Μπράιαν Κοξ: Η ζωή στο σύμπαν ίσως να μην είναι καν βιολογική, λέει στην «Κ»

Ο σούπερ σταρ της φυσικής, Μπράιαν Κοξ, μίλησε στην «Κ» μέσω Zoom για την πιθανότητα ύπαρξης μη βιολογικής ζωής σε άλλους πλανήτες και τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στα διαστρικά ταξίδια. Ο καθηγητής σωματιδιακής φυσικής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ αναμένεται να επισκεφθεί την Αθήνα στις 24 Σεπτεμβρίου 2026 για την ευρωπαϊκή του περιοδεία «Emergence» στο Christmas Theater.

Η συζήτηση με τον Μπράιαν Κοξ, τον διάσημο φυσικό και παρουσιαστή του BBC 4, έρχεται σε μια περίοδο όπου η ανθρωπότητα αναζητά απαντήσεις σε θεμελιώδη ερωτήματα για την ύπαρξη ζωής πέρα από τη Γη και τον ρόλο της τεχνολογίας σε αυτή την αναζήτηση. Η προσέγγισή του, που συνδυάζει την επιστημονική αυστηρότητα με την ικανότητα να εξάπτει την περιέργεια του κοινού, τον καθιστά μια εμβληματική μορφή της σύγχρονης επιστήμης, ικανή να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της ακαδημαϊκής έρευνας και της ευρείας κατανόησης.

Η αναζήτηση ζωής πέρα από τη Γη

Ο Μπράιαν Κοξ εκφράζει την πεποίθηση ότι κάπου στο σύμπαν υπάρχει ζωή, θέτοντας το καίριο ερώτημα του πόσο μακριά πρέπει να ψάξουμε για να την ανακαλύψουμε. Αναφέρει πιθανές τοποθεσίες όπως μικροοργανισμούς στους πάγους του Πλούτωνα ή κάτω από την επιφάνεια του Άρη, καθώς και σε μακρινούς εξωπλανήτες. Ωστόσο, υπογραμμίζει την ανάγκη να εξετάσουμε πόσο διαφορετικές θα είναι αυτές οι μορφές ζωής από αυτές που γνωρίζουμε στη Γη, προτείνοντας μια μετάβαση από τη γεωχημεία στη βιοχημεία για την κατανόησή τους. Ο Κοξ διερευνά το ενδεχόμενο η ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη με οξυγόνο να μην υποδηλώνει απαραίτητα φωτοσύνθεση όπως τη γνωρίζουμε, αλλά μια τελείως διαφορετική μορφή ζωής, ίσως χωρίς το δικό μας DNA, ή ακόμα και σε συνθήκες που δεν μπορούμε να φανταστούμε.

Τεχνητή νοημοσύνη και διαστρικά ταξίδια

Ένα από τα πιο συναρπαστικά σημεία της συνέντευξης αφορά την πιθανότητα η ζωή στο σύμπαν να μην είναι καν βιολογική, αλλά ένας «υπολογισμός», όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής. Ο Κοξ αναφέρεται στην έννοια του «αντιγραφέα», ενός συστήματος που αντιγράφει τον εαυτό του και εξελίσσεται μέσω αυτής της διαδικασίας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν το σημαντικό στοιχείο της ζωής είναι η δομή, η βιοχημεία, η πληροφορία ή η διαχείριση της πληροφορίας. Όπως επισημαίνει ο νομπελίστας φίλος του, Πολ Νερς, η ζωή περιλαμβάνει τόσο hardware όσο και software, αλλά η υπεροχή της θεωρίας της πληροφορίας έναντι της χημείας παραμένει ανεξερεύνητη. Αυτή η ιδέα ότι η ζωή μπορεί να υπάρξει μέσα σε υπολογιστές ή ότι εμείς οι ίδιοι είμαστε «μηχανές Τιούρινγκ» ανοίγει νέους ορίζοντες, ειδικά για τα διαστρικά ταξίδια. Η μεταφορά βιολογικών μορφών ζωής στο Διάστημα είναι εξαιρετικά δύσκολη λόγω των ασύλληπτων αποστάσεων και του αφιλόξενου περιβάλλοντος, καθιστώντας τα πληροφοριακά συστήματα μια πολύ πιο πρακτική λύση για τέτοιου είδους αποστολές, μια εξέλιξη που κάποιοι αναλυτές πιστεύουν ότι θα αρχίσει να ισχύει και στη Γη μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Η ιστορική εξέλιξη της επιστήμης και η εμφάνιση στην Αθήνα

