Ο όρος doomscrolling περιγράφει την επαναλαμβανόμενη περιήγηση σε αρνητικό ειδησεογραφικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο, μια συμπεριφορά που πολλοί χρήστες βιώνουν ως αυτοματοποιημένη συνήθεια. Αρχικά αθώο σκρολάρισμα, μετατρέπεται συχνά σε πηγή άγχους, θλίψης και έντονης ψυχικής κόπωσης, καθώς το άτομο δυσκολεύεται να διακόψει την ροή δυσάρεστων πληροφοριών.
Τι σημαίνει doomscrolling
Με απλά λόγια, πρόκειται για την αναζήτηση και την παρακολούθηση συνεχόμενων, συνήθως αρνητικών, ενημερώσεων στα social media και σε ειδησεογραφικές σελίδες. Συνεχής ροή περιεχομένου οδηγεί το χρήστη σε παρατεταμένη έκθεση σε δυσάρεστες ειδήσεις, ακόμη κι όταν αυτά προκαλούν δυσφορία.
Ο ίδιος μηχανισμός διαφέρει από την απλή ενημέρωση: το doomscrolling χαρακτηρίζεται από την αδυναμία διακοπής και την αίσθηση ότι η επιστροφή στην εφαρμογή είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Επιβαρυντική επανάληψη αυξάνει το βάρος της κατανάλωσης και την ψυχική επιβάρυνση με την πάροδο του χρόνου.
Πώς οι πλατφόρμες ενισχύουν τη συνήθεια
Οι μηχανισμοί σχεδιασμού των εφαρμογών έχουν στόχο να κεντρίσουν και να κρατήσουν την προσοχή του χρήστη, με περιεχόμενο που ανανεώνεται συνεχώς. Στοχευμένη σχεδίαση πλατφορμών σημαίνει ότι η εμπειρία είναι διαμορφωμένη ώστε να επιμηκύνει τον χρόνο παραμονής στην οθόνη.
Η επικοινωνιολόγος Αφροδίτη Κράβαρη επεσήμανε στην εκπομπή ERT3 | Μέρα με Χρώμα ότι μια γενιά έχει μεγαλώσει μέσα στα social, με βίντεο που απαιτούν άμεση προσοχή. Αυτά τα λεγόμενα bite videos χρειάζονται μόλις δύο ή τρία δευτερόλεπτα για να «κερδίσουν» τον θεατή και συμβάλλουν στην ταχεία εναλλαγή ερεθισμάτων.
Η συσσώρευση μικρών, ελκυστικών κομματιών περιεχομένου δημιουργεί μια καθημερινή ρουτίνα όπου ο χρήστης επιστρέφει ξανά και ξανά. Στρατηγικές συγκράτησης προσοχής όπως ειδοποιήσεις και αυτόματη αναπαραγωγή περιεχομένου διευκολύνουν την εκκόλαψη της συνήθειας.
Ψυχικές και σωματικές επιπτώσεις
Η παρατεταμένη έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις έχει συνδεθεί με αύξηση συμπτωμάτων όπως άγχος και κατάθλιψη, καθώς και με έντονα συναισθήματα φόβου και θλίψης. Έρευνες έχουν συνδέσει την τακτική «κατανάλωση» δυσάρεστων ειδήσεων με επιδείνωση της ψυχικής υγείας.
Εκτός από τη διάθεση, αναφέρονται και σωματικά προβλήματα: διαταραγμένος ύπνος, προβλήματα μνήμης, ευερεθιστότητα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κρίσεις πανικού. Σωματική επιβάρυνση και γνωστική κόπωση αποτελούν συχνά συμπληρωματικά συμπτώματα.
Η σύγχυση που προκαλούν αντιφατικές πληροφορίες στο διαδίκτυο μπορεί να οδηγήσει σε διαρκή αμφισβήτηση γεγονότων και δυσπιστία. Αμφισβήτηση της πραγματικότητας εντείνει την ψυχική κόπωση και δυσκολεύει την επεξεργασία αξιόπιστων πληροφοριών.
Κοινωνική απομόνωση και διαταραγμένες συνήθειες ύπνου
Η εκτεταμένη χρήση του κινητού συχνά αντικαθιστά πραγματικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, οδηγώντας σε μια μορφή «στατικής ζωής» και απομάκρυνσης από τον κοινωνικό περίγυρο. Απομόνωση από την επικοινωνία είναι μια πιθανή συνέπεια της υπερβολικής ψηφιακής έκθεσης.
Πολλοί χρήστες παραμένουν ενεργοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις βραδινές ώρες, πράγμα που επηρεάζει την ποιότητα και τη διάρκεια του ύπνου. Βραδινή χρήση κινητού συνδέεται με δυσκολίες στον ύπνο και επόμενες ημέρες με μειωμένη λειτουργικότητα.
Πώς αλλάζει η καθημερινότητα
Όταν το scrolling γίνεται αυτοματοποιημένο, επηρεάζονται οι ρουτίνες της δουλειάς, της μελέτης και της ξεκούρασης. Επηρεασμένες καθημερινές λειτουργίες αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι ψηφιακές συνήθειες εισβάλλουν στον χρόνο του ατόμου.
Η συνειδητοποίηση του προβλήματος αποτελεί το πρώτο βήμα για την αναγνώριση της επίδρασης στη ζωή ενός χρήστη, καθώς η συνήθεια συχνά εκκολάπτεται σταδιακά και χωρίς προειδοποίηση. Σημάδια κόπωσης και αλλαγές στη διάθεση μπορεί να δείχνουν την ανάγκη για αναπροσαρμογή της ψηφιακής συμπεριφοράς.
Το φαινόμενο του doomscrolling αντικατοπτρίζει πώς η τεχνολογία και το περιεχόμενο διαμορφώνουν την καθημερινότητα και την ψυχική ευημερία. Ψυχική φροντίδα και ενημέρωση παραμένουν κρίσιμα στοιχεία για την κατανόηση και τη διαχείριση αυτής της σύγχρονης πρόκλησης.
