Ιδιωτικά κέντρα απεξάρτησης: Οι έφοδοι, η γκρίζα ζώνη και το νέο πλαίσιο αδειοδότησης

Η λειτουργία ιδιωτικών κέντρων αντιμετώπισης των εθισμών στην Ελλάδα βρισκόταν για δεκαετίες σε μια γκρίζα ζώνη χωρίς σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο, με πολλά να δέχονται εξαρτημένους ατύπως. Πρόσφατες έφοδοι της αστυνομίας, όπως αυτή στην Ιπποκράτειο Πολιτεία, αποκάλυψαν παράτυπες δομές που φιλοξενούσαν εξαρτημένους, ενώ μόλις δύο κέντρα έχουν λάβει αρχική άδεια ίδρυσης μετά τη δημοσίευση νέου ΦΕΚ τον Ιανουάριο του 2025.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς περιόδου κατά την οποία τα ιδιωτικά κέντρα απεξάρτησης λειτουργούσαν σε ένα νομικό κενό, καλύπτοντας μεν μια πραγματική ανάγκη, αλλά συχνά χωρίς τις απαραίτητες προδιαγραφές και εποπτεία. Το παρασκήνιο της υπόθεσης αναδεικνύει την έλλειψη ελέγχων και την απουσία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου που να διασφαλίζει την ποιότητα και την ασφάλεια των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Η γκρίζα ζώνη των ιδιωτικών κέντρων απεξάρτησης

Για δεκαετίες, τα ιδιωτικά κέντρα αντιμετώπισης των εθισμών λειτουργούσαν στην Ελλάδα χωρίς ένα σαφές πλαίσιο προδιαγραφών, γεγονός που δημιούργησε μια «γκρίζα αγορά». Άνθρωποι με γνώση του χώρου υποστηρίζουν ότι οι έλεγχοι ήταν αποσπασματικοί, η επάρκεια του προσωπικού συχνά ασαφής και ο ακριβής αριθμός των δομών παραμένει θολός. Το Υπουργείο Υγείας, όπως αναφέρει η «Κ», δεν διαθέτει δικό του ελεγκτικό μηχανισμό, καθιστώντας δύσκολη την καταγραφή των μη αδειοδοτημένων κέντρων.

Εκτιμήσεις για τον αριθμό τους ποικίλλουν, από επτά έως δέκα σε όλη τη χώρα, με την πλειονότητα να βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Συνήθως στεγάζονται σε ενοικιαζόμενες μεζονέτες σε περιαστικές περιοχές ή και σε διαμερίσματα πόλεων, φιλοξενώντας από 10 έως 15 άτομα. Η ανάγκη για τέτοιες δομές αυξήθηκε ιδιαίτερα την περίοδο 2008-2010, λόγω των μεγάλων λιστών αναμονής στις δημόσιες δομές, οδηγώντας ακόμα και οικογένειες να λαμβάνουν δάνεια για να καλύψουν το κόστος της θεραπείας.

Οι πρόσφατες έφοδοι και οι αποκαλύψεις

Η κατάσταση ήρθε στο προσκήνιο με την υπόθεση της δομής στην Ιπποκράτειο Πολιτεία. Τον Απρίλιο του 2024, αστυνομικοί του Τμήματος Ασφαλείας Ωρωπού πραγματοποίησαν την πρώτη έφοδο, έπειτα από καταγγελία για παράνομη λειτουργία. Κατασχέθηκαν εκατοντάδες ψυχοτρόπα φάρμακα και εντοπίστηκαν 14 τρόφιμοι, μεταξύ των οποίων και μία 17χρονη. Οι αστυνομικοί επέστρεψαν στις 27 Νοεμβρίου 2025, μετά από νέα ανώνυμη καταγγελία, βρίσκοντας 15 τροφίμους που δήλωσαν ότι πλήρωναν 1.200 με 1.400 ευρώ τον μήνα. Η δομή εξακολουθούσε να λειτουργεί χωρίς άδεια.

