Κληρονομικό δίκαιο: Ριζικές αλλαγές μετά από 80 χρόνια, προστασία κληρονόμων από χρέη

Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, ανακοίνωσε στην ΕΡΤ ριζικές αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο, τις πρώτες μετά από 80 χρόνια, που προσαρμόζουν τον Αστικό Κώδικα στα σύγχρονα δεδομένα. Οι νέες ρυθμίσεις προστατεύουν τους κληρονόμους από υπέρογκα χρέη, διασφαλίζοντας ότι δεν θα επιβαρύνεται ποτέ η προσωπική τους περιουσία, ενώ εισάγονται και οι κληρονομικές συμβάσεις.

Οι ανακοινώσεις του Υπουργού Δικαιοσύνης, Γιώργου Φλωρίδη, σηματοδοτούν μια ιστορική τομή, καθώς το ελληνικό κληρονομικό δίκαιο υφίσταται μεταρρυθμίσεις για πρώτη φορά μετά από 80 χρόνια. Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια της ανάγκης προσαρμογής του Αστικού Κώδικα στα σύγχρονα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα, αντιμετωπίζοντας προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί από την παλαιότητα του πλαισίου και τις μεταβαλλόμενες οικογενειακές και επιχειρηματικές δομές.

Προστασία κληρονόμων από υπέρογκα χρέη

Ο κεντρικός άξονας των νέων ρυθμίσεων είναι η απόλυτη προστασία των κληρονόμων από τα χρέη που ενδεχομένως συνοδεύουν μια κληρονομιά. Όπως τόνισε ο κ. Φλωρίδης, πλέον τα χρέη της κληρονομιάς βαραίνουν τον κληρονόμο μόνο μέχρι την αξία της περιουσίας που κληρονομεί. Αυτό σημαίνει ότι ο κληρονόμος δεν επιβαρύνεται ποτέ με τη δική του περιουσία, καθώς κάθε οφειλή που υπερβαίνει το ύψος της κληρονομιάς διαγράφεται αυτόματα. Η ρύθμιση αυτή αναμένεται να λύσει οριστικά τεράστια προβλήματα που αντιμετώπιζαν χιλιάδες οικογένειες λόγω λανθασμένων εκτιμήσεων ή καθυστερημένων αποποιήσεων.

Εισαγωγή κληρονομικών συμβάσεων και αλλαγές στη νόμιμη μοίρα

Μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες είναι η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο. Ο διαθέτης μπορεί πλέον, εν ζωή, να συμφωνεί με τους κληρονόμους του τον τρόπο κατανομής της περιουσίας του, μέσω συμβολαιογραφικής πράξης που δεν μπορεί να ανακληθεί. Αυτή η διαδικασία αποτρέπει τις μεταθανάτιες συγκρούσεις, σώζει επιχειρήσεις και οδηγεί σε ομαλή διαδοχή. Επιπλέον, θεσμοθετείται η δυνατότητα οικονομικής ενίσχυσης ενός παιδιού εν ζωή, με αντάλλαγμα την παραίτηση από μελλοντικά κληρονομικά δικαιώματα, αποτρέποντας διεκδικήσεις μετά τον θάνατο.

Σημαντικές αλλαγές επέρχονται και στη νόμιμη μοίρα και τη διανομή περιουσίας. Ο κανόνας κατανομής μεταξύ επιζώντος συζύγου και παιδιών τροποποιείται: όταν υπάρχει ένα παιδί, ο σύζυγος θα λαμβάνει το 1/3 αντί του 1/4, λόγω αυξημένων αναγκών. Σε περιπτώσεις περισσοτέρων παιδιών, η αναλογία 1/4 – 3/4 διατηρείται. Επίσης, οι νέες ρυθμίσεις επιτρέπουν σε ιδρύματα ή επιχειρήσεις που έχουν λάβει περιουσία μέσω διαθήκης να αποζημιώνουν τους δικαιούχους της νόμιμης μοίρας χωρίς να μπλοκάρεται η λειτουργία τους, ακόμη και με πώληση περιουσιακών στοιχείων αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα χρήματα.

Προστασία ανύπαντρων συντρόφων και διασφάλιση διαθηκών

Ο κ. Φλωρίδης ανακοίνωσε ειδική πρόβλεψη για τους συμβιούντες χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Πλέον, θα μπορούν να διαμένουν στην κοινή κατοικία για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μετά τον θάνατο του συντρόφου, αποφεύγοντας έτσι να βρεθούν «στο δρόμο την επόμενη μέρα». Παράλληλα, θεσπίζονται διατάξεις για την αποτροπή κατάχρησης διαθηκών. Απαγορεύεται η μεταβίβαση περιουσιών μέσω διαθήκης σε πρόσωπα που διοικούν ή εργάζονται σε δομές φροντίδας, ενώ για περιπτώσεις παροχής φροντίδας κατ’ οίκον μπορεί να υπάρξει εξαίρεση υπό προϋποθέσεις.

Όσον αφορά τις ιδιόχειρες διαθήκες, αυτές δεν καταργούνται, αλλά πλέον θα πρέπει να κηρύσσονται κύριες από δικαστήριο. Σε περιπτώσεις αμφιβολιών, θα διατάσσεται γραφολογική πραγματογνωμοσύνη, αποκλείοντας την εμφάνιση αμφιλεγόμενων «διαθηκών από το πουθενά». Σε θανάτους χωρίς κληρονόμους, η περιουσία θα περιέρχεται στο Δημόσιο, εκτός αν προηγείται ο συμβιών σύντροφος. Νομικοί κύκλοι εκτιμούν ότι οι ρυθμίσεις αυτές θα προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου και θα μειώσουν τις δικαστικές διαμάχες, προσαρμόζοντας το σύστημα στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες.

Η επόμενη μέρα για το κληρονομικό δίκαιο

Οι νέες ρυθμίσεις στο κληρονομικό δίκαιο, όπως παρουσιάστηκαν από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, αναμένεται να επιφέρουν σημαντική ανακούφιση σε χιλιάδες οικογένειες και να εκσυγχρονίσουν ένα πλαίσιο που παρέμενε αναλλοίωτο για δεκαετίες. Η έμφαση στην προστασία των κληρονόμων από τα χρέη, η ευελιξία των κληρονομικών συμβάσεων και η αναγνώριση των δικαιωμάτων των συμβιούντων συντρόφων αποτελούν βασικούς πυλώνες μιας πιο δίκαιης και λειτουργικής διαδοχής. Η εφαρμογή αυτών των αλλαγών θα διαμορφώσει ένα νέο τοπίο στον τρόπο διαχείρισης της περιουσίας και των οικογενειακών σχέσεων μετά θάνατον.