Άτομα με αναπηρία: Εργασιακός αποκλεισμός και διακρίσεις στην Ελλάδα

Τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα βιώνουν σημαντικό εργασιακό αποκλεισμό, στερεότυπα και εμπόδια στην καθημερινότητά τους, όπως αποκαλύπτει ποσοτική έρευνα του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ). Η έρευνα, που διεξήχθη μεταξύ 7 Οκτωβρίου και 3 Νοεμβρίου 2025, φέρνει στο φως διακρίσεις σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, την 3η Δεκεμβρίου.

Η δημοσιοποίηση των ευρημάτων της έρευνας της ΕΣΑμεΑ έρχεται να υπογραμμίσει την ανάγκη για ουσιαστικές αλλαγές στην αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα, αναδεικνύοντας τις συστηματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σε μια σειρά από τομείς. Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, η 3η Δεκεμβρίου, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για προβληματισμό και ανάληψη δράσης, καθώς τα στοιχεία σκιαγραφούν μια ανησυχητική εικόνα κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού.

Τα ευρήματα της έρευνας: Ενημέρωση και στερεότυπα

Ένα από τα πρώτα και πιο ανησυχητικά ευρήματα της έρευνας είναι η έλλειψη ενημέρωσης. Τέσσερις στους δέκα ερωτηθέντες δηλώνουν ότι είναι λίγο ή καθόλου ενημερωμένοι σχετικά με τα δικαιώματά τους, ένα ποσοστό που αναδεικνύει την ανάγκη για ενίσχυση των επίσημων διαύλων πληροφόρησης. Το ποσοστό των ατόμων που ενημερώνονται από δημόσιες υπηρεσίες είναι μονοψήφιο, με την ΕΣΑμεΑ να θεωρείται η κύρια πηγή ενημέρωσης. Όσον αφορά την αντιμετώπιση από την ελληνική κοινωνία, το 56% θεωρεί πως η αναπηρία αντιμετωπίζεται με στερεότυπα και προκατάληψη, ενώ ακολουθούν οι απαντήσεις «με οίκτο, λύπηση» (34%) και «αμηχανία» (33,2%). Μόλις το 8% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι αντιμετωπίζεται ισότιμα.

Προσβασιμότητα και ψηφιακός αποκλεισμός

Στο κρίσιμο ζήτημα της προσβασιμότητας και της κινητικότητας, η έρευνα αποκαλύπτει τεράστια εμπόδια. Έξι στα δέκα άτομα δηλώνουν πως αντιμετωπίζουν «πάντα – συχνά» ή «μερικές φορές» δυσκολίες πρόσβασης στον δημόσιο χώρο και σε δημόσιες υπηρεσίες, όπως οι δομές υγείας. Επιπλέον, το 63% όσων χρειάζονται αμαξίδιο δεν το διαθέτουν, γεγονός που περιορίζει δραματικά την αυτονομία τους. Πέρα από τη φυσική προσβασιμότητα, λίγο πάνω από επτά στους δέκα των ερωτηθέντων δηλώνουν πως δεν διαθέτουν υποστηρικτική τεχνολογία για πλοήγηση στο Διαδίκτυο, οδηγώντας σε σημαντική ψηφιακή απομόνωση.

Ο εργασιακός αποκλεισμός και το εισόδημα

Ο εργασιακός αποκλεισμός αποτελεί ένα από τα πιο οξυμένα προβλήματα, ιδιαίτερα στις παραγωγικές ηλικίες. Πάνω από οκτώ στους δέκα άτομα μέχρι 25 ετών και σχεδόν το 50% των ατόμων 25-34 ετών δηλώνουν πως δεν έχουν εργαστεί ποτέ. Μόνο ένας στους τρεις δηλώνει πως είναι ενταγμένος στην εργασία, υπογραμμίζοντας την αδυναμία της αγοράς εργασίας να τους ενσωματώσει. Οι απολαβές είναι εξίσου κρίσιμο θέμα, καθώς οι μισοί ακριβώς από τους ερωτηθέντες απάντησαν ότι διαθέτουν μηνιαίο ατομικό εισόδημα έως 385 ευρώ.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η οικονομική εξάρτηση που προκύπτει από αυτά τα στοιχεία. Οκτώ στους δέκα βασίζονται στη βοήθεια του οικογενειακού ή του φιλικού περιβάλλοντος για την κάλυψη των καθημερινών τους αναγκών και την ανεξάρτητη διαβίωση. Παρόλο που το μέτρο του «προσωπικού βοηθού» κινείται στη σωστή κατεύθυνση, μόνο το 3,3% του δείγματος, δηλαδή 90 άτομα, κάνει χρήση της συγκεκριμένης υπηρεσίας. Η ΕΣΑμεΑ επισημαίνει ότι «η καθολική επέκταση του μέτρου κρίνεται επιτακτική» για την ουσιαστική υποστήριξη.

Η προστασία των δικαιωμάτων και η επόμενη μέρα

Σε περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων τους, επτά στους δέκα δηλώνουν ότι δεν απολαμβάνουν την αποτελεσματική προστασία των νόμων και της Δικαιοσύνης, γεγονός που δημιουργεί ένα αίσθημα ανασφάλειας και αδικίας. Τέλος, μεγάλη ανησυχία προκαλεί το πολύ μικρό ποσοστό των ατόμων –μόλις τρεις στους δέκα– τα οποία, αφού δέχτηκαν σωματική ή σεξουαλική βία, κατήγγειλαν το περιστατικό στην αστυνομία. Αυτό υποδηλώνει την έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς και την ανάγκη για ενίσχυση των μηχανισμών προστασίας και υποστήριξης των θυμάτων.