Γιάννης Ρέτσος: Ο τουρισμός ως επιταχυντής ανάπτυξης των ελληνικών πόλεων

Η τουριστική εξέλιξη της Αθήνας τα τελευταία 25 χρόνια χαρακτηρίζεται από μια εντυπωσιακή άνοδο των διεθνών αφίξεων, οι οποίες από 2,9 εκατομμύρια το 2000 εκτοξεύθηκαν στα 7,9 εκατομμύρια το 2024. Ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ, Γιάννης Ρέτσος, υπογραμμίζει ότι ο κλάδος αποτελεί στρατηγικό επιταχυντή για την εθνική οικονομία, παρά τις προκλήσεις που δημιουργεί η έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού στις αστικές υποδομές.

Η τουριστική μεταμόρφωση της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης κατά το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα αποτελεί ένα φαινόμενο ραγδαίας αστικής εξέλιξης, που συχνά πυροδοτεί έντονες δημόσιες συζητήσεις. Η μετάβαση από μια πόλη που αναζητούσε τη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη σε ένα από τα πέντε ισχυρότερα τουριστικά brands παγκοσμίως, δεν ήταν μια τυχαία διαδικασία, αλλά το αποτέλεσμα μεγάλων επενδυτικών κύκλων και κομβικών υποδομών που άλλαξαν τη φυσιογνωμία της χώρας.

Η κληρονομιά του 2004 και η επενδυτική έκρηξη

Η περίοδος 2000-2004 αποτέλεσε τον πρώτο μεγάλο καταλύτη, με τους Ολυμπιακούς Αγώνες να λειτουργούν ως μοχλός ανάπτυξης για δημόσια έργα που εκκρεμούσαν επί δεκαετίες. Ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, η Αττική Οδός και η πλήρης αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού δημιούργησαν μια σύγχρονη μητρόπολη. Η επιστροφή της αμερικανικής αγοράς και η μερική υποχώρηση του αναχρονιστικού καμποτάζ ενίσχυσαν σημαντικά το τουριστικό ρεύμα, αποδεικνύοντας ότι οι σωστές υποδομές βελτιώνουν άμεσα την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Παρά την πρόοδο, η χρεοκοπία του 2010 και η κοινωνική αναταραχή που ακολούθησε οδήγησαν σε μια περίοδο ύφεσης, όπου η Αθήνα βίωσε την εγκατάλειψη. Ωστόσο, η ίδια αυτή κρίση γέννησε μια νέα δυναμική: την είσοδο των low cost αερομεταφορέων και την έκρηξη της βραχυχρόνιας μίσθωσης, που λειτούργησαν ως οικονομικό αντίδοτο για χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων, αλλά και ως νέος πόλος έλξης για εκατομμύρια επισκέπτες.

Οι προκλήσεις της βραχυχρόνιας μίσθωσης και των υποδομών

Από το 2014 έως την πανδημία, ο τουρισμός αναπτύχθηκε με μεγάλη ένταση, αλλά με σχεδόν μηδενικό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων λόγω των μνημονίων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας γκρίζας ζώνης στη διαχείριση των κλινών και την εμφάνιση φαινομένων ασφυξίας σε συγκεκριμένες περιοχές. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις έμπειρων στελεχών της αγοράς, η δαιμονοποίηση του κλάδου είναι συχνά άδικη, καθώς οι στρεβλώσεις οφείλονται στην απουσία στρατηγικής και όχι στην ίδια την τουριστική δραστηριότητα.

Η τρέχουσα περίοδος 2022-2025, παρά τα ιστορικά ρεκόρ αφίξεων, αναδεικνύει την αποτυχία στην αντιμετώπιση ζητημάτων όπως η καθαριότητα, η ασφάλεια και η κυκλοφορία. Η προσθήκη 8 εκατομμυρίων τουριστών ετησίως στον πληθυσμό της Αττικής απαιτεί πολιτικές βούληση και όχι απλώς διαχείριση μέσω «αυτόματου πιλότου». Η βιωσιμότητα και η αντοχή των υποδομών αποτελούν πλέον το κρίσιμο στοίχημα για το 2026 και μετά.

Η επόμενη μέρα: Στρατηγική και ποιότητα ζωής

Οι ελληνικές πόλεις διαθέτουν σήμερα τεράστιες προοπτικές, έχοντας ως βάση ένα από τα ισχυρότερα τουριστικά brands στον κόσμο. Ωστόσο, η μετάβαση από την ποσότητα στην ποιότητα απαιτεί τη συνεργασία κυβέρνησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και επιχειρηματιών. Ο τουρισμός δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «αναγκαίο κακό», αλλά ως ο βασικός επιταχυντής που μπορεί να χρηματοδοτήσει την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος.

Στο πλαίσιο αυτό, η ενίσχυση του ξενοδοχειακού δυναμικού με διεθνείς αλυσίδες και η επένδυση σε ψηφιακές και πράσινες υποδομές είναι μονόδρομος. Η ευκαιρία για την Ελλάδα είναι ιστορική: να μετατρέψει την τουριστική υπεροχή σε μόνιμο πλεονέκτημα για την ποιότητα ζωής των πολιτών της, αφήνοντας πίσω τις μίζερες συζητήσεις περί αλλοίωσης της αυθεντικότητας και εστιάζοντας στον εκσυγχρονισμό της καθημερινότητας.