Ελλάδα: Νέος σεισμικός χάρτης αποκαλύπτει εκατοντάδες άγνωστα ενεργά ρήγματα

Μια διεθνής επιστημονική ομάδα από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και τη Νέα Ζηλανδία δημιούργησε την πρώτη πανελλαδική βάση ενεργών ρηγμάτων (AFG), χαρτογραφώντας συστηματικά την Ελλάδα. Η έρευνα αποκάλυψε εκατοντάδες νέα σεισμικά ρήγματα και αποτύπωσε με πρωτοφανή πληρότητα τα ήδη γνωστά, φέρνοντας στο φως κρίσιμες πληροφορίες για την σεισμική επικινδυνότητα της χώρας.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια της διαρκούς γεωλογικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, η οποία, σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο ηπείρους, παραμορφώνεται από την επίμονη κίνηση των τεκτονικών πλακών. Το ελληνικό τοπίο αλλάζει συνεχώς μέσω της δράσης ενεργών σεισμικών ρηγμάτων, πολλά από τα οποία παρέμεναν κρυμμένα κάτω από βλάστηση ή αστικά τοπία, καθιστώντας την λεπτομερή χαρτογράφηση επιτακτική.

Η δημιουργία της βάσης AFG και η μεθοδολογία

Επιστήμονες από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) και τη Νέα Ζηλανδία συνεργάστηκαν για τη συστηματική χαρτογράφηση ολόκληρης της χερσαίας Ελλάδας. Χρησιμοποιώντας λεπτομερή Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) από το Ελληνικό Κτηματολόγιο, κατάφεραν να «διαβάσουν» το έδαφος με ακρίβεια που δεν ήταν εφικτή στο παρελθόν. Ένα DEM είναι μια τρισδιάστατη αναπαράσταση της επιφάνειας της γης, επιτρέποντας την οπτικοποίηση της πολυπλοκότητας του εδάφους και τον προσδιορισμό δομών αόρατων με γυμνό μάτι. Αυτή η πρωτοποριακή προσέγγιση οδήγησε στη δημιουργία της AFG (Active Faults Greece), της πρώτης βάσης ενεργών ρηγμάτων στην Ελλάδα, η οποία δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό Scientific Data.

Αποκαλύψεις και ταξινόμηση των ρηγμάτων

Η βάση AFG καταγράφει συνολικά 3.815 ίχνη ρηγμάτων, τα οποία ομαδοποιούνται σε 892 ρήγματα. Περισσότερα από τα μισά από αυτά χαρτογραφήθηκαν για πρώτη φορά, ενώ περιλαμβάνονται και 35 επιφανειακές διαρρήξεις που συνδέονται με ιστορικούς σεισμούς. Η ταξινόμηση των ρηγμάτων γίνεται με βάση το σεισμικό τους αποτύπωμα στο ανάγλυφο:

• Ενεργό: Όταν το ανάγλυφο φαίνεται να έχει παραμορφωθεί πρόσφατα.
• Πιθανώς ενεργό: Όταν το ρήγμα διακρίνεται στο ανάγλυφο, αλλά τα στοιχεία ενεργότητας είναι λιγότερο σαφή.
• Αβέβαιο: Όταν απαιτούνται περισσότερες παρατηρήσεις για την επιβεβαίωση της ύπαρξής του.

Συνολικά, περισσότερα από 2.000 ίχνη ρηγμάτων στην AFG χαρακτηρίζονται ως ενεργά, ενώ περίπου 1.600 ως πιθανόν ενεργά. Η ανάλυση έδειξε επίσης ότι πάνω από τα μισά ενεργά ρήγματα της Ελλάδος ελέγχουν τη ροή των ποταμών, την εναπόθεση ιζημάτων και διαμορφώνουν τα όρια μεταξύ βουνών και κοιλάδων. Αυτές οι σχέσεις υποδεικνύουν ότι κάποια ενεργά ρήγματα παραμένουν ακόμα αόρατα, θαμμένα κάτω από νεότερα ιζήματα.

Ο αντίκτυπος στην ασφάλεια και τις υποδομές

Η χαρτογράφηση των ενεργών ρηγμάτων δεν αφορά μόνο την επιστημονική γνώση, αλλά έχει άμεσες πρακτικές επιπτώσεις για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα των υποδομών της χώρας. Όπως δήλωσε στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η κύρια Ερευνήτρια του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου, «Οδικοί άξονες, γέφυρες, φράγματα και ενεργειακές μονάδες, πρέπει να σχεδιάζονται γνωρίζοντας τη διασπορά των ενεργών σεισμικών πηγών που δύνανται να μετακινήσουν το έδαφος». Οι πληροφορίες της AFG, όταν συνδυαστούν με ενόργανες καταγραφές σεισμών και εδαφικών παραμορφώσεων, μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τα ελληνικά μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας. Η διεθνής επιστημονική ομάδα υπογραμμίζει την ανάγκη για την Ελλάδα να κατανοήσει καλύτερα τη διασπορά των σεισμικών πηγών, καθώς η οικονομία της βασίζεται όλο και περισσότερο στον τουρισμό και φιλοδοξεί να γίνει ενεργειακός κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η επόμενη μέρα και η προσβασιμότητα της AFG

Η βάση δεδομένων AFG είναι ελεύθερα προσβάσιμη για όλους μέσω ενός διαδραστικού χάρτη της Ελλάδας, ο οποίος βρίσκεται στη διεύθυνση experience.arcgis.com. Κάθε μηχανικός, ερευνητής ή πολίτης μπορεί να ενημερωθεί για την τοποθεσία και τα χαρακτηριστικά των ενεργών ρηγμάτων γύρω του. Η AFG ευελπιστεί να συμβάλει στις εθνικές προσπάθειες καταγραφής των ενεργών σεισμικών πηγών στην Ελλάδα και να αποτελέσει πρότυπο για άλλες σεισμικά ενεργές χώρες, δείχνοντας πώς τα ψηφιακά τοπία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό ενεργών ρηγμάτων. Η προσεκτική παρατήρηση γεωμορφολογικών αποτυπωμάτων, όπως η εκτροπή ενός ποταμού ή το τριγωνικό μέτωπο ενός βουνού, είναι αλάνθαστες ενδείξεις παλαιότερων σεισμών κατά μήκος ενεργών ρηγμάτων, φαινόμενα που έχουν μελετηθεί και σε άλλες περιοχές με έντονη σεισμική δραστηριότητα.