Αγωγός ομβρίων τυφλός 45 χρόνια: Ο Χαρδαλιάς για τα 54 αντιπλημμυρικά της Αττικής

Ένας αγωγός ομβρίων υδάτων στην Καλλιθέα, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1980, παραμένει ημιτελής και «τυφλός», καθώς του λείπουν τα τελευταία 800 μέτρα σύνδεσης με τον Κηφισό, με αποτέλεσμα να προκαλεί συχνά πλημμυρικά φαινόμενα. Το πρόβλημα αυτό, που διαρκεί πάνω από 40 χρόνια, αναδεικνύει τις χρόνιες παθογένειες στην αντιπλημμυρική θωράκιση της Αττικής, την ώρα που ο περιφερειάρχης Νίκος Χαρδαλιάς αναφέρει ότι 54 νέα αντιπλημμυρικά έργα βρίσκονται σε εξέλιξη ή δημοπράτηση.

Η πρόσφατη σφοδρή βροχόπτωση που έπληξε την Αττική ανέδειξε για άλλη μια φορά τις χρόνιες παθογένειες στο αντιπλημμυρικό σύστημα της περιοχής, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον «τυφλό» αγωγό ομβρίων υδάτων στην Καλλιθέα που παραμένει ημιτελής εδώ και 45 χρόνια. Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας σειράς έντονων καιρικών φαινομένων που έχουν δοκιμάσει την αντοχή των υποδομών, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για ολοκληρωμένες λύσεις.

Ο «τυφλός» αγωγός της Καλλιθέας και η ιστορία του

Το φαινόμενο του «σιντριβανιού» στη μέση της οδού Σκρα στην Καλλιθέα, κατά τη διάρκεια σφοδρών βροχοπτώσεων, είναι κάτι που συμβαίνει εδώ και πάνω από 40 χρόνια. Ο αγωγός ομβρίων υδάτων, ο οποίος ξεκινά από τη Νέα Σμύρνη, διασχίζει τη Λεωφόρο Συγγρού και την Καλλιθέα, περνά κάτω από τον Ιλισό ποταμό και καταλήγει σε τυφλό σημείο. Το έργο κατασκευάστηκε από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων το 1980, έχει διάμετρο 4 επί 3,5 μέτρα, ωστόσο τα νερά που μεταφέρει δεν παροχετεύονται πουθενά, καθώς δεν κατασκευάστηκαν ποτέ τα τελευταία 800 μέτρα που θα τον συνέδεαν με τον Κηφισό.

Ο περιφερειάρχης Αττικής, Νίκος Χαρδαλιάς, δήλωσε στην «Κ» ότι έχουν γίνει προσπάθειες για την ολοκλήρωση του έργου, αλλά υπήρξαν αντιδράσεις από τη δημοτική αρχή του Μοσχάτου και από πολίτες, με αποτέλεσμα η σύνδεση να μην προχωρήσει. Αυτό το παράδειγμα αναδεικνύει τον παραλογισμό στην εκτέλεση πολλών αντιπλημμυρικών έργων στην Αττική, καθώς απαιτείται η συμφωνία και ομοφωνία διαφορετικών δήμων, οδηγώντας σε πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες.

Η πρόοδος των αντιπλημμυρικών έργων στην Αττική

Ο κ. Χαρδαλιάς υπογράμμισε ότι τα αντιπλημμυρικά έργα της Περιφέρειας Αττικής προχωρούν πλέον με πιο γρήγορους ρυθμούς, καθώς η εκτέλεσή τους έχει ενταχθεί σε ειδικές διατάξεις. Συνολικά, «έχουμε 54 αντιπλημμυρικά έργα, τα τρία από αυτά έχουν ολοκληρωθεί, τα δέκα εκτελούνται, τρία είναι δημοπρατημένα, οκτώ είναι υπό δημοπράτηση και μέσα στο επόμενο εξάμηνο ακόμη 30 έργα θα δημοπρατηθούν», τόνισε. Αναφερόμενος στην περιοχή της Μάνδρας, όπου στο παρελθόν σημειώθηκαν δραματικά γεγονότα, ο κ. Χαρδαλιάς ανέφερε ότι με την ολοκλήρωση των έργων, η περιοχή θα είναι προετοιμασμένη για βροχοπτώσεις 200-250 χιλιοστών, αλλά όχι για ακραία φαινόμενα 400 χιλιοστών που συμβαίνουν μία φορά στα 100 χρόνια.

Ωστόσο, η αντιπλημμυρική θωράκιση της Αττικής απαιτεί και άλλες ενέργειες πέραν των μεγάλων έργων. Ο περιφερειάρχης επεσήμανε την έλλειψη χρηματοδότησης για τους καθαρισμούς ρεμάτων, παρόλο που η διαχείρισή τους έχει περάσει στις Περιφέρειες από το 2018. Η Περιφέρεια Αττικής διαθέτει 448 ρέματα μήκους 881 χιλιομέτρων και 1.737 χιλιόμετρα οδικού δικτύου, και οι καθαρισμοί και συντηρήσεις δεν μπορούν να γίνουν χωρίς τα απαραίτητα κονδύλια.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές και τους ειδικούς μηχανικούς είναι ότι πέρα από τα ημιτελή έργα, μεγάλο μέρος του υφιστάμενου δικτύου ομβρίων υδάτων της Αττικής έχει σχεδιαστεί με προδιαγραφές που δεν ανταποκρίνονται πλέον στις σημερινές, πολύ πιο έντονες βροχοπτώσεις, καθιστώντας αναγκαία την πλήρη αναθεώρηση και αναβάθμισή του.

