Οι στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού, γνωστές ως SLAPP, αποτελούν εργαλείο που χρησιμοποιείται για να μεταφερθεί πολιτικός διάλογος στα δικαστήρια με στόχο να περιοριστεί η δημόσια κριτική. Η υπόθεση Energy Transfer και η ανακοίνωση για προσφυγή της Greenpeace σε ολλανδικό δικαστήριο έχουν αναζωπυρώσει τη συζήτηση για τη νομιθετική παρέμβαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως ανέφερε δημοσίευμα στο ertnews.
Τι εννοούμε με τον όρο SLAPP
Ο όρος εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1980 και χρησιμοποιήθηκε από τους George Pring και Penelope Canan για να περιγράψει αγωγές που εξυπηρετούν σκοπούς διαφορετικούς από την απονομή δικαιοσύνης: απομάκρυνση της δημόσιας συζήτησης και εκφοβισμός των επικριτών μέσω δαπανηρών και χρονοβόρων διαδικασιών.
Αυτού του είδους οι νομικές κινήσεις δεν στοχεύουν πάντα σε νομική νίκη, αλλά συχνά στην εξάντληση των αντιπάλων τους τόσο οικονομικά όσο και ψυχολογικά.
Σε πολλές περιπτώσεις οι SLAPP υποθέσεις εμφανίζονται σε θέματα που αφορούν δημόσιο συμφέρον, όπως περιβάλλον, διαφάνεια και ανθρώπινα δικαιώματα, όπου οι εμπλεκόμενοι φορείς έχουν κίνητρο να περιορίσουν τη φωνή των επικριτών. Η πρακτική της μεταφοράς μιας πολιτικής αντιπαράθεσης στη δικαστική σφαίρα έχει προκαλέσει ανησυχίες για την πλευρά της ελευθερίας της έκφρασης.
Το παράδειγμα Energy Transfer και η αντίδραση της Greenpeace
Πρόσφατα, μια υπόθεση που έφτασε ξανά στην επικαιρότητα αφορά την αμερικανική εταιρεία Energy Transfer και νομικές διεκδικήσεις κατά περιβαλλοντικών οργανώσεων, με αποτέλεσμα να έχει επιβληθεί ποσό της τάξης των περίπου 300 εκατομμυρίων δολαρίων σε απόφαση πολιτειακού δικαστηρίου της Βόρειας Ντακότα, μετά από προηγούμενη απόρριψη σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
Το θέμα αυτό αναδείχθηκε σε ρεπορτάζ του ertnews, το οποίο επισήμανε τις νομικές μεταπτώσεις μεταξύ ομοσπονδιακών και πολιτειακών δικαστηρίων.
Η Greenpeace με έδρα την Ολλανδία, σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, επιχείρησε να αξιοποιήσει τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για να υπερασπιστεί την ελευθερία της έκφρασης και να καταπολεμήσει αυτό που χαρακτηρίζει καταχρηστικές αγωγές. Η ολλανδική προσφυγή επισημαίνει το πώς οι διεθνείς οργανώσεις μπορούν να στρέφονται προς τα συστήματα δικαίου της ΕΕ για να αντιμετωπίσουν επιθέσεις που εκτυλίσσονται σε άλλες δικαιοδοσίες.
Η ευρωπαϊκή απάντηση στη δυναμική των SLAPP
Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αναπτυχθεί νομοθετική πρωτοβουλία με στόχο την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης και την αντιμετώπιση των καταχρηστικών αγωγών. Η νέα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδιώκει να περιορίσει πρακτικές που αποσκοπούν στην ποινικοποίηση ή το σιωπητήριο των δημοσίων παρεμβάσεων μέσω δικαστικών διαδικασιών.
Η προσέγγιση αυτή στοχεύει, γενικά, στην ενίσχυση μηχανισμών ταχείας απόρριψης αβάσιμων αγωγών και στην παροχή υποστήριξης σε δημοσιογράφους και οργανώσεις που υφίστανται τέτοια νομικά πλήγματα. Ταυτόχρονα, επιχειρεί να δημιουργήσει εργαλεία για να αποφευχθεί το forum shopping και η μεταφορά διαφορών σε δικαιοδοσίες με λιγότερους περιορισμούς.
Νομικές και κοινωνικές συνέπειες
Οι SLAPP αγωγές έχουν πολλαπλές συνέπειες: περιορίζουν τη δημόσια συμμετοχή, αυξάνουν το κόστος της πολιτικής κριτικής και μπορούν να ενοχοποιήσουν οργανώσεις που δρουν στο δημόσιο συμφέρον. Αυτό μεταφράζεται σε ρίσκο για ΜΚΟ και μέσα ενημέρωσης που αντιμετωπίζουν μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες.
Παράλληλα, η εκπόνηση κανόνων σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανοίγει δρόμους για διασυνοριακές εφαρμογές και συνεργασίες μεταξύ κρατών μελών, ενώ θέτει νέα ερωτήματα για τον τρόπο που θα επιτραπεί η νομική προστασία των δικαιωμάτων του κοινού έναντι ισχυρών οικονομικών συμφερόντων.
Η συζήτηση για τις SLAPP αγωγές παραμένει ενεργή, καθώς ταυτόχρονα αξιολογούνται τα όρια της δικαστικής προσφυγής και η ανάγκη για προστασία της δημόσιας έκφρασης. Οι εξελίξεις της υπόθεσης Energy Transfer και η αντίδραση της Greenpeace καταδεικνύουν πόσο κρίσιμο είναι το νομικό πλαίσιο για τη διασφάλιση της ελευθερίας του δημόσιου διαλόγου.