Ανάλογα περιστατικά έχουν καταγραφεί και αλλού. Πρόσφατα, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας ερεύνησε μια αντίστοιχη δομή στη Θεσσαλονίκη που λειτουργούσε από το 2012 χωρίς άδεια. Τον Φεβρουάριο του 2022, στη Μαγνησία, συνελήφθη ένα ζευγάρι που λειτουργούσε κέντρο απεξάρτησης δίχως άδεια, με κατάσχεση 343 χαπιών χωρίς ιατρική συνταγή. Ο άνδρας, ο οποίος είχε απασχολήσει τις αρχές και το 2017 για παρόμοιες παραβάσεις, πέθανε αργότερα προφυλακισμένος, ενώ η σύντροφός του απεβίωσε από υπερβολική δόση λίγο μετά την απολογία της.

Το νέο θεσμικό πλαίσιο και οι προκλήσεις

Το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία των ιδιωτικών κέντρων απεξάρτησης καθορίστηκε με ΦΕΚ που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2025. Αυτό περιγράφει τις προδιαγραφές, τα ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα για τους χώρους και τις απαιτήσεις προσωπικού. Πηγές του Υπουργείου Υγείας αναφέρουν στην «Κ» ότι, παρότι το πλαίσιο παραμένει «σφιχτό», εξορθολογίστηκε σε σχέση με προηγούμενο ΦΕΚ του 2019 που καθιστούσε την αδειοδότηση σχεδόν αδύνατη. Μέχρι στιγμής, μέσα στο 2025, έχουν δοθεί δύο άδειες ίδρυσης ιδιωτικών κέντρων απεξάρτησης, τα οποία αναμένεται σύντομα να λάβουν και άδειες λειτουργίας.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές και τους ειδικούς είναι η ποιότητα των υπηρεσιών και η επάρκεια του προσωπικού. Η Μένη Μαλλιώρη, ομότιμη καθηγήτρια Ψυχιατρικής και πρώην πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, υπογραμμίζει ότι «δεν διανοούμαι να λειτουργεί κέντρο που προσφέρει αυτές τις υπηρεσίες και να μην έχει ψυχίατρο». Τονίζει τη σημασία της αντιμετώπισης της συννοσηρότητας με καταθλίψεις, ψυχώσεις και διαταραχές μετατραυματικού στρες, που είναι συχνές σε εξαρτημένα άτομα. Ένας ψυχολόγος που συνεργάζεται με ιδιωτική δομή αναφέρει ότι «θα χρειαστούν σοβαρές αλλαγές και προσλήψεις για να εναρμονιστούν τα κέντρα με τις πολεοδομικές διατάξεις και τις προδιαγραφές του προσωπικού».

Η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου επί σειρά ετών «δημιούργησε ένα περιβάλλον όπου ορισμένοι ξεπέρασαν τα όρια», τονίζει ο Γιώργος Καλαμίτσης, ψυχολόγος και πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας». Πρώην χρήστες, όπως ένας 40χρονος που μίλησε στην «Κ», αναγνωρίζουν τη βοήθεια που έλαβαν από ιδιωτικές δομές, αλλά επισημαίνουν και τους κινδύνους, όπως αντιδεοντολογικές συμπεριφορές θεραπευτών ή ελλιπή ιατρική παρακολούθηση, που παραλίγο να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή θεραπευόμενων. Προσωπικές μαρτυρίες αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα του ζητήματος.

Η επόμενη μέρα και οι προσδοκίες

Η θέσπιση του νέου πλαισίου σηματοδοτεί την είσοδο σε μια διαδικασία συμμόρφωσης για τα ιδιωτικά κέντρα απεξάρτησης. Η απαίτηση για παρουσία ψυχιάτρων και η χαλάρωση ορισμένων προϋποθέσεων (όπως η αποκλειστική απασχόληση του επιστημονικού υπευθύνου) αναμένεται να διευκολύνει την αδειοδότηση, διασφαλίζοντας παράλληλα την παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών. Ωστόσο, η πλήρης εναρμόνιση και η αποτελεσματική εποπτεία παραμένουν σημαντικές προκλήσεις για το Υπουργείο Υγείας και τις αρμόδιες αρχές, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της θεραπείας για τους εξαρτημένους.