Χριστούγεννα στην Αθήνα: Τα ιστορικά ρεκόρ θερμοκρασίας και οι χιονοπτώσεις των τελευταίων 125 ετών

Μια αναδρομή στα κλιματικά δεδομένα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών αποκαλύπτει τις ακραίες διακυμάνσεις του καιρού ανήμερα των Χριστουγέννων, από το ιστορικό ψύχος του 1909 μέχρι τις «καλοκαιρινές» θερμοκρασίες του 2010 και του 2023. Παρά την κοινή πεποίθηση για λευκά Χριστούγεννα, η πιθανότητα χιονόπτωσης στο κέντρο της Αθήνας παραμένει αποκαρδιωτικά μικρή, έχοντας συμβεί ελάχιστες φορές στον τελευταίο αιώνα.

Η συστηματική καταγραφή των μετεωρολογικών δεδομένων από τον ιστορικό κλιματικό σταθμό στο Θησείο, ο οποίος λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1890, επιτρέπει στους επιστήμονες να ανασυνθέσουν το κλιματικό προφίλ της Αθήνας με εξαιρετική ακρίβεια. Η ανάλυση αυτή δεν αποτελεί απλώς μια ιστορική αναδρομή, αλλά ένα κρίσιμο εργαλείο για την κατανόηση της κλιματικής μεταβλητότητας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, συνδέοντας τις παρατηρήσεις του παρελθόντος με τα σύγχρονα μοντέλα επανα-ανάλυσης.

Το ιστορικό ρεκόρ ψύχους του 1909

Σύμφωνα με τα στοιχεία που επεξεργάστηκε το ClimateHub, η πιο ψυχρή ημέρα Χριστουγέννων των τελευταίων 125 ετών καταγράφηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1909. Με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο που ίσχυε τότε, η μέση ημερήσια θερμοκρασία δεν ξεπέρασε τους 4°C, ενώ κατά τη διάρκεια της νύχτας ο υδράργυρος υποχώρησε στους 2°C. Η ψυχρή αυτή εισβολή, που ξεκίνησε από τα βορειοανατολικά, επηρέασε ολόκληρη τη χώρα, με τη Λαμία να καταγράφει αρνητικές τιμές (-2°C) και τη Σύρο να μην ξεπερνά τους 9°C.

Ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες, με τον υδράργυρο να κινείται γύρω στους 5°C, σημειώθηκαν επίσης τα έτη 1933, 1937, 1953, καθώς και σε πιο πρόσφατες περιόδους όπως το 1986, το 1987 και το 1992. Παρά το τσουχτερό κρύο, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι ο παγετός δεν συνοδεύεται πάντα από χιόνι στο κέντρο της πρωτεύουσας, αν και συχνά παρατηρούνται χαμηλότερες θερμοκρασίες στα βόρεια προάστια.

Πότε είδε η Αθήνα «Λευκά Χριστούγεννα»

Η εικόνα της χιονισμένης Αθήνας ανήμερα των Χριστουγέννων είναι σπάνια. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση καταγράφηκε το 1949, όταν χιόνιζε καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας προς την 25η Δεκεμβρίου. Χιονοπτώσεις έχουν σημειωθεί επίσης στο διάστημα μεταξύ 24 και 26 Δεκεμβρίου τα έτη 1903, 1906, 1913, 1968 και πιο πρόσφατα το 1991 και το 1992. Αξιοσημείωτη παραμένει η βαρυχειμωνιά του 1941-1942 κατά τη διάρκεια της Κατοχής, όταν οι Αθηναίοι αντιμετώπισαν 10 συνεχόμενες ημέρες με θερμοκρασίες υπό το μηδέν, φτάνοντας έως τους -4,4°C στις 2 Ιανουαρίου.

Χριστούγεννα με κοντομάνικα: Τα θερμά ρεκόρ

Στον αντίποδα, τα Χριστούγεννα του 2010 κατέχουν τα πρωτεία της ζέστης, θυμίζοντας περισσότερο καλοκαίρι παρά χειμώνα. Η μέση θερμοκρασία ανήλθε στους 17°C, ενώ η μέγιστη έφτασε τους 19°C. Ακόμη πιο εντυπωσιακή ήταν η παραμονή των Χριστουγέννων του 2010, όταν ο υδράργυρος άγγιξε τους 22°C. Παρόμοιες συνθήκες επικράτησαν και το 1995, το 1927, αλλά και τα Χριστούγεννα του 2023, επιβεβαιώνοντας την τάση για πιο ήπιους χειμώνες τα τελευταία χρόνια.

Νομικοί και επιστημονικοί κύκλοι που ασχολούνται με την κλιματική πολιτική υπογραμμίζουν ότι η χρήση σύγχρονων εργαλείων, όπως το πρόγραμμα Copernicus C3S, είναι απαραίτητη για την παρακολούθηση αυτών των ακραίων φαινομένων. Η αγορά ενέργειας φαίνεται να προεξοφλεί ότι οι υψηλές θερμοκρασίες κατά τις εορτές μειώνουν την ανάγκη για κόστος θέρμανσης, ωστόσο η αστάθεια του καιρού παραμένει ο αστάθμητος παράγοντας για τον κρατικό σχεδιασμό.

Η επόμενη μέρα και η κλιματική κρίση

Η ανάλυση των δεδομένων από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών δείχνει ότι, ενώ οι ψυχρές εισβολές ήταν πιο συχνές στις αρχές του 20ου αιώνα, οι θερμές εισβολές τείνουν να γίνονται ο κανόνας στη σύγχρονη εποχή. Η ιστορική μνήμη της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» από το 1927, που περιέγραφε την εξόρμηση των Αθηναίων προς τα Φάληρα λόγω καλοκαιρίας, επαναλαμβάνεται πλέον όλο και συχνότερα, καθιστώντας τα «λευκά Χριστούγεννα» μια όλο και πιο μακρινή προσδοκία για τους κατοίκους του λεκανοπεδίου.