Η Αθήνα διατήρησε μια σαφή και αμετακίνητη στάση αναφορικά με τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE, με τον Έλληνα Πρωθυπουργό να επαναλαμβάνει τους ελληνικούς όρους. Η κίνηση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Άγκυρα, καθώς η απαίτηση για την άρση του casus belli θεωρείται από τον τουρκικό Τύπο ως ουσιαστικό βέτο στην εμπλοκή της Τουρκίας στο εν λόγω πρόγραμμα.
Το περιστατικό αναδεικνύει για ακόμη μια φορά τις διαχρονικές προκλήσεις στις διμερείς σχέσεις και την πολυπλοκότητα των διπλωματικών διαπραγματεύσεων.
Οι όροι της Αθήνας για τη συμμετοχή στο SAFE
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, εκφράζοντας τη θέση της χώρας, επανέλαβε τους συγκεκριμένους όρους υπό τους οποίους η Αθήνα θα μπορούσε να συναινέσει στην τουρκική συμμετοχή στο πρόγραμμα SAFΕ. Αν και οι ακριβείς λεπτομέρειες των όρων δεν έχουν δημοσιοποιηθεί πλήρως, η ουσία τους φαίνεται να κινείται γύρω από ζητήματα που αφορούν τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή.
Η ελληνική πλευρά διαμηνύει με αυτό τον τρόπο ότι τυχόν συνεργασίες ή συμμετοχές σε ευαίσθητα προγράμματα απαιτούν προϋποθέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού του διεθνούς δικαίου.
Η στάση αυτή εδράζεται στην πάγια εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, η οποία επιδιώκει την επίλυση των διαφορών μέσω του διαλόγου, αλλά πάντα με την αυστηρή τήρηση των διεθνών κανόνων. Η ρητή αναφορά σε προϋποθέσεις για την συμμετοχή της Τουρκίας σε ένα πρόγραμμα όπως το SAFE υπογραμμίζει την αποφασιστικότητα της ελληνικής διπλωματίας να προασπίσει τα εθνικά συμφέροντα και την κυριαρχία της χώρας.
Η έντονη αντίδραση της Άγκυρας και το «βέτο» του Casus Belli
Η αντίδραση της Άγκυρας στα ελληνικά τελεσίγραφα ήταν, όπως αναμενόταν, ιδιαίτερα έντονη. Ο τουρκικός Τύπος, αντανακλώντας την επίσημη αλλά και την κοινή γνώμη, υπογράμμισε με έμφαση ότι η απαίτηση της Αθήνας για την άρση του casus belli συνιστά στην πραγματικότητα ένα «βέτο» στην προσπάθεια της Τουρκίας να συμμετάσχει στο πρόγραμμα.
Η φράση «casus belli» –που στα λατινικά σημαίνει «αφορμή πολέμου»– αναφέρεται συγκεκριμένα στην απειλή πολέμου που έχει διατυπώσει η Τουρκία σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, και αποτελεί ένα σοβαρό αγκάθι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις για δεκαετίες.
Η ερμηνεία αυτή από πλευράς της Τουρκίας φανερώνει το βαθύ χάσμα εμπιστοσύνης που παραμένει μεταξύ των δύο χωρών. Η τουρκική πλευρά αντιλαμβάνεται την ελληνική απαίτηση όχι ως μια προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός σταθερού πλαισίου συνεργασίας, αλλά ως μια απευθείας παρεμπόδιση των γεωπολιτικών της επιδιώξεων.
Η στάση αυτή ενισχύει την αίσθηση ότι οι διαπραγματεύσεις θα είναι μακροχρόνιες και απαιτητικές, με ελάχιστα περιθώρια για γρήγορες λύσεις στα σημεία τριβής.
Οι διπλωματικές προεκτάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο
Το ζήτημα της συμμετοχής στο SAFE και η ένταση που προκλήθηκε γύρω από τους ελληνικούς όρους αποκτούν ευρύτερες διαστάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από περίπλοκες γεωπολιτικές ισορροπίες και την εμπλοκή πολλών διεθνών και περιφερειακών δρώντων.
Οι εξελίξεις αυτές έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις συμμαχίες, τις ενεργειακές στρατηγικές και την περιφερειακή ασφάλεια συνολικά.
Η στάση του Έλληνα Πρωθυπουργού σηματοδοτεί την επιμονή της Αθήνας στη διαμόρφωση ενός πλαισίου σταθερότητας που θα βασίζεται στην τήρηση του διεθνούς δικαίου και στην αποφυγή μονομερών ενεργειών. Αυτό αποτελεί κεντρικό άξονα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και υποδεικνύει ότι η Ελλάδα δεν είναι διατεθειμένη να υποχωρήσει σε θέματα εθνικής κυριαρχίας και δικαιωμάτων.
Η συνέχεια των εξελίξεων αναμένεται να είναι ενδιαφέρουσα, καθώς οι διπλωματικές κινήσεις των δύο χωρών θα καθορίσουν το μέλλον των διμερών σχέσεων και της σταθερότητας στην ευαίσθητη αυτή περιοχή.
