Γρίπη: Ο υποκλάδος Κ προκαλεί πρώιμο επιδημικό κύμα και οι ευάλωτες ομάδες κινδυνεύουν

Ένα μεγάλο επιδημικό κύμα γρίπης, τρεις έως τέσσερις εβδομάδες νωρίτερα από το συνηθισμένο, έχει προκαλέσει ο υποκλάδος Κ του στελέχους H3N2 στο βόρειο ημισφαίριο, με τον καθηγητή Μικροβιολογίας, Αθανάσιο Τσακρή, να τονίζει την αυξημένη μεταδοτικότητά του. Η πρόωρη αυτή έξαρση, που θυμίζει την πανδημική γρίπη του 2009, θέτει σε αυξημένο κίνδυνο ευάλωτες ομάδες, παρά τη μερική αποτελεσματικότητα του εμβολίου.

Η φετινή πρόωρη εμφάνιση του επιδημικού κύματος γρίπης, που αποδίδεται κυρίως στον υποκλάδο Κ του στελέχους H3N2, αποτελεί μια σημαντική απόκλιση από τα συνήθη επιδημιολογικά πρότυπα, εγείροντας ανησυχίες για την πίεση στα συστήματα υγείας. Αυτή η εξέλιξη έρχεται σε συνέχεια της διαρκούς γενετικής εξέλιξης των ιών της γρίπης, οι οποίοι, όπως επισημαίνει η επιστημονική κοινότητα, παρουσιάζουν ταχεία μεταλλακτική ικανότητα, καθιστώντας την πρόβλεψη και την αντιμετώπισή τους μια συνεχή πρόκληση για τη δημόσια υγεία.

Η πρόωρη έξαρση και η κυριαρχία του υποκλάδου Κ

Φέτος, στο βόρειο ημισφαίριο έχει επικρατήσει ένα στέλεχος του H3N2, γνωστό ως υποκλάδος Κ, το οποίο έχει προκαλέσει ένα μεγάλο επιδημικό κύμα, τρεις έως τέσσερις εβδομάδες νωρίτερα από έναν «τυπικό» χειμώνα. Η κατάσταση είναι ανησυχητική, καθώς μόνο στη Μεγάλη Βρετανία, καθ’ όλη τη διάρκεια του Δεκεμβρίου, καταγράφηκε αριθμός-ρεκόρ νοσηλευόμενων ασθενών, με μέσο όρο 2.660 καθημερινά στα νοσοκομεία με συμπτωματολογία γρίπης. Όπως μεταδίδεται από τις υγειονομικές αρχές, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονη κακουχία, υψηλό πυρετό (συχνά άνω των 38 °C), ρίγη, μυαλγίες, δυνατούς πονοκεφάλους και επίμονο βήχα. Επιπλέον, οι υγειονομικές αρχές της Νέας Υόρκης ανακοίνωσαν στις 27 Δεκεμβρίου 2025 ότι τα περιστατικά έφτασαν στον υψηλότερο αριθμό της δεκαετίας. Και στην Ελλάδα, τις τελευταίες εβδομάδες παρουσιάζεται ιδιαίτερα μεγάλη έξαρση, πολύ νωρίτερα από ό,τι συνήθως, γεγονός που επιβεβαιώνει την παγκόσμια τάση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και στο νότιο ημισφαίριο, όπου η γρίπη συνήθως έχει υποχωρήσει αυτή την περίοδο, τις τελευταίες εβδομάδες καταγράφονται υψηλότερα από τα αναμενόμενα επίπεδα κυκλοφορίας του ιού, υποδεικνύοντας μια ευρύτερη γεωγραφική εξάπλωση και ένταση του φαινομένου.

Οι μεταλλάξεις του H3N2 υποκλάδου Κ και ο αντίκτυπος στην ανοσία

Όλα τα διαθέσιμα δεδομένα συνηγορούν για την αυξημένη μεταδοτικότητα του υποκλάδου Κ, η οποία σχετίζεται άμεσα με τη γενετική του ποικιλομορφία. Συγκεκριμένα, ο υποκλάδος αυτός εμφανίζει δέκα νέες μεταλλάξεις στο γονίδιο της αιμοσυγκολλητίνης – της πρωτεΐνης που επιτρέπει στον ιό να προσκολληθεί στα κύτταρα του ξενιστή – σε σύγκριση με προηγούμενα στελέχη H3N2. Αυτές οι μεταλλάξεις έχουν ως αποτέλεσμα τη μειωμένη ικανότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος να αναγνωρίζει τον ιό, ακόμη και σε άτομα που έχουν εκτεθεί σε παλαιότερα στελέχη H3N2.