Ο Μπράιαν Κοξ θα παρουσιάσει αυτές τις ιδέες στην Αθήνα στις 24 Σεπτεμβρίου 2026, στο Christmas Theater, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής του περιοδείας «Emergence». Η δίωρη ομιλία του θα ξεκινήσει με τον Κέπλερ και τις παρατηρήσεις του στις χιονονιφάδες το 1609-1610, μια στιγμή που θεωρείται η απαρχή της σύγχρονης επιστήμης. Από εκεί, θα εξερευνήσει την επανάσταση που έφεραν ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος και ο Νεύτωνας, οι οποίοι μέσα σε περίπου εκατό χρόνια άλλαξαν ριζικά την οπτική μας για τη φύση και το σύμπαν. Ο Κοξ τονίζει τα απίστευτα άλματα που έχουν γίνει από το 1600 και μετά, συγκρίνοντας την εποχή του Τύχο Μπράχε, που υπολόγιζε νοερά την κίνηση των πλανητών, με τη δική μας, όπου έχουμε επισκεφθεί όλους τους πλανήτες με διαστημοσυσκευές. Αυτή η μεταμόρφωση της κατανόησής μας για το σύμπαν, από την αμφισβήτηση της κοσμολογίας του Αριστοτέλη έως τη σημερινή εποχή, διδάσκει ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε τα αναπάντητα ερωτήματα.

Κβαντομηχανική και η κατανόηση της συνείδησης

Ως καθηγητής σωματιδιακής φυσικής, ο Μπράιαν Κοξ θα αναφερθεί και στην κβαντομηχανική, τον τομέα που ασχολείται με τον υποατομικό κόσμο. Αναγνωρίζει ότι για πολλούς η κβαντομηχανική μπορεί να φαίνεται παράλογη ή μυστικιστική, αλλά τονίζει ότι δεν είναι. Υπάρχουν πολλά που δεν κατανοούμε ακόμα σε αυτόν τον τομέα, όπως το πώς προέκυψε η συνείδηση. Ένα κεντρικό ερώτημα είναι αν η συνείδηση σχετίζεται με τη δομή των ατόμων μέσα μας, καθιστώντας την κβαντομηχανική απαραίτητη για την κατανόηση της λειτουργίας του ατόμου. Ο Κοξ απολαμβάνει την ύπαρξη τόσων αναπάντητων ερωτημάτων στο σύμπαν και εκφράζει την ευτυχία του για την πρώτη του επίσκεψη στην Αθήνα, μια πόλη που, μαζί με το Μάντσεστερ, θεωρεί από τις σημαντικότερες στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού.

Η επόμενη μέρα της επιστημονικής αναζήτησης

Η επικείμενη ομιλία του Μπράιαν Κοξ στην Αθήνα αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για το ελληνικό κοινό να έρθει σε επαφή με τις πιο σύγχρονες ιδέες για το σύμπαν, τη ζωή και τον ρόλο της τεχνολογίας. Η εξερεύνηση της πιθανότητας μη βιολογικής ζωής και η δυνατότητα των πληροφοριακών συστημάτων να επιτρέψουν τα διαστρικά ταξίδια αναδεικνύουν την αέναη εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης. Η προσέγγιση του Κοξ, που συνδέει την ιστορία της επιστήμης με τις μελλοντικές προκλήσεις, ενθαρρύνει την αμφισβήτηση και την αναζήτηση, υπενθυμίζοντας ότι η κατανόηση του σύμπαντος είναι μια διαρκής και συναρπαστική διαδικασία.