Αναδίπλωση σημειώθηκε μετά από εντολή που είχε δοθεί στις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τον τρόπο χειρισμού των πολεοδομικών αδειοδοτήσεων, καθώς η αρχική οδηγία ζητούσε να μην αμφισβητούνται οι αποφάσεις των πολεοδομιών για προέγκριση οικοδομικής άδειας σε εκτός σχεδίου οικόπεδα.
Έντονη προβληματισμός επικράτησε για το πώς θα ασκηθούν οι αρμοδιότητες, με κύρια αναφορά την πρόταση του Υπουργείου Πολιτισμού και την άμεση επακόλουθη αναίρεση της οδηγίας.
Η οδηγία και η ανάκληση
Με επείγον έγγραφο στις 23/10 ο γενικός γραμματέας Πολιτισμού έστειλε οδηγία προς τις υπηρεσίες για τον χειρισμό των αιτημάτων αδείας, περιγράφοντας το πλαίσιο ελέγχου και τις δυνατότητες της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Στην επικοινωνία αυτή επισημαίνονταν οι δυνατότητες παρέμβασης σε περίπτωση που εργασίες κινδύνευαν ένα μνημείο, με αναφορά σε συγκεκριμένες διαδικασίες και όρους προστασίας που μπορούν να τεθούν στη φάση της αδειοδότησης.
Δύο εβδομάδες μετά, στις 10/11, εκδόθηκε επείγον έγγραφο με το οποίο η προηγούμενη εντολή ανακαλείται, αφήνοντας εκ νέου σε εκκρεμότητα τον τρόπο εφαρμογής των κανόνων στις τοπικές υπηρεσίες. Η απόφαση αυτή καταγράφηκε ως αναδίπλωση της διοίκησης και αναδεικνύει τις πρακτικές δυσκολίες που εμφανίζονται μεταξύ των πολεοδομιών και των αρχαιολογικών υπηρεσιών, καθώς και τις πιέσεις που δέχονται οι υπάλληλοι.
Νομικό πλαίσιο και αρμοδιότητες
Σύμφωνα με τον ν. 4495/2017, οι υπηρεσίες δόμησης μπορούν να χορηγούν προέγκριση σε ορισμένες περιπτώσεις, πράξη που πιστοποιεί το δικαίωμα δόμησης σε μια περιοχή ενώ δεν αποτελεί οριστική άδεια. Στο κείμενο της οδηγίας γινόταν αναφορά σε αυτή τη διάταξη και στα όρια της αξιολόγησης που οφείλουν να ασκούν οι αρχαιολογικές υπηρεσίες πριν από την έκδοση της οριστικής άδειας.
Η ερμηνεία της νομολογίας έχει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση του πλαισίου, καθώς η νομολογία του ΣτΕ προσδιορίζει ότι ο έλεγχος της αρχαιολογικής υπηρεσίας αφορά αποκλειστικά την εξουδετέρωση των τυχόν επιβλαβών αρχαιολογικών συνεπειών. Η οδηγία καλούσε τις υπηρεσίες να λαμβάνουν υπόψη την προέγκριση ως τεκμήριο, χωρίς να επανεξετάζουν την ίδρυση του δικαιώματος δόμησης.
Προτεινόμενο Η ρύθμιση του Airbnb στην περιοχή Πλάκα μετά την απόφαση του Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου της Ελλάδας
Πρακτικές συνέπειες για τις υπηρεσίες
Σε περιοχές όπου η πολεοδομία έχει ήδη χορηγήσει προέγκριση, οι αρχαιολόγοι καλούνταν να περιορίσουν την παρέμβασή τους σε όρους προστασίας ή στην απαγόρευση εργασιών όταν υπήρχε απειλή για μνημεία, με αποτέλεσμα να δοθεί βάρος στην τήρηση της τεχνικής νομιμότητας.
Παράλληλα, αναδείχθηκε ότι το πεδίο εφαρμογής της αρμοδιότητας σε σχέση με την οικοδομησιμότητα γηπέδου εκτός σχεδίου παραμένει δυσχερές στην πράξη.
Τα γεγονότα του καλοκαιριού του 2023 σε νησιά όπως η Μύκονος και η Ρόδος έφεραν στο προσκήνιο τις πιέσεις προς τις υπηρεσίες και αναφορές για παρεμβάσεις από διάφορους παράγοντες, ενώ ταυτόχρονα επιβεβαίωσαν την ανάγκη σαφούς διαχωρισμού αρμοδιοτήτων μεταξύ πολεοδομιών και αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Στην τοπική διαχείριση αυτό μετέφραζε μεγαλύτερες ευθύνες για τους αρχαιολόγους.
Το επόμενο διάστημα
Η επιστροφή στην προηγούμενη πρακτική ή η θέσπιση νέων οδηγιών θα κριθεί από τις γραπτές ερμηνείες και τους κανονισμούς που θα ακολουθήσουν, ενώ οι τοπικές υπηρεσίες αναμένεται να ζητήσουν περαιτέρω διευκρινίσεις. Στο μεταξύ, η αρχαιολογική υπηρεσία διατηρεί τη δυνατότητα να επιβάλλει όρους προστασίας ή να απαγορεύει εργασίες όταν εντοπίζονται άμεσοι κίνδυνοι για αρχαιολογικά ευρήματα.
Στις τοπικές Εφορείες έχει ήδη φτάσει το αίτημα για καθοδήγηση σε συγκεκριμένες υποθέσεις, όπως στην περίπτωση της Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, όπου ζητήθηκε διευκρίνιση για προεγκρίσεις σε απομακρυσμένα οικόπεδα. Η κατάσταση παρακολουθείται καθώς οι υπηρεσίες καλούνται να συνδυάσουν τον τεχνικό έλεγχο με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