Οι τεχνικές αιτίες των πλημμυρικών φαινομένων

Ο Γιώργος Νεβέσκαλος, πολιτικός μηχανικός και μελετητής υδραυλικών έργων με πάνω από 35 χρόνια εμπειρίας, εξηγεί στην «Κ» τις τεχνικές αιτίες των πλημμυρικών φαινομένων. Στο δίκτυο ομβρίων υδάτων υπάρχουν δύο ειδών φρεάτια: τα «φρεάτια υδροσυλλογής» με ορατές σχάρες και τα «φρεάτια επίσκεψης» με κυκλικά καλύμματα, που χρησιμεύουν για συντήρηση. Οι πίδακες νερού, όπως αυτοί που παρατηρήθηκαν χθες στην Αττική, προκύπτουν συνήθως από τα φρεάτια επίσκεψης όταν ο αγωγός υπερφορτωθεί, δηλαδή όταν η παροχή νερού είναι μεγαλύτερη από την ικανότητα αποχέτευσης του δικτύου. Τότε, η πίεση μέσα στον αγωγό αυξάνεται και το νερό εκτονώνεται προς τα πάνω.

Ένας δεύτερος σημαντικός λόγος είναι ο μερικός ή πλήρης φραγμός του αγωγού από φερτά υλικά, λάσπη ή σκουπίδια. Σε αυτή την περίπτωση, το νερό δεν μπορεί να συνεχίσει την πορεία του, συσσωρεύεται πίεση και οδηγεί σε ανάστροφη εκτόνωση από το φρεάτιο. Ο κ. Νεβέσκαλος σημειώνει επίσης ότι πολλά τμήματα του δικτύου ομβρίων έχουν παλιές προδιαγραφές που δεν ανταποκρίνονται στις σημερινές, πολύ πιο έντονες βροχοπτώσεις, οι οποίες οφείλονται και στην κλιματική αλλαγή. Οι περιοχές με το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι αυτές που βρίσκονται χαμηλότερα προς τη θάλασσα, όπου η κλίση των αγωγών είναι μικρότερη και η απομάκρυνση του νερού δυσκολότερη.

Πράσινες λύσεις και ο επανασχεδιασμός των δικτύων

Κατά τον ειδικό, απαιτείται πλήρης επανασχεδιασμός των δικτύων ομβρίων, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα υδρολογικά δεδομένα και χρησιμοποιώντας διαθέσιμα εργαλεία για τον σωστό υπολογισμό του όγκου νερού που πρέπει να αντέχει το δίκτυο. Οι σωληνωτοί ή κιβωτοειδείς αγωγοί θα πρέπει να μελετηθούν ξανά, να ανακατασκευαστούν ή να ενισχυθούν τα δίκτυα με περισσότερους αγωγούς. Πρόκειται για ένα κοστοβόρο έργο που απαιτεί εκτεταμένη μελέτη και κατασκευή.

Επιπλέον, υπάρχουν «πράσινες» λύσεις ή λύσεις βασισμένες στη φύση (Natural Based Solutions – NBS) που εφαρμόζονται ήδη σε πόλεις της Ευρώπης, της Αμερικής και της Κίνας. Η δημιουργία «πόλεων-σφουγγαριών» είναι μία από αυτές τις λύσεις, με στόχο την αύξηση της ικανότητας της πόλης να απορροφά και να συγκρατεί το νερό της βροχής, μειώνοντας την παροχή προς το δίκτυο ομβρίων. Αυτό επιτυγχάνεται με παρεμβάσεις όπως:

• Διαπερατές επιφάνειες (π.χ. πεζοδρόμια, πλατείες)
• Πράσινες στέγες
• Κήποι βροχής
• Δημιουργία πάρκων σε χαμηλό υψόμετρο που λειτουργούν ως προσωρινές «λεκάνες ανάσχεσης» (όπως στην Κοπεγχάγη)

Με τέτοιες παρεμβάσεις, η πόλη μπορεί να απορροφά μεγαλύτερο ποσοστό της βροχής, μειώνοντας την επιβάρυνση στα φρεάτια και περιορίζοντας τον κίνδυνο πλημμυρών, καταλήγει ο κ. Νεβέσκαλος.

Η επόμενη μέρα για την αντιπλημμυρική θωράκιση της Αττικής

Η αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων στην Αττική απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση που συνδυάζει την ολοκλήρωση των υφιστάμενων έργων, τον επανασχεδιασμό των δικτύων με βάση τα νέα κλιματικά δεδομένα και την υιοθέτηση καινοτόμων πράσινων λύσεων. Παράλληλα, η εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης για τη συντήρηση και τους καθαρισμούς των ρεμάτων κρίνεται ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική θωράκιση του Λεκανοπεδίου έναντι των ολοένα και εντονότερων καιρικών φαινομένων.