Αυτό οδηγεί σε μια εντονότερη και πιο πρώιμη εποχική έξαρση, καθώς και σε αύξηση των νοσηλειών. Παρόλο που δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ο υποκλάδος Κ προκαλεί μεγαλύτερη θνητότητα, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι γενικά, τα στελέχη Η3Ν2 συνδέονται με βαρύτερη νόσηση, ειδικά σε ευάλωτες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με χρόνιες παθήσεις και συννοσηρότητες. Αυτό επιβεβαιώνεται και φέτος, με την πλειονότητα των νοσηλευόμενων να είναι άνω των 69 ετών ή παιδιά κάτω των 14 ετών, παρόλο που περίπου το 90% των περιστατικών αφορά παιδιά και ενήλικες κάτω των 59 ετών.

Ποιες ομάδες κινδυνεύουν περισσότερο και η σημασία του εμβολιασμού

Εκτός από τους ηλικιωμένους και τα άτομα με χρόνια νοσήματα και συννοσηρότητες, η γρίπη επηρεάζει περισσότερο βρέφη, μικρά παιδιά και εγκύους. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα δυσκολεύεται να ελέγξει τη λοίμωξη και τις επιπλοκές της, καθιστώντας τους ιδιαίτερα ευάλωτους. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι διεθνείς συστάσεις εμβολιασμού επικεντρώνονται πρωτίστως σε αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες (με εξαίρεση τα βρέφη κάτω των έξι μηνών) και στους φροντιστές τους, προκειμένου να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή προστασία.

Σύμφωνα με τους ειδικούς της δημόσιας υγείας, η συνύπαρξη της γρίπης με άλλους αναπνευστικούς ιούς, όπως ο SARS-CoV-2 και ο RSV, εντείνει την πίεση στα συστήματα υγείας, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για ενισχυμένα μέτρα πρόληψης και εμβολιασμού, ειδικά κατά τους χειμερινούς μήνες.

Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου και η απειλή της «υπεργρίπης»

Κάθε χρόνο, το εμβόλιο της γρίπης σχεδιάζεται με βάση τα στελέχη που κυκλοφορούν αρκετούς μήνες νωρίτερα και με επιδημιολογικές προβλέψεις. Επειδή η επικράτηση του υποκλάδου Κ έγινε μετά την τελική επιλογή των στελεχών, η αντιστοίχιση δεν είναι απόλυτη. Η αποτελεσματικότητά του στην πρόληψη της λοίμωξης φτάνει το 55%, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC). Αυτό είναι σύνηθες για τα εποχικά εμβόλια της γρίπης, καθώς ο ιός μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα.

Επιπλέον, η ανοσολογική απόκριση διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο, και αυτός είναι ο λόγος που οι πολιτικές δημόσιας υγείας εστιάζουν στην προστασία των πιο ευάλωτων: το εμβόλιο εξακολουθεί να προσφέρει ισχυρή προστασία από σοβαρή νόσηση, επιπλοκές και θάνατο. Η γρίπη, παρότι συχνά υποτιμάται, εξακολουθεί να προκαλεί κάθε χρόνο εκατομμύρια σοβαρά περιστατικά και εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους σε όλο τον κόσμο. Η φετινή «υπεργρίπη», όπως αποκαλείται στα μίντια, δεν είναι αντίπαλος που πρέπει να υποτιμήσουμε, καθώς η πρώιμη εμφάνιση του επιδημικού κύματος και η έντασή του θυμίζουν την πανδημική γρίπη Η1Ν1 του 2009. Ο συνδυασμός της χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης και της έλλειψης φυσικής ανοσίας από προηγούμενες λοιμώξεις διευκολύνει την ταχεία διασπορά της, καθιστώντας την εποχική γρίπη μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας.