- Η πλατφόρμα ENIGMA χρησιμοποιεί AI για την άμεση ταυτοποίηση κλεμμένων αρχαιοτήτων.
- Το ΑΠΘ συντονίζει το διεθνές ερευνητικό έργο με συμμετοχή της Ελληνικής Αστυνομίας.
- Δορυφορικά συστήματα θα επιτηρούν περιοχές με υψηλό κίνδυνο για λαθρανασκαφές.
- Οι πολίτες αποκτούν ψηφιακό εργαλείο για την καταγγελία παράνομων ανασκαφών.
- Το έργο χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. και στοχεύει στην παγκόσμια προστασία της κληρονομιάς.
Η πρωτοποριακή πλατφόρμα ENIGMA, ένα ερευνητικό έργο με τη συμμετοχή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπόσχεται να φέρει επανάσταση στην καταπολέμηση της αρχαιοκαπηλίας μέσω της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης και τρισδιάστατης απεικόνισης. Το σύστημα επιτρέπει την άμεση ταυτοποίηση ύποπτων αντικειμένων στα σύνορα, συνδέοντας σε πραγματικό χρόνο τις αστυνομικές αρχές με εξειδικευμένους αρχαιολόγους σε όλη την Ευρώπη.
Η παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις αρχές παγκοσμίως, καθώς τα κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας εκμεταλλεύονται συχνά τα κενά στην ταυτοποίηση και τη γραφειοκρατία. Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια της ανάγκης για διεθνή συνεργασία και χρήση τεχνολογιών αιχμής, καθώς η προστασία της ιστορικής μνήμης απαιτεί πλέον ψηφιακά εργαλεία που μπορούν να ξεπεράσουν τα φυσικά σύνορα και τους χρονικούς περιορισμούς των παραδοσιακών ανασκαφών.
Η τεχνολογία AI στην υπηρεσία της αρχαιολογίας
Η πλατφόρμα ENIGMA, το όνομα της οποίας προκύπτει από το αρκτικόλεξο Endorsing Safeguarding, Protection & Provenance Management of Cultural Heritage, λειτουργεί ως ένας κεντρικός κόμβος δεδομένων. Ο αστυνομικός ή ο τελωνειακός υπάλληλος μπορεί να εισαγάγει βασικά χαρακτηριστικά ενός αντικειμένου, όπως το υλικό, το βάρος και τις διαστάσεις, ενώ μέσω κινητού τηλεφώνου δημιουργούνται τρισδιάστατες απεικονίσεις. Το σύστημα χρησιμοποιεί προηγμένους αλγορίθμους μηχανικής μάθησης για να συγκρίνει τα ευρήματα με υπάρχουσες βάσεις δεδομένων, όπως η Europeana, επιταχύνοντας δραματικά τη διαδικασία που παλαιότερα απαιτούσε ημέρες ή και εβδομάδες.
Όπως επισημαίνει ο συντονιστής του έργου, Χαράλαμπος Γεωργιάδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η έμφαση δίνεται σε αντικείμενα που προέρχονται από λαθρανασκαφές και δεν είναι καταγεγραμμένα. Η δυνατότητα των ειδικών να έχουν απομακρυσμένη πρόσβαση στα στοιχεία επιτρέπει την ταυτοποίηση ακόμη και όταν ο αρμόδιος αρχαιολόγος βρίσκεται σε ανασκαφή. Αυτή η καινοτομία θυμίζει άλλες σημαντικές επιτυχίες της ακαδημαϊκής κοινότητας, όπως όταν φοιτητές του Πανεπιστημίου Πατρών διακρίθηκαν για τις δικές τους τεχνολογικές εφαρμογές σε διεθνές επίπεδο.
