίνουν πώς να «διαβάζουν» ένα μοτίβο και πώς να χρησιμοποιούν το βελόνι με γεωμετρική ακρίβεια. Η κατασκευή απαιτεί υπομονή, καθώς κάθε κόσμημα φτιάχνεται βήμα-βήμα, συχνά με δοκιμές και λύσιμο μέχρι το αποτέλεσμα να είναι ιστορικά ακριβές. Η προσπάθεια αυτή συνδέει τις νέες γενιές με τις προηγούμενες, με έναν τρόπο που θυμίζει πώς το δαχτυλίδι του αιχμαλώτου επέστρεψε στην οικογένειά του μετά από δεκαετίες, αποκαθιστώντας έναν χαμένο δεσμό.

Από την αλογότριχα στα νυφιάτικα γιορντάνια

Ιστορικά, τα χάντρινα κοσμήματα του Έβρου τοποθετούνται πριν από τα μέσα του 20ού αιώνα, καθώς η παραδοσιακή φορεσιά εγκαταλείφθηκε γύρω στο 1950. Οι γυναίκες της εποχής χρησιμοποιούσαν αλογότριχα ως νήμα, καθώς ήταν εξαιρετικά ανθεκτική, και προμηθεύονταν τις χάντρες από διερχόμενους πραματευτάδες ή καταστήματα στο Διδυμότειχο και το Σουφλί. Τα κοσμήματα αυτά δεν ήταν απλά στολίδια· δήλωναν την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική θέση ή συγκεκριμένα γεγονότα, όπως τα περίφημα νυφιάτικα γιορντάνια.

Λαογραφικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η αναβίωση τέτοιων τεχνικών είναι κρίσιμη, καθώς πολλές ονομασίες μοτίβων χάθηκαν μαζί με τους ανθρώπους που τις γνώριζαν. Η αγορά φαίνεται να δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον για τα αυθεντικά αξεσουάρ, καθώς ο παραδοσιακός χορός γνωρίζει νέα άνθηση, φέρνοντας τα χειροποίητα κοσμήματα ξανά στο προσκήνιο της πολιτιστικής κατανάλωσης.

Ένα «φως» που κρατά το χωριό ζωντανό

Για τους κατοίκους των Λαγυνών και των γύρω χωριών, όπως το Τυχερό, το εργαστήριο αποτελεί μια ζωτική πρωτοβουλία. Σε έναν τόπο που αδειάζει, το να «ανάβει ακόμη ένα φως» κάθε Σαββατοκύριακο έχει συμβολική και ουσιαστική σημασία. Ο Θανάσης Τσολάκης επέλεξε να «ανοίξει» το σπίτι της γιαγιάς του, ανατρέποντας την παλιά αντίληψη ότι η τάξη διατηρείται μέσα από τη σιωπή. Αντίθετα, πιστεύει ότι οι φωνές και οι συνευρέσεις είναι αυτές που στηρίζουν και ομορφαίνουν τα κτίρια.

Η επόμενη μέρα για την παράδοση του Έβρου

Η πρωτοβουλία στα Λαγυνά αποδεικνύει ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσει μοχλό κοινωνικής συνοχής στην ελληνική μεθόριο. Η ανάγκη για συστηματική καταγραφή των θρακιώτικων τεχνικών παραμένει επιτακτική, καθώς η έρευνα συνεχίζεται «στα τυφλά» σε πολλές περιπτώσεις. Το στοίχημα για το μέλλον είναι η γνώση αυτή να μεταλαμπαδευτεί σε ακόμη περισσότερους ανθρώπους, διασφαλίζοντας ότι η «κλωστή από το παρελθόν» δεν θα κοπεί οριστικά.