Στις παρυφές της πλατείας Ομονοίας και στους γύρω δρόμους λειτουργούν δεκάδες μικρές θεατρικές σκηνές που γεμίζουν θέαση, ενώ έξω από αυτές διαμορφώνονται εικόνες έντονης κοινωνικής πίεσης, με ομάδες αστέγων και χρήστες δρόμου. Σε πολλές βραδινές ώρες η πραγματικότητα είναι σκληρή και το πλήθος που περιφέρεται μπορεί να ξεπερνά τους 100, στοιχείο που καταδεικνύει τη βαθιά αντίθεση μεταξύ της θεατρικής ζωής και της γειτονιάς. πλατεία Ομονοίας αποτελεί κεντρικό σημείο αυτής της συγκέντρωσης.
Θέατρο σε γειτονιές με προκλήσεις
Η πυκνότητα των σκηνών γύρω από την πλατεία δημιουργεί ένα ασυνήθιστο πολιτιστικό σύμπλεγμα, με περισσότερα από 30 θεάτρα σε ακτίνα περίπου 1.000 μέτρων, που συχνά καταγράφουν συνεχή sold out σε συγκεκριμένες παραγωγές. Η αυξημένη προσφορά παραστάσεων μεταφράζεται σε νέα ζωή για περιοχές με διαφορετικό κοινωνικό προφίλ, αλλά δεν εξαλείφει τα προβλήματα ασφάλειας και δημόσιας τάξης που παραμένουν στην περιοχή.
Πίσω από τις εισόδους των σκηνών, ο περίγυρος δείχνει άλλη εικόνα: άνθρωποι άστεγοι που μετακινούνται με οικιακά αντικείμενα και σημεία όπου γίνεται χρήση ουσιών σε δημόσιους χώρους. Η παρουσία περιπολικών και αστυνομικών σε ορισμένες οδούς εξασφαλίζει την πρόσβαση θεατών σε παραστάσεις, ενώ παράλληλα αναδεικνύει την ανάγκη για συντονισμό ανάμεσα σε φορείς και κοινότητα.
Χώροι, ενοίκια και επαναχρησιμοποίηση
Η συγκέντρωση θεατρικών σκηνών στην ευρύτερη περιοχή εξηγείται εν μέρει από την ύπαρξη φθηνών μισθωμάτων και από την ευχέρεια μετατροπής πρώην βιοτεχνικών χώρων σε μικρές σκηνές, μια τάση που επιτρέπει σε νέους οργανισμούς να δοκιμαστούν κοντά στο κέντρο.
Οι ιδιοκτησίες με παλαιό χαρακτήρα προσφέρουν ευκαιρίες για επαναλειτουργία χωρίς μεγάλο κόστος επένδυσης, στοιχείο που έχει πολλαπλασιάσει τις παραγωγές.
Παράλληλα, η οικονομική δραστηριότητα μικρής κλίμακας που προκύπτει—καφέ, μικρά εστιατόρια, τεχνικές υπηρεσίες—συνεισφέρει στη διατήρηση θεατρικής ζωής σε περιοχές που διαφορετικά θα είχαν υποβαθμιστεί. Αυτό το μικροοικονομικό οικοσύστημα όμως δεν αρκεί από μόνο του για να αντιμετωπίσει τις δομικές ανάγκες της γειτονιάς.
Ιστορικά παραδείγματα αναγέννησης
Η μετακίνηση ομάδων και η επανεγκατάσταση θεάτρων σε μη προνομιούχες περιοχές δεν είναι νέο φαινόμενο: ο Θόδωρος Τερζόπουλος βρήκε στέγη για την ομάδα του στο ιστορικό κτίριο που ονομάστηκε «Μπορντέλο της Πιπίτσας» στο Μεταξουργείο, αξιοποιώντας την εγκατάλειψη του χώρου για καλλιτεχνική χρήση και αναδεικνύοντας την παλιά αστική κληρονομιά.
Κατά τις δεκαετίες, θεατρικές στέγες όπως το «Πορεία» και το «Προσκήνιο» αποτέλεσαν κόμβους που κράτησαν ενεργό το θεατρικό παρελθόν της περιοχής, προσφέροντας εργασία σε εργαζόμενους και χώρο έκφρασης για νέες παραγωγές. Η ιστορία αυτών των σκηνών δείχνει πώς το θέατρο μπορεί να γίνει μοχλός τοπικής ανάκαμψης αλλά και ευαίσθητης συνύπαρξης με προβληματικές συνθήκες.
Εμπειρίες από όσους το δημιούργησαν
Όσοι ανέλαβαν τη λειτουργία θεάτρων στη ζώνη αναφέρουν ότι η παρέμβαση—σχέδιο, φωτισμός, και ενεργοποίηση του χώρου—συχνά αλλάζει την καθημερινότητα: ο Δημήτρης Καραντζάς θυμάται ότι η εγκατάσταση ισχυρού φωτισμού γύρω από το «Προσκήνιο» βοήθησε στην αλλαγή της εικόνας στον πεζόδρομο.
Ο ίδιος σημειώνει ότι η παρουσία δράσεων πολιτισμού έφερε στην περιοχή νέα καταστήματα και μια σταδιακή βελτίωση της εικόνας, ενώ παράλληλα επισημαίνεται από το προσωπικό των σκηνών η ανάγκη για συνεχή συντονισμό με τις αρχές για να διατηρηθεί ένα λειτουργικό περιβάλλον.
Συνεργασία φορέων και τοπικής κοινότητας
Η ανάληψη του θεάτρου «Αλμα» από ιδιωτική εταιρεία πέρυσι συνοδεύτηκε από προσπάθειες συνεργασίας με τον δήμο και φορείς ασφάλειας, και, όπως δηλώνουν στην «Κ», αυτές οι πρωτοβουλίες έγιναν με σχέδιο και σεβασμό προς την περιοχή. Η συνεργασία απέβλεπε στη διασφάλιση ασφαλούς πρόσβασης για θεατές και στη βελτίωση της γύρω εικόνας.
Παρά τις πρωτοβουλίες, οι άνθρωποι των σκηνών υπενθυμίζουν ότι τα προβλήματα όπως η βρωμιά, τα κατεστραμμένα κτίρια και οι ενεργές πιάτσες ναρκωτικών παραμένουν και απαιτούν συστηματική παρέμβαση από κράτος και τοπική αυτοδιοίκηση, ώστε η θεατρική παρουσία να έχει μακροπρόθεσμο θετικό αποτέλεσμα.