Δορυφορική επιτήρηση και συμμετοχή των πολιτών
Προτεινόμενο Νέα Φιλαδέλφεια: Συνελήφθη 48χρονος που έκλεβε εκατοντάδες λίτρα ελαιόλαδο και μέλι από αποθήκες
Πέρα από την ταυτοποίηση στα σημεία ελέγχου, το ENIGMA ενσωματώνει το Earth Observation Toolkit. Πρόκειται για ένα σύστημα που χρησιμοποιεί δορυφορικά δεδομένα για την παρακολούθηση περιοχών υψηλού κινδύνου. Εάν εντοπιστεί οποιαδήποτε μεταβολή στο έδαφος που υποδηλώνει παράνομη δραστηριότητα, αποστέλλεται άμεσα ειδοποίηση στις αρχαιολογικές υπηρεσίες και την Ελληνική Αστυνομία. Η στρατηγική αυτή ενισχύει την προληπτική προστασία των μνημείων, ειδικά σε περιπτώσεις όπου η σύλληψη ημεδαπού για αρχαία αντικείμενα αποδεικνύει την έκταση του προβλήματος στη χώρα μας.
Επιπλέον, το Public Participation Crowdsourcing Tool δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να γίνουν «φύλακες» της κληρονομιάς τους. Μέσω μιας απλής φωτογραφίας, οποιοσδήποτε αντιληφθεί ύποπτη δραστηριότητα σε αγροτικές περιοχές ή ναούς μπορεί να ενημερώσει ανώνυμα τις αρχές. Αυτό το μοντέλο συμμετοχικής προστασίας είναι κρίσιμο για τη διατήρηση αντικειμένων που συχνά έχουν τεράστια συναισθηματική αξία, όπως είδαμε στην περίπτωση που το δαχτυλίδι αιχμαλώτου των ναζί επέστρεψε στην οικογένειά του μετά από δεκαετίες.
Η επόμενη μέρα και η διεθνής αποδοχή
Νομικοί κύκλοι και ειδικοί στην ασφάλεια επισημαίνουν ότι η πλατφόρμα γεφυρώνει ένα κρίσιμο κενό στη νομοθεσία περί προστασίας πολιτιστικών αγαθών, καθώς παρέχει το Unique Authenticity Identifier (UAI), ένα μοναδικό ψηφιακό αποτύπωμα για κάθε εύρημα. Η αγορά και οι διεθνείς οργανισμοί, όπως η Europol και η European Customs Union, φαίνεται να προεξοφλούν ότι τέτοια εργαλεία θα αποτελέσουν το μέλλον της συνοριακής φύλαξης, μειώνοντας τις πιθανότητες επιτυχούς διακίνησης κλεμμένων θησαυρών.
Αν και η πλατφόρμα δεν βρίσκεται ακόμη σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία, τα αποτελέσματα από τις πιλοτικές δοκιμές στη Θεσσαλονίκη και τη Μάλτα είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά. Το έργο, που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Ορίζοντας Ευρώπη, συνεχίζει να εξελίσσεται με τη συνεργασία φορέων από την Κύπρο, το Βέλγιο, την Ελβετία και τη Φινλανδία. Ο τελικός στόχος παραμένει η δημιουργία ενός αδιάρρηκτου δικτύου που θα λύσει οριστικά το «αίνιγμα» της αρχαιοκαπηλίας, διασφαλίζοντας ότι η ιστορία κάθε λαού θα παραμείνει εκεί που ανήκει.
Τι να κάνετε αν εντοπίσετε αρχαία αντικείμενα
- Μην μετακινείτε και μην καθαρίζετε το αντικείμενο από το σημείο εύρεσης.
- Ειδοποιήστε αμέσως την πλησιέστερη αστυνομική αρχή ή την τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων.
- Φωτογραφίστε το εύρημα και το περιβάλλον του χωρίς να αγγίξετε τίποτα.
- Σημειώστε τις ακριβείς συντεταγμένες της τοποθεσίας μέσω του GPS του κινητού σας.
- Αποφύγετε τη δημοσιοποίηση της τοποθεσίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αποφυγή λαθρανασκαφών.
