Επιζώντες καρκίνου: Η μάχη με την κατάθλιψη χρόνια μετά την ίαση

Εκατοντάδες χιλιάδες επιζώντες καρκίνου στις ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωποι με την απειλή της κατάθλιψης, ακόμη και χρόνια μετά την επιτυχή αντιμετώπιση της νόσου. Νέα μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open αναδεικνύει ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ασθένειας συχνά δεν γίνονται άμεσα αντιληπτές, με τα ποσοστά κατάθλιψης να υπερβαίνουν σημαντικά αυτά του γενικού πληθυσμού.

Αυτή η σημαντική διαπίστωση έρχεται να αναδείξει μια λιγότερο ορατή πτυχή της μάχης κατά του καρκίνου, καθώς η ιατρική πρόοδος έχει μετατρέψει πολλούς ασθενείς σε μακροχρόνιους επιζώντες, μετατοπίζοντας την εστίαση όχι μόνο στην ίαση αλλά και στην ποιότητα ζωής μετά τη νόσο.

Η κρυφή μάχη των επιζώντων καρκίνου

Η επιβίωση από τον καρκίνο, αν και αποτελεί μια βαθιά νίκη, συνοδεύεται συχνά από μακροχρόνιες ψυχολογικές επιπτώσεις που δεν γίνονται άμεσα αντιληπτές. Μια πρόσφατη, εκτεταμένη μελέτη στις ΗΠΑ, που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open, ανέλυσε δεδομένα από 53.769 άτομα ηλικίας 66 ετών και άνω, τα οποία είχαν επιβιώσει τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση του καρκίνου τους. Το ρεπορτάζ υπογραμμίζει ότι στο διάστημα μεταξύ του 5ου και του 10ου έτους από τη διάγνωση, τα ποσοστά εμφάνισης κατάθλιψης ήταν αξιοσημείωτα: 13,3% στις γυναίκες με ιστορικό καρκίνου μαστού, 11,8% σε όσους είχαν διαγνωστεί με καρκίνο του παχέος εντέρου και 8,7% στους άνδρες που είχαν νοσήσει από καρκίνο του προστάτη. Τα ποσοστά αυτά υπερβαίνουν κατά πολύ την αντίστοιχη επίπτωση στον γενικό πληθυσμό της ίδιας ηλικίας.

Οι παράγοντες κινδύνου για την όψιμη κατάθλιψη

Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, τρεις βασικοί παράγοντες συνδέονται άμεσα με τον αυξημένο κίνδυνο όψιμης κατάθλιψης. Ο πρώτος είναι η οικονομική ευαλωτότητα, καθώς άτομα με χαμηλό εισόδημα είχαν από 25% έως 38% μεγαλύτερη πιθανότητα να εκδηλώσουν καθυστερημένη κατάθλιψη. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η ύπαρξη πολλαπλών προβλημάτων υγείας. Επιζώντες που κατά τη διάγνωση είχαν τρεις ή περισσότερες χρόνιες παθήσεις εμφάνισαν σαφώς αυξημένο κίνδυνο ψυχικής επιβάρυνσης στα χρόνια που ακολούθησαν. Ο τρίτος, και ίσως ο ισχυρότερος, παράγοντας είναι το προϋπάρχον άγχος. Άνθρωποι με ιστορικό αγχώδους διαταραχής είχαν διπλάσια ή και τριπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν κατάθλιψη αργότερα, με τους άνδρες που είχαν νοσήσει από καρκίνο του προστάτη να εμφανίζουν τον υψηλότερο σχετικό κίνδυνο.

Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους ειδικούς είναι η συχνά υποτιμημένη διάσταση της ψυχικής υγείας στην πορεία των επιζώντων, καθώς η κοινωνική πίεση για «επιστροφή στην κανονικότητα» μπορεί να συγκαλύψει βαθύτερα ψυχολογικά τραύματα, καθιστώντας την έγκαιρη παρέμβαση δυσκολότερη.

Η σημασία της ψυχικής υγείας μετά την ίαση

Στο ερώτημα γιατί η κατάθλιψη εμφανίζεται τόσο αργά, οι ειδικοί απαντούν ότι η περίοδος μετά τον καρκίνο χαρακτηρίζεται από μια προσπάθεια επαναφοράς στη «φυσιολογική» ζωή. Ωστόσο, οι επιζώντες συχνά συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν χρόνια κόπωση, πόνους, ορμονικές αλλαγές, μόνιμες παρενέργειες από τις θεραπείες, αλλά και έναν σταθερό φόβο υποτροπής. Παράλληλα, οι αλλαγές στην καθημερινότητα, στις προσωπικές σχέσεις ή στην οικονομική κατάσταση επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τη συναισθηματική ευεξία.

Όπως αναφέρουν η παθολόγος, καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας, Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου και ο καθηγητής Θεραπευτικής, Ογκολογίας, Αιματολογίας και διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής ΕΚΠΑ, νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», Θάνος Δημόπουλος, συνοψίζοντας τα βασικότερα σημεία της μελέτης, «τα τελευταία χρόνια, η ιατρική πρόγνοση στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου έχει δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα: όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν πολλά χρόνια μετά την ασθένεια, αποτελώντας μια συνεχώς αυξανόμενη κοινότητα μακροχρόνιων επιζώντων».

Επόμενα βήματα και υποστήριξη

Παρότι η ύφεση ή η ίαση από τη νόσο είναι αναμφίβολα μια βαθιά νίκη, η ζωή μετά τον καρκίνο δεν είναι απαλλαγμένη από προκλήσεις. Η εμφάνιση κατάθλιψης, ακόμη και χρόνια μετά την ολοκλήρωση των θεραπειών, αποτελεί ένα λιγότερο αναγνωρισμένο αλλά ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα. Οι ειδικοί τονίζουν ότι «η επιβίωση από τον καρκίνο αποτελεί μια βαθιά προσωπική διαδρομή που δεν τελειώνει με την τελευταία θεραπεία. Η ψυχική υγεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της διαδρομής και είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι η κατάθλιψη, ακόμη και όταν εμφανίζεται χρόνια μετά, είναι μια φυσική και θεραπεύσιμη συνέπεια της συνολικής εμπειρίας της ασθένειας».