Η ανηδονία περιγράφεται από ειδικούς ως η σχεδόν πλήρης απώλεια της ικανότητας να απολαμβάνει κανείς δραστηριότητες που πριν του έδιναν χαρά. απώλεια ικανότητας ευχαρίστησης εμφανίζεται σε πληθώρα ψυχικών διαταραχών, αλλά συχνά μένει άγνωστη στο ευρύ κοινό, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να νιώθουν απομονωμένοι.
Τι εννοούμε με τον όρο ανηδονία
Ο όρος δηλώνει την έλλειψη ευχαρίστησης από εμπειρίες που γενικά προκαλούν ευχαρίστηση, όχι απαραίτητα τη μονόπλευρη θλίψη ή την αρνητική διάθεση. Σύμφωνα με πληροφορίες του Guardian, ο Τσάρλι Μπρούκερ περιέγραψε το 2008 ένα «αβάσταχτο κενό» που δεν ταυτιζόταν με την παραδοσιακή κατάθλιψη, Τσάρλι Μπρούκερ στην Guardian παραθέτοντας μια εμπειρία ανηδονίας.
Ειδικοί όπως ο Μόρτεν Κρίνγκελμπαχ, καθηγητής Νευροεπιστήμης, τονίζουν ότι η ανηδονία είναι συχνό σύμπτωμα σε διάφορες διαταραχές, αλλά ο όρος παραμένει άγνωστος σε πολλούς. Η διακριτότητα μεταξύ θλίψης και ανηδονίας έχει πρακτική σημασία για τη διάγνωση και τη θεραπευτική προσέγγιση.
Πώς την περιγράφουν όσοι την βιώνουν
Άνθρωποι που έχουν περάσει ανηδονία αναφέρουν ότι οι καθημερινές απολαύσεις φαίνονται «φλατ» και άτολες, ενώ δεν υπάρχει ισχυρή αρνητική διάθεση. Χρήστες στο διαδίκτυο, όπως χρήστες του Reddit, γράφουν ότι δραστηριότητες που κάποτε λάτρευαν —όπως ιππασία ή βιντεοπαιχνίδια— πλέον δεν προκαλούν ενδιαφέρον.
Η εμπειρία συχνά συνοδεύεται από αίσθηση αδιαφορίας για σχέσεις και σεξουαλική ζωή, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει αλλαγή στην αντίληψη των γεγονότων. Αυτή η «ανοχή» προς όλα τα ερεθίσματα κάνει δύσκολη την αναγνώριση του προβλήματος τόσο από τον ίδιο τον άνθρωπο όσο και από το περιβάλλον.
Νευροβιολογία, φάρμακα και παράγοντες κινδύνου
Στο νευροβιολογικό επίπεδο, η ανηδονία συνδέεται με δυσλειτουργία στο κύκλωμα της επιβράβευσης, το οποίο ενεργοποιείται όταν κάτι θεωρείται ευχάριστο. Ο ρόλος της ντοπαμίνης ως νευροδιαβιβαστή είναι κεντρικός σε αυτή τη διαδικασία, ενώ μεταβολές σε αυτό το σύστημα μπορούν να μειώσουν την ικανότητα απόλαυσης.
Προτεινόμενο Αφού Διαβάσεις Αυτό, Δεν Θα Ξαναβάλεις Ποτέ Τα Αυγά Σου στο Ψυγείο
Ορισμένα φάρμακα επηρεάζουν αυτή τη λειτουργία: πολλοί ασθενείς αναφέρουν ότι SSRI αντικαταθλιπτικά προκαλούν μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, και για μερικούς αυτό επιμένει ως μορφή ανηδονίας. Επίσης, η χρήση φαρμάκων όπως το φάρμακο Ozempic έχει αναφερθεί ότι μειώνει τη γεύση για φαγητό και ενδέχεται να επηρεάσει ευρύτερα το σύστημα ανταμοιβής.
Επιπλέον, η ανηδονία εμφανίζεται σε συνθήκες όπως η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, το σύνδρομο μετατραυματικού στρες και η διπολική διαταραχή, ενώ μπορεί να αναπτυχθεί μετά από κατάχρηση ουσιών όπως η κοκαΐνη, γεγονός που υπογραμμίζει τη διάχυτη σχέση μεταξύ νευροχημείας και συμπτωματολογίας.
Διάγνωση και προσεγγίσεις αντιμετώπισης
Η διάγνωση στηρίζεται κυρίως στην κλινική συνέντευξη και στην αναγνώριση των συμπτωμάτων μέσα στο ιστορικό του ασθενούς. Θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία, κοινωνική υποστήριξη και προσαρμογές φαρμακευτικής αγωγής όταν η ανηδονία σχετίζεται με φάρμακα, όπως σημειώνει ο Σάββας Σαββόπουλος σχετικά με τα νευροβιολογικά αίτια.
Κάποιοι ειδικοί προτείνουν την έγκαιρη παρέμβαση και την επανεισαγωγή δραστηριοτήτων που παλαιότερα προκαλούσαν ευχαρίστηση, καθώς το πρωίμοι χειρισμοί συμπεριφοράς μπορούν να ενισχύσουν τη λειτουργία του συστήματος επιβράβευσης. Παράλληλα, υπάρχουν κλινικές δοκιμές ψυχεδελικών που εξετάζουν νέες οδούς παρέμβασης, αν και τα αποτελέσματα είναι ακόμη υπό διερεύνηση.
Η συναναστροφή με άλλους ανθρώπους και η στήριξη από ειδικούς παραμένουν καθοριστικές, ενώ η προσαρμογή φαρμάκων πρέπει να γίνεται υπό ιατρική επίβλεψη. Η γενική κατεύθυνση είναι να αντιμετωπιστεί η ανηδονία το συντομότερο δυνατό, προκειμένου να αποκατασταθεί η δυνατότητα να νιώθει κανείς ευχαρίστηση στη ζωή.